Kopalnia Beata
Kopalnia Beata (niem. Beate Grube) – kopalnia węgla kamiennego, funkcjonująca w latach 1801–1880 roku, w obecnej katowickiej dzielnicy Brynów, w rejonie górnej (południowej) części obecnego Parku Kościuszki.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Już z końcem XVIII w. w rejonie tzw. wzgórza Beaty w Brynowie doraźnie wydobywano węgiel z płytko zalegających lub wprost wychodzących na powierzchnię pokładów. W 1801 r. ówczesny właściciel dóbr rycerskich Katowice-Bogucice, Ferdinand Kaulhaas (lub Koulhaas[1]), uruchomił tu pierwszą kopalnię nazwaną „Beata” (niem. Beate Grube; nadanie pola z dnia 2 marca 1801 r.[1]). Pierwszy plan sytuacyjny kopalni powstał w lipcu 1804 r.[2] Węgiel wydobywano wówczas z szeregu płytkich (do 25 m głębokości) szybików. Konieczność wywozu urobku wymusiła budowę drogi – dzisiejszej ul. Kościuszki.
Pierwsza kopalnia funkcjonowała tu jedynie kilka lat, do 1806[3] lub 1808 roku[4], należąc do spadkobierców Kaulhaasa. W 1835 r. została ona kupiona przez Alberta von Sallawę[1]. Nową kopalnię (niem. Neue-Beate-Grube; nadanie pola z dnia 20/31 grudnia 1836 r.[1]) uruchomił w tym miejscu w 1836 r.[3] nowy właściciel dóbr katowickich (w tym i Brynowa), pruski królewski radca górniczy Karl Friedrich Lehmann. W dniu 18 września[1] 1838 r. połączono obydwa zakłady pod wspólną nazwą „Zjednoczona Kopalnia Beata” (niem. Consolidierte Beate Grube)[5]. W 1839 r. kolejny właściciel tych dóbr, śląski przemysłowiec Franz von Winckler, kupił 67 kuksów, stając się większościowym właścicielem kopalni. Za jego sprawą drogę, nazywaną już wówczas Beatestrasse, a wiodącą ku dworowi Wincklerów w centrum Katowic, utwardzono. Pozostałe 61 kuksów nabyli w 1851 r. pochodzący z Wrocławia kupcy i przemysłowcy Edward oraz Christian Gustaw von Kramsta. W 1873 r. produkcja kopalni wyniosła 38,7 tys. ton węgla[1]. Ze względu na nieopłacalność wydobycia, kopalnię zamknięto w roku 1880[3]. W 1894 r. powstało „Gwarectwo Beate”[1]. W 1899 r. jego pola włączono do ówczesnej kopalni „Oheim”[6] (dziś „Wujek”).
Szyb i maszyna wyciągowa kopalni „Beata” znajdowały się w miejscu, w którym w następnym wieku wybudowano halę zajezdni tramwajowej przy ul. T. Kościuszki. Budynek cechowni dawnej kopalni po przebudowie mieścił w latach międzywojennych popularną restaurację p. Noglika[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Jerzy Jaros: Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich, wyd. II poprawione i zaktualizowane, Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1984, ISBN 83-00-00648-6, s. 27
- ↑ Jędrzej Lipski, Przemysław Miśkiewicz: Kopalnia Wujek, dawniej obszar górniczy Oheim, w: slaskie.naszemiasto.pl, 15 grudnia 2006 [1]
- ↑ a b c Lipońska-Sajdak Jadwiga, Szota Zofia: Gruss aus Kattowitz. Pozdrowienia z Katowic. Katowice 2004, s. 124, ISBN 83-87727-07-5
- ↑ wg [2]
- ↑ Marek Wojcik: "Z Katowic do Brwinowa droga prosta", czyli o początkach ulicy Kościuszki, w: "Kronika katowicaka", czerwiec 2017, s. 16
- ↑ Marta Chmielewska: Kopalnie węgla kamiennego w Katowicach, w: „Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury”, 3, red. P. P. Zagożdżon i M. Madziarz, Wrocław 2010, s. 50-59)
- ↑ Anna Jurkiewicz, Stanisław Ziemba: Województwo katowickie. Przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1962, s. 80.