Księstwo kobryńskie
| ? – 1519 | |||
| |||
| Ustrój polityczny | |||
|---|---|---|---|
| Stolica | |||
| Władca |
Iwan Kobryński | ||
| Narody i grupy etniczne | |||
| Język urzędowy | |||
| Religia dominująca | |||
| |||
.jpg)
Księstwo kobryńskie – wielkolitewskie księstwo ze stolicą w Kobryniu. Pierwszym znanym właścicielem księstwa kobryńskiego był wielki książę litewski Olgierd Giedyminowicz, syn Giedymina.
Było częścią Księstwa Trockiego, a następnie województwa trockiego (po przemianowaniu księstwa trockiego na województwo w 1413 roku)[1].
W wyniku zawiłości historycznych, księstwo kobryńskie zostało przejęte przez Zygmunta I na początku XVI wieku, a następnie przyłączone do województwa podlaskiego pod nową nazwą powiatu kobryńskiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Na początku XIV wieku Kobryń wraz z otaczającymi ziemiami wszedł pod panowanie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Miasto Kobryń, które w 1366 roku było zaledwie grodem, stanowiło własność wielkiego księcia litewskiego Olgierda z rodu Giedyminowiczów. Świadczy o tym ugoda zawarta pomiędzy królem polskim Kazimierzem III Wielkim a Lubartem (bratem Olgierda) i innymi książętami wielkolitewskimi, w której zastrzeżono, aby król Kazimierz nie miał żadnego prawa do Kobrynia wraz z otaczającymi go ziemiami, należącymi do Olgierda[2].
Według polskiego historyka, Józefa Wolffa (1852–1900), Kobryń przeszedł najprawdopodobniej bezpośrednio po Olgierdzie, na jego syna, księcia Fedora Olgierdowicza, który pojawia się w dokumentach historycznych wystawionych na Rusi Czerwonej w latach 1387–1394. Książę Fedor pozostawił po sobie trzech synów, książąt Hurka (protoplastę Hurkowiczów), Sanguszkę (protoplastę Sanguszkowiczów), a także Romana, protoplastę rodu Kobryńskich[2].
W 1404 roku ówczesny władca Wielkiego Księstwa Litewskiego, Witold Kiejstutowicz, nadaje synowcowi swemu kniaziowi Romanowi Kobryń i Hruszowę (księstwo kobryńskie w księstwie trockim), a także Niesuchoiże i Milanowicze (na Rusi Czerwonej) – jak zaznacza Józef Wolff – aktem tym jednak mógł zatwierdzić księciu Romanowi władanie ziemiami, które posiadał już wcześniej z uwagi na prawo dziedzictwa[2]. Roman zmarł po 1417 roku, gdyż jeszcze wtedy występuje na kartach historii, ale nigdy potem[2].
Po Romanie księstwem kobryńskim władał jego syn Semen Kobryński, który umarł około 1460 roku, pozostawiając po sobie syna Iwana i dwie córki[2]. Kobryńscy wygaśli około 1490 roku, wraz ze śmiercią Iwana Kobryńskiego[3]. Żona Iwana zmarła najprawdopodobniej na początku XVI wieku[4].
Kobryńscy wygaśli w linii męskiej około 1490 roku, wraz ze śmiercią Iwana Kobryńskiego. Kobryń natomiast powrócił pod władanie króla, który nadał go powtórnie żonie Iwana Kobryńskiego – Zofii Rohatyńskiej. Król wydał Zofię pod koniec 1491 lub na początku 1492 roku, za Jerzego Pacewicza, który usunąwszy się w 1501 roku z życia publicznego, zarządzał majątkiem żony. Pod koniec życia otrzymał jeszcze ziemię merecką pod dzierżawę, a już w 1505 roku umarł. Zofia Rohatyńska zaraz po ponownym owdowieniu, otrzymała w 1506 roku od króla Aleksandra potwierdzenie zapisów pierwszego męża, księcia Iwana Semenowicza Kobryńskiego, który zapisał jej w spadku jedną trzecią wszystkich swoich dóbr. Pośpiech nadania tych ziem przez króla Aleksandra był uzasadniony, z powodu pretensji majątkowych, jakie rościli sobie jej krewni[5]. Jej trzecim mężem został w 1508 roku Mikołaj Radziwiłłowicz, wojewoda wileński i kanclerz litewski, zmarły w 1509 roku, którego Zofia również przeżyła. Umarła bezpotomnie dopiero w 1512 roku[6].
Po śmierci Zofii, król Zygmunt I Stary nadał Kobryń siostrze księcia Iwana Kobryńskiego – Annie Kobryńskiej, która władała w Kobryniu wraz ze swoim mężem – Wacławem Stanisławowiczem Kostewiczem, marszałkiem hospodarskim. Umarła w lutym lub marcu 1519 roku, a zaraz po jej śmierci, król Zygmunt I spełniając obietnicę z 1516 roku, przekazał Kobryń jej mężowi, jednakże nie na prawach lennych, tak jak posiadali je książęta Kobryńscy, a w dzierżawę i stał się jego pierwszym starostą[7], na którym to stanowisku pozostawał aż do śmierci w 1532 roku[8].
Zygmunt I Stary jeszcze w XVI wieku przyłączył tereny księstwa kobryńskiego do województwa podlaskiego pod nową nazwą powiatu kobryńskiego[4]. Cała Kobryńszczyzna została nadana królowej Bonie, w przypadku śmierci Wacława Kostewicza, która ostatecznie trafiła pod jej władanie po jego śmierci[8].
Książęta kobryńscy[edytuj | edytuj kod]
| Portret | Imię | Okres panowania |
|---|---|---|
.jpg)
|
Olgierd Giedyminowicz | 1366 – 1377[2] |
|
Fedor Olgierdowicz | ? – ?[2] |
|
|
Roman Fedorowicz Kobryński | 1404 lub przed – po 1417[2] |
|
|
Semen Romanowicz Kobryński | po 1417 – ok. 1460[2] |
|
|
Iwan Semenowicz Kobryński | ok. 1460 – ok. 1490[3] |
|
Zofia Iwanówna Rohatyńska | ok. 1490 – 1512[6] |
|
|
Anna Kobryńska | 1512 – 1519[7] |
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ SGKP 1884 ↓, s. 338.
- ↑ a b c d e f g h i Wolff 1895 ↓, s. 162.
- ↑ a b Wolff 1895 ↓, s. 168.
- ↑ a b SGKP 1883 ↓, s. 205.
- ↑ Wolff 1895 ↓, s. 163.
- ↑ a b Wolff 1895 ↓, s. 164.
- ↑ a b Wolff 1895 ↓, s. 166.
- ↑ a b Wolff 1895 ↓, s. 167.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kobryń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. IV, Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1883, s. 205–207 (pol.).
- Województwo trockie (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. V, Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1884, s. 338 (pol.).
- Józef Wolff, Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1895, s. 698.
- Jan Tęgowski, Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, Poznań-Wrocław: Wydawnictwo Historyczne, 1999, s. 319, ISBN 83-913563-1-0.