Piorunkowice

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Piorunkowice
wieś
Ilustracja
Kościół św. Michała Archanioła
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Prudnik

Wysokość

230–270[2] m n.p.m.

Liczba ludności (2011)

206[3]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-200[4]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0502693

Położenie na mapie gminy Prudnik
Mapa konturowa gminy Prudnik, u góry znajduje się punkt z opisem „Piorunkowice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Piorunkowice”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Piorunkowice”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Piorunkowice”
Ziemia50°24′11″N 17°30′53″E/50,403056 17,514722[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Piorunkowice (niem. Schweinsdorf, łac. Perunchovitz) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Prudnik[5]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią rzeka Ścinawa Niemodlińska.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 206 osób[6].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 14 km od granicy z Czechami, na Wysoczyźnie Bialskiej, tuż przy granicy gminy Prudnik z gminą Korfantów. Należy do Euroregionu Pradziad[7]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)[8]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Ścinawa Niemodlińska.

Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]

W Piorunkowicach panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,1 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Piorunkowic wynoszą 610 mm. Dominują wiatry zachodnie[9].

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Nazwa wywodzi się od słowiańskiej nazwy określającej zjawisko atmosferyczne piorun. W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Perunchovitz[10][11]. Miejscowość nosiła również niemiecką nazwę Schweinsdorf. W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Świątniki[12]. 9 września 1947 nadano miejscowości nazwę Piorunkowice[13].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Dwór w Piorunkowicach

Pierwsze wzmianki dotyczące Piorunkowic pochodzą z XIII wieku. Wieś była częścią księstwa opolskiego. Wzdłuż pobliskiej rzeki Ścinawa Niemodlińska przebiegała granica między ziemiami Piastów opolskich a włościami biskupów wrocławskim[14]. Pierwsza wzmianka o zamku „Gryżów” w Piorunkowicach pochodzi z 1358. Według Zbigniewa Bereszyńskiego, zamek zbudowany został w okresie kolonizacji miejscowych terenów pod koniec XIII wieku[15]. Piorunkowicki zamek otrzymał nazwę „Gryżów” od sąsiedniej wsi Gryżów, która leżała na drugim brzegu rzeki i była częścią dóbr kościelnych[14].

Z dokumentu datowanego na 26 lutego 1337 pochodzi pierwsza wzmianka o kasztelanie zamku w Piorunkowicach – Jaśku (Jenchin). Zamek, wraz z Piorunkowicami, był celem częstych ataków w czasie wojen husyckich. W 1428 został spalony przez husytów, a dwa lata później twierdzę zniszczyły biskupie wojska księstwa nyskiego[14].

Pieczęć Piorunkowic (1722)

Książę Bolko V, pan księstwa głogówecko-prudnickiego, jeszcze przed 1432, przekazał wieś i zrujnowany zamek krewnym swojej żony (Elżbieta Granowska, pasierbica króla Polski Władysława II Jagiełły) z rodu Beessów. Piorunkowice pozostały w rękach Beessów do XVI wieku. W 1556 bracia Kasper, Ulryk i Jan von Gellhorn z Osieka Grodkowskiego kupili Piorunkowice od Kaspra von Plücklera[14]. Następnie, w 1580 Ulryk odsprzedał miejscowość Jerzemu von Senitz z Rudziczki. W dokumencie z 1590 wspomniana jest Magdalena Bees, wdowa po Jerzym von Senitz – ostatni związek rodu Beessów z Piorunkowicami. W 1589 lub 1590 bracia Baltazar, Jerzy i Krzysztof Mettich zakupili Piorunkowice i dwa folwarki w Rudziczce. W XVII lub XVIII wieku Mettichowie wznieśli pałac w Piorunkowicach. W 1623 Marianna von Mettich wniosła Piorunkowice w wianie hrabiemu Janowi Arbogastowi von und zu Annaberg, ten jednak zmarł w 1645 bezpotomnie, przez co wieś wróciła do rodziny Mettichów[16].

Hrabia Jan Józef von Mettich w 1724 sprzedał majątek Radzie Miejskiej Prudnika. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego prudnickiego w Monarchii Habsburgów[17]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[18].

Pieczęć Piorunkowic (1932)

Rada Miejska Prudnika w 1819, ponosząc koszty wojenne, sprzedała Piorunkowice kupcowi Hohlmannowi ze Świdnicy[19]. Od 1838 do 1945 wieś należała do rodziny Wessel[16]. Według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego w XIX wieku katolicy z Piorunkowic należeli do parafii w Ścinawie Małej[20]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu dzielonym w słup po prawej lemiesz, po lewej wieżę zamkową, a w otoku napis: GEMEINDEVORSTEHER IN SCHWEINSDORF / KR. NEUSTADT O/S. (pol. Gmina Piorunkowice / Powiat Prudnicki, Górny Śląsk)[21].

Piorunkowice na mapie z 1930

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 319 mieszkańców Piorunkowic wszyscy posługiwali się językiem niemieckim. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Piorunkowice znalazły się po stronie zachodniej, poza terenem plebiscytowym[22].

Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[23]. Wówczas w Piorunkowicach została osiedlona część polskich repatriantów z Kresów Wschodnich. Niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona na zachód.

W latach 1945–1950 Piorunkowice należały do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Rudziczka[24], a w latach 1954–1972 do gromady Rudziczka.

Remiza OSP

Po 1945 w dworze w Piorunkowicach mieściła się siedziba Stadniny Koni, a w latach 70. Rolnicza Spółka Produkcyjna. 17 stycznia 1947 w Piorunkowicach została założona jednostka ochotniczej straży pożarnej[25]. 15 maja 1999 oddano do użytku nową remizę ochotniczej straży pożarnej[26]. W 2002 Piorunkowice przystąpiły do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[27].

W latach 70. XX wieku powstał plan utworzenia zbiornika wodnego na Ścinawie Niemodlińskiej między Piorunkowicami, Ścinawą Małą, Ścinawą Nyską, i lasem koło Rudziczki. W 2018 podjęto ponowne starania realizacji planu[28]. W 2020 gminy Korfantów i Prudnik rozpoczęły współpracę w sprawie ujęcia budowy zbiornika ścinawsko-piorunkowickiego w rządowym programie przeciwdziałania niedoborowi wody[29].

Liczba mieszkańców wsi[edytuj | edytuj kod]

Liczba mieszkańców


Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[35]:

  • ruina zamku, z XV w.
  • zespół dworski, z XVII–XIX w.:

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Piorunkowicach chronione są ponadto[36]:

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Indywidualni rolnicy uprawiają głównie zboża, rzepak i buraki cukrowe[37].

Piorunkowice wraz z całą gminą Prudnik podlegają pod inspektorat ZUS w Prudniku[38].

Transport[edytuj | edytuj kod]

Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]

Przez Piorunkowice przebiega droga krajowa

Transport autobusowy[edytuj | edytuj kod]

Przystanek autobusowy

Piorunkowice posiadają połączenia autobusowe z Mieszkowicami, Nysą, Prudnikiem, Przydrożem Małym, Rudziczką, Ścinawą Małą. We wsi znajdują się cztery przystanki autobusowe – „Piorunkowice 01”, „Piorunkowice 02”, „Skrz”, „Skrz. DK 41”[39].

Transport autobusowy w Piorunkowicach obsługiwany był przez PKS Prudnik[40]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[41]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[42], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[43]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[44]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Piorunkowicach i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[45]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[46].

Kultura[edytuj | edytuj kod]

We wsi znajduje się Wiejski Dom Kultury, który wchodzi w skład Prudnickiego Ośrodka Kultury[47].

Religia[edytuj | edytuj kod]

Cmentarz w Piorunkowicach

W Piorunkowicach znajduje się katolicki kościół św. Michała Archanioła, który należy do parafii Trójcy Świętej w Rudziczce (dekanat Prudnik)[48]. Wieś posiada swój cmentarz.

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Piorunkowicach[49].

Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Piorunkowicach działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, zrzeszona w Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP w Prudniku[50]. Jednostka OSP została założona 17 stycznia 1947[25].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 7 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku[51].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 101346
  2. ↑ Marta Stelmach-Orzechowska, Mariusz Orzechowski, Paweł Żyła, Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla gminy Prudnik [online], bip.prudnik.pl, sierpień 2018, s. 40.
  3. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 926 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. ↑ a b c d e Wieś Piorunkowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-21], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  7. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-03-21].
  8. ↑ Bank Danych o Lasach – Mapa [online], bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23].
  9. ↑ Klimat: Piorunkowice: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-03-21].
  10. ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
  11. ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T. 14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.
  12. ↑ P. Wicik: Spis miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego, tudzież podział administracyjny województwa na powiaty, gminy i gromady. Katowice: 1946, s. 46.
  13. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 września 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 124, poz. 778).
  14. ↑ a b c d Kasza 2020 ↓, s. 931.
  15. ↑ Andrzej Dereń, Projekt Mauerberg – Zamek Gryżów (cz. 2): Kto zbudował zamek? [online], 6 maja 2018 [dostęp 2020-05-05] (pol.).
  16. ↑ a b Kasza 2020 ↓, s. 932.
  17. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  18. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  19. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 934.
  20. ↑ Schweinsdorf, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 402.
  21. ↑ 1025 Schweinsdorf (Piorunkowice) IV [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 19 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  22. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 72.
  23. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  24. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  25. ↑ a b Kasza 2020 ↓, s. 936.
  26. ↑ Stara i nowa, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 25 (448), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, czerwiec 1999, s. 18, ISSN 1231-904X.
  27. ↑ Piorunkowice [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 10 sierpnia 2020 [dostęp 2022-04-29] (pol.).
  28. ↑ Andrzej Dereń, Szansa (kolejna) na zbiornik ścinawsko-piorunkowicki? [online], 13 października 2018 [dostęp 2020-03-21] (pol.).
  29. ↑ Andrzej Dereń, Razem będą walczyć o zbiornik ścinawsko-piorunkowicki [online], 28 lutego 2020 [dostęp 2020-03-21] (pol.).
  30. ↑ Erdbeschreibung der Preußischen Monarchie, Hemmerde & Schwetschke, 1793 [dostęp 2020-03-21] (niem.).
  31. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2020-03-21].
  32. ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-03-21].
  33. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2020-03-21].
  34. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 226.
  35. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 111.
  36. ↑ Ewidencja – Gmina Prudnik [online], bip.wuozopole.pl [dostęp 2023-02-11].
  37. ↑ Sołectwa – Urząd Miejski w Prudniku [online], prudnik.pl [dostęp 2019-03-28].
  38. ↑ ZUS Inspektorat w Prudniku [online], zus.pl [dostęp 2024-04-17] (pol.).
  39. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Piorunkowice 01, gm. Prudnik [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-17].
  40. ↑ PKS Connex Prudnik / Przewozy pasażerskie / Rozkład jazdy [online], pks-prudnik.com.pl [dostęp 2024-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2006-10-23].
  41. ↑ Damian Wicher, Nowy PKS, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 grudnia 2004, s. 5, ISSN 1231-904X.
  42. ↑ Zbigniew Taylor, Ariel Ciechański, Deregulacja i przekształcenia przedsiębiorstw transportu lądowego w Polsce na tle polityki spójności UE: Deregulation and transformation among Poland’s surface-transport companies against the background of the EU cohesion policy, IGiPZ PAN, 29 grudnia 2017, s. 126, ISBN 978-83-61590-74-3 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  43. ↑ Arriva przejmuje Veolia Transport Polska. infobus.pl, 2013-06-06. [dostęp 2024-04-08].
  44. ↑ Arriva zamyka komunikację lokalną w sześciu ośrodkach [online], transport-publiczny.pl, 28 listopada 2018 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  45. ↑ Maciej Dobrzański, Kto od lipca obsłuży przewozy pasażerskie? [online], Prudnik24, 16 lutego 2019 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  46. ↑ Maciej Dobrzański, Powołują związek, który ma ułatwić komunikację [online], Prudnik24, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  47. ↑ POK Prudnik – Placówki [online], www.pok-prudnik.pl [dostęp 2020-03-21].
  48. ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2022-02-16] (pol.).
  49. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  50. ↑ Stanisław Hawron, Związek Ochotniczych Straży Pożarnych [online], bip.prudnik.pl [dostęp 2024-02-24] [zarchiwizowane z adresu 2022-03-20] (pol.).
  51. ↑ Komenda Powiatowa Policji w Prudniku [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Prudnik
Miasto
Wsie
Kolonia
Osady
Części miasta
Części wsi
Nieoficjalne
części wsi

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Piorunkowice&oldid=73533734”