Virtus
Virtus – w starożytnym Rzymie ważne pojęcie moralne należące do grupy personifikacji.
Wraz z uosobieniami Pietas i Fides wyrażało moralny ideał Rzymian. Pochodzące od łac.vir (mąż, bohater), oznaczało godną mężczyzny postawę pozwalającą sprostać wysokim wymaganiom, takim jak dzielność, prawość, przedsiębiorczość, dynamizm i odwaga. Jako przeciwieństwo słabości kobiecej (impotentia muliebris) obejmowało również panowanie nad sobą oraz moralną dyscyplinę i poczucie godności. W ogólnym sensie odnosiło się do „cnoty” i w tym zakresie mogło wyrażać każdą zaletę lub zasługę[1].
W systemie rzymskich pojęć obywatelskich Virtus stanowiła uosobienie męstwa (zwłaszcza wojennego), waleczności i odwagi. Podniesiona do rangi bóstwa, tym samym kojarzona była zazwyczaj z wojną, a jej kult łączono z kultem Honoru (Honos)[1]. Ich wspólne sanktuarium (templum Honoris et Virtutis) wzniesione zostało w 101 p.n.e. przez Mariusza. Osobna (wcześniejsza) świątynia bóstwa znajdowała się poza rzymską Bramą Kapuańską (Porta Capena)[2]. Polecił ją wybudować Klaudiusz Marcellus po zdobyciu i złupieniu Syrakuz. Kultem tym w sposób naturalny zainteresowany był później Oktawian August. Jeszcze w IV stuleciu poświadczone są uroczystości (ludi) ku czci obydwu bóstw[3].
Na rewersach rzymskich monet Virtus przedstawiano w zbroi lub stroju wojskowym (z odsłoniętą prawą piersią), opartą o tarczę, dzierżącą włócznię i parazonium, często w prawej ręce trzymającą wiktoriolę (statuetkę bogini zwycięstwa) lub wieniec. Na monetach cesarstwa występuje od panowania Galby, szczególnie jednak w mennictwie III wieku, w okresie panowania cesarzy wojskowych[4][5]. W numizmatycznych inskrypcjach wielopostaciowo określana najczęściej jako Virtus Augusti (Męstwo Augusta), także Virtus Militum (Męstwo Żołnierzy) i Virtus Exercitus/Exerciti/Exercitum (Męstwo Armii)[2], oraz w odniesieniu do poszczególnych panujących (np. Virtus Gallieni Aug, Virtus Probi Augusti)[6].
W rzymskiej literaturze i sztuce oznaczała cnotę – pozytywną właściwość etyczną, odpowiednik greckiej areté[7]. Pojawia się w licznych sentencjach, jak np.: Virtus nihil expetit praemii (Cnota nie oczekuje żadnej nagrody), Ad virtutem via ardua est (Stroma jest droga do cnoty) czy Solae faciunt virtutes beatum (Tylko cnoty czynią szczęśliwym). U Horacego także w drwiącym zawołaniu Virtus post nummos (Cnota [idzie] po pieniądzach)[8].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Jean-Claude Fredouille: Słownik cywilizacji rzymskiej. Katowice: Wydawnictwo „Książnica”, 1996, s. 297-298, ISBN 83-85348-76-X.
- ↑ a b Lucyna Stankiewicz: Ilustrowany słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Ossolineum, 2008, s. 363, ISBN 978-83-04-04768-6.
- ↑ Der Kleine Pauly. Lexikon der Antike. T. 5. München: Deutscher Taschenbuchverlag, 1979, kol. 1287, ISBN 3-423-05963-X.
- ↑ Helmut Kahnt: Das grosse Münzlexikon von A bis Z. Regensburg: H. Gietl/Battenberg, 2005, s. 531, ISBN 3-89441-550-9.
- ↑ B. Ralph Kankelfitz: Römische Münzen von Pompejus bis Romulus. Augsburg: Battenberg, 1996, s. 29, ISBN 3-89441-224-0.
- ↑ Seth W. Stevenson, C. Roach Smith, Frederic W. Madden: A Dictionary of Roman Coins, Republican and Imperial. London: G. Bell, 1889, s. 880n.
- ↑ Antoni Podsiad: Słownik terminów i pojęć filozoficznych. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 2001, ISBN 83-211-1305-2.
- ↑ Verte. Łacińskie przysłowia, sentencje i ulotne słowa. Warszawa: PZWS, 1959, s. 248-249.
