Witowice (województwo świętokrzyskie)
50°38′59″N 21°21′16″E/50,649722 21,354444
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
326[2] |
| Strefa numeracyjna |
15 |
| Kod pocztowy |
28-210[3] |
| Tablice rejestracyjne |
TSZ |
| SIMC |
0788643[4] |
Położenie na mapie gminy Bogoria  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu staszowskiego  | |
| 50°38′59″N 21°21′16″E/50,649722 21,354444[1]
| |
Witowice – wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Bogoria[5][4].
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnobrzeskiego.
Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Wawrzyńca w Olbierzowicach.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0788212 | Józefów Witowicki | kolonia |
Dawne części wsi – obiekty fizjograficzne[edytuj | edytuj kod]
W latach 70. ubiegłego wieku przyporządkowano i opracowano spis lokalnych części integralnych dla Witowic zawarty w tabeli 1.
Tabela 1. Wykaz urzędowych nazw miejscowych i obiektów fizjograficznych[6] Nazwa wsi – miasta Nazwy części wsi
– miastaNazwy obiektów fizjograficznych
– charakter obiektuI. Gromada JURKOWICE
- Witowice
- Dwór
- Józefów Witowicki
- Kapia Góra
- Rudy
- Zakręty
- Dworskie — pole
- Dwór — pole
- Grabówki — pole
- Kapia Góra — pole, wzniesienie
- Las Ułanowski — pole, krzaki
- Pastwiska — pole
- Pod Lasem — pole
- Rudy — pole
- Sadowieksze — pole
- Zakręty — lasek, wąwóz, pastwi-
sko, nieużytki, pole
Historia[edytuj | edytuj kod]
O wsi Witowice należącej do parafii w Olbierzowicach wspomina już Jan Długosz w Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis napisanej w latach 1470–1480. Jako właściciela wsi wymienia Jakuba herbu Syrokomla. We wsi znajdowały się łany kmiece, folwarczne z których dziesięcinę pobierał pleban Olbierzowic.[7]
W drugiej połowie XVI wieku wieś Witowice należała do braci polskich (nazywanych arianami)[8].
W 1578 roku wieś składała się z wielu części, podatki z wsi płacili właściciele[9]:
- Krzysztof Krzesimowski za 2 osadników, 1/2 łana, 1 zagrodnika z rolą i jednego ubogiego;
- Stanisław Krzesimowski za 1 osadnika, 1/4 łana, 1 ubogiego;
- Andrzej Krzesimowski syn Andrzeja za 1/4 łana który sam uprawiał;
- Andrzej Krzesimowski syn Jerzego za 1 osadnika, 1/4 łana i 2 zagrodników z rolą;
- Mikołaj Krzesimowski za 2 osadników i 1/3 łana;
- Elżbieta Krzesimowska – brak podanego majątku;
- Chrzanowska za 1 osadnika i 1/2 łana;
- Jakub Żbikowski za 1 osadnika i 1/4 łana.
W 1629 podatki z wsi płacili: Jan Deszyński, spadkobiercy Stanisława Krzesimowskiego, Wojciech Dzik, Walenty Krzesimowski za 0,25 łana – 1 złoty polski, Mikołaj Złocki, Wojciech Lipnicki[10].
Dwór w Witowicach został spalony w czasie wojny północnej (1700 - 1721). Z pożaru ocalał jedynie hebanowy krucyfiks znajdujący się obecnie w kościele Św. Wawrzyńca w Olbierzowicach. Zachowała się informacja o tym wydarzeniu:
"Gdy ostatni raz Szwedzi znajdowali się w Polszcze i onesz grasując palili wsi dwory, spalili też i dwór Witowski, która wieś jest teraz dziedziczna W.I.M. Pana Stanisława Moszyńskiego, Pisarza, Podstolego Sandomierskiego. Ten krucyfix, wisząc na ścianie drewnianej w szpiklerzu lub był jako jest z drzewa rznięty, przy spaleniu całego szpichlerza nienaruszony został. Przeniesiony potym do kościoła tego, długo wisiał na tęczy, aż dopiero przy pobożności I. Pana Stanisława Złotnickiego, który widział w ludziach wiele łask, doznających przy tym obrazie, w ołtarz jego sumptem wystawiony jest".[11]
W 1751 roku mały chłopczyk, Sebastian Kurpiel, został rozszarpany przez wilki[12].
W 1787 roku w Witowicach mieszkało 121 osób wyznania rzymskokatolickiego (36 mężczyzn, 37 kobiet, 9 dzieci w wieku od 7 lat i 39 dzieci w wieku do 7 lat), a także 10 Żydów (2 mężczyzn, 2 kobiety i 4 dzieci).[13]
W 1827 roku wieś z folwarkiem liczyła 24 domy i 105 mieszkańców[9]. W 1863 roku jako właściciel wsi wymieniany jest lekarz Dowgiałło ze Staszowa, który zginął w walkach powstańców styczniowych z armią rosyjską w bitwie pod Jurkowicami[14].
Pod koniec XIX wieku, według „Słownika geograficznego Królestwa Polskiego”, wieś i folwark Witowice należały do powiatu sandomierskiego, gminy Górki i parafii Olbierzowice. Znajdowały się w odległości 26 wiorst od Sandomierza. W 1886 roku dobra witowickie, w skład których wchodził folwark Witowice i Józefów, liczyły 584 morgi. Folwark Witowice obejmował 257 mórg gruntów ornych i ogrodów, 10 mórg łąk, 44 morgi pastwisk oraz 5 mórg nieużytków. Składał się z dworu i 12 drewnianych budynków. Witowiccy chłopi (22 osadników) posiadali wówczas 155 mórg[9].
W 1893 roku wieś z folwarkiem liczyła 219 mieszkańców i 24 domy. Dwór obejmował 406 mórg gruntu, a chłopi posiadali 154 morgi[9]. W 1929 roku połowa gruntów ornych należała do miejscowego folwarku, a druga połowa była rozparcelowana między miejscowych chłopów[15].
Przed rokiem 1929 we wsi została założona mleczarnia spółdzielcza i Kasa Stefczyka[16].
Dwór i folwark zostały zniszczone w trakcie II wojny światowej, podczas walk na przyczółku sandomierskiem w lecie 1944 roku.
Zabytki i pomniki przyrody[edytuj | edytuj kod]
- Park podworski z XIX wieku o powierzchni 3,33 ha znajduje się w ewidencji zabytków.[potrzebny przypis]
- Na terenie parku podworskiego znajduje się lipa drobnolistna, uznana za pomnik przyrody 30 grudnia 1988 r. (obwód 500 cm, wysokość 23 m), rośnie w południowej części parku (nr w rej. RDOŚ: 528)[17].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 148957
- ↑ Wieś Witowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-10-20], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1461 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Por. Leon Kaczmarek (red. nauk. zeszytu), Witold Taszycki (red. nauk. wyd.): Urzędowe Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 33. Powiat staszowski województwo kieleckie. Komisja ustalania nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych (do użytku służbowego). Z: 33. Warszawa: Urząd Rady Ministrów. Biuro do Spraw Prezydiów Rad Nadzorczych, 1970, s. 13-14, 77-96.
- ↑ Jan Długosz, Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, tom II, str. 348
- ↑ St. Chmielnicki, Olbierzowice i parafia Olbierzowice, Olbierzowice 1929, odbito w „Drukarni Nowoczesnej” w Sandomierzu, s. 6.
- ↑ a b c d Witowice (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 678.
- ↑ Zbigniew Anusik „Własność ziemska w powiecie sandomierskim w roku 1629”, Przegląd Nauk Historycznych 2012, R. XI, NR 2, s. 70 - 74.
- ↑ St. Chmielnicki, Olbierzowice ..., 1929, s. 4.
- ↑ Jan Wiśniewski „Dekanat sandomierski”, Wydawnictwo Jedność 2000r, s. 115, ISBN 83-7224-241-0.
- ↑ ks. Bolesław Kumor „Spis ludności Diecezji Krakowskiej prymasa Michała Jerzego Poniatowskiego z 1787 roku”, T. 38, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, Ośrodek Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych przy KUL, Lublin 1979, s. 161,ISSN 2545-3491
- ↑ St. Chmielnicki, Olbierzowice ..., 1929, s. 11.
- ↑ St. Chmielnicki, Olbierzowice ..., 1929, s. 7.
- ↑ St. Chmielnicki, Olbierzowice ..., 1929, s. 8.
- ↑ Rejestr pomników przyrody: Pomniki przyrody w województwie świętokrzyskim. 2015-09-15. [dostęp 2015-09-20].
Literatura[edytuj | edytuj kod]
- Kaczmarek Leon (red. nauk. zeszytu), Taszycki Witold (red. nauk. wyd.): Urzędowe Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 33. Powiat staszowski województwo kieleckie. Komisja ustalania nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych (do użytku służbowego). Z: 33. Warszawa: Urząd Rady Ministrów. Biuro do Spraw Prezydiów Rad Nadzorczych, 1970.
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie |
|
| Integralne części wsi |
|
