Sumki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sumki
osada
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

piski

Gmina

Orzysz

Sołectwo

Pianki

Strefa numeracyjna

87

Kod pocztowy

12-250[2]

Tablice rejestracyjne

NPI

SIMC

0764016

Położenie na mapie gminy Orzysz
Mapa konturowa gminy Orzysz, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Sumki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Sumki”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Sumki”
Położenie na mapie powiatu piskiego
Mapa konturowa powiatu piskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Sumki”
Ziemia53°50′34″N 21°57′00″E/53,842778 21,950000[1]

Sumki[3] (niem. Sumken) – osada w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz. Miejscowość wchodzi w skład sołectwa Pianki.

Opis[edytuj | edytuj kod]

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Osada położona przy drodze krajowej 63 na odcinku Orzysz - Giżycko. W pobliżu znajdują się dwa niewielkie jeziora: Kieplin (24 ha) oraz Przelestka lub Przechozdka (3 ha). Obecnie we wsi znajduje się kilka domów z początku XX w. Swego czasu istniał tu Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny ze Stadniną Koni.

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

W dokumencie lokacyjnym (1443) im Dorf Neuendorff[4]. W dokumentach krzyżackich Sumbken[4][5], Kursintki oder Sompky[6], Kersunken (1498)[7], Slompky[7], Sumpken[8][9]. Na mapie Districtus Reinensis (1663) Józefa Naronowicza-Narońskiego - Somkiem[10].
Później nadal Sumbken i Sumken[3][11]. Rozporządzeniem Ministra Administracji Publicznej z 17 października 1949 roku o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości, nadano obowiązującą nazwę Sumki[3].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Przywilej lokacyjny Sumek został nadany w 1443 roku, przez wielkiego mistrza Konrada von Erlichshausena, Wawrzyńcowi Polan. Dan w Rastemborku w sobotę po ś. Macieju apostole[9]. Stało się to tego samego dnia, w którym został on również dziedzicznym sołtysem Nowej Wsi (Neuendorff) czyli obecnego Orzysza. W przywileju lokacyjnym Orzysza Wawrzyniec jest nazwany Polin, co najpewniej świadczy, że był Polakiem. Dobra służebne Sumki założone zostały na 10 łanach, na prawie magdeburskim z obowiązkiem jednej służby konnej z 10-letnią wolnizną. Potem wolni z Sumek musieli oddawać płużne. Zastrzeżono, że gdyby właściciele dóbr je opuścili i wyjechali za granicę, majątek miał przejść z powrotem w posiadanie Zakonu. W dokumentach z końca XV wieku Sumki wymieniane zostają jako Kursintki oder Sompky[6], a także Kersunken. Może to świadczyć o tym, że w tym czasie siedzieli w Sumkach Kurzątkowie[7]. Sumki należały do parafii w Orzyszu, administracyjnie podlegały rewirowi w Grzegorzach.
W październiku 1656 roku Tatarzy uprowadzili w jasyr 2 mieszkańców Sumek, mężczyznę i kobietę.
Według danych opublikowanych w 1823 roku w Sumkach było 5 gospodarstw i mieszkało 29 osób[12]. W 1857 roku Sumki liczyły 46 mieszkańców[11].
Do 1945 Sumki były przysiółkiem należącym do wsi Pianki obejmującym dwa duże gospodarstwa rolne[13].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

  • Dawny cmentarz ewangelicki.

Najstarszy zachowany nagrobek: Marie Prystaw z domu Sczislo †1934.

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Przez Sumki przebiega szlak szlak rowerowy żółty rodzinny[14].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 133637
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1240 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ a b c Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 17 października 1949 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1949 r. nr 92, poz. 1105)
  4. ↑ a b Białuński G. Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich ... s. 36.
  5. ↑ Barkowski O. Beiträge zur Siedlungs... s. 224.
  6. ↑ a b Barkowski O. Beiträge zur Siedlungs... s. 208.
  7. ↑ a b c Białuński G. Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich ... s. 72.
  8. ↑ Barkowski O. Beiträge zur Siedlungs... s. 223.
  9. ↑ a b Wojciech Kętrzyński O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich... Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Lwów 1882, s. 472.
  10. ↑ Jan Szeliga Rękopiśmienne mapy Prus Książęcych Józefa Naronowicza-Narońskiego z drugiej połowy XVII wieku. Biblioteka Narodowa, Warszawa, 1997, ilustracja nr 2.
  11. ↑ a b Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen. Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg, 1857 s. 302.
  12. ↑ Dr. Leopold Krug, Alexander August Mützell Neues Topographisch-Statistisch-Geographisches Wörterbuch des Preussischen Staats. Vierter Band P-S. Karl August Kümmel, Halle, 1823, s. 412.
  13. ↑ Pawlicki R., Sikorski P., Wierzba M. Przewodnik po ścieżkach rowerowych s. 117.
  14. ↑ Pawlicki R. Sikorski P., Wierzba M. Przewodnik po ścieżkach rowerowych... s. 111.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Grzegorz Białuński: Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1996. ISSN 0585-3893.
  • Otto Barkowski. Beiträge zur Siedlungs- und Ortsgeschichte des Hauptamtes Rhein. Altpreussische Forschunge. 11. Jahrgang, H. 1, s. 197–224, 1934.
  • R. W. Pawlicki, P. Sikorski, M. Wierzba, Przewodnik po ścieżkach rowerowych, Ziemia Orzyska, Orzysz, 2004
  • Statut gminy Orzysz


Gmina Orzysz
Miasto
Części miasta
  • Działy Orzyskie
  • Grądy Podmiejskie
Wsie
Części wsi
Kolonia
Osady
Osady leśne
Inne
miejscowości

Gmina Orzysz

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumki&oldid=72589786”