Budynek szkoły ewangelickiej w Katowicach
 Budynek od strony ulicy Warszawskiej (2022) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Szkolna 5, |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Kondygnacje |
3+1 |
| Rozpoczęcie budowy |
1859 |
| Ukończenie budowy |
1860 |
| Właściciel |
miasto Katowice |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′33,4″N 19°01′34,8″E/50,259278 19,026333
| |
Budynek szkoły ewangelickiej w Katowicach – budynek szkoły w Katowicach, położony przy ulicy Szkolnej 5, na terenie dzielnicy Śródmieście.
Jest siedzibą Szkoły Podstawowej Nr 7 Specjalnej w Katowicach, a sam budynek powstał w latach 1859–1860 w stylu arkadowym jako placówka szkolna dla katowickiej parafii ewangelickiej. Jeszcze w 1861 roku szkoła stała się placówką publiczną, a od 1873 roku budynek szkolny jest własnością miasta Katowice.
Historia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
W połowie XIX wieku, gdy w Katowicach powstawała szkoła ewangelicka, funkcjonowała jedynie szkoła katolicka, otwarta w 1827 roku. Po zorganizowaniu w 1854 roku gminy ewangelickiej[1] pastor Gotthold Christian Clausnitzer rozpoczął naukę religii dla grupy 25 dzieci[2]. Gdy ich liczba uległa podwojeniu, uznano za celowe powołanie szkoły wyznaniowej, a pomieszczenia na sale lekcyjne przy późniejszej ulicy Młyńskiej przekazał na rzecz szkoły właściciel dóbr katowickich, Hubert von Tiele-Winckler[2][3]. Regularną naukę w nowo utworzonej placówce rozpoczęto w marcu 1856 roku[2].
W związku ze stałym wzrostem liczby uczniów, w 1858 roku podjęto decyzję o budowie nowego gmachu szkoły. Parcela na której wzniesiony został kościół ewangelicki przy późniejszej ulicy Szkolnej była na tyle duża, by pomieścić na niej jeszcze dwa budynki: szkoły i sali gimnastycznej[2]. Patronat nad budową gmachu szkolnego objął ród Tiele-Wincklerów, który przekazał na ten cel 7 mórg ziemi oraz 2 320 talarów[4]. Pierwsze prace przy budowie budynku szkoły rozpoczęto wiosną 1859 roku, a uroczyste poświęcenie budynku odbyło się 27 sierpnia 1860 roku[2][5].
Zgodnie z decyzją władz oświatowych, 7 stycznia 1861 roku szkoła ewangelicka została przekształcona w szkołę publiczną[4]. Utrzymywana była ona głównie ze składek wiernych, a jako że wszyscy mieszkańcy Katowic płacili podatek za utrzymywanie szkół komunalnych, ewangelicy robili to podwójnie, wspierając w ten sposób także swoją placówkę. W 1867 roku rozpoczęły się negocjacje nad przejęciem gmachu szkoły pod zarząd miejski, a jeszcze w tym samym roku przyznano jej subwencję miejską[2].
W 1871 roku, gdy liczba uczniów przekroczyła 300, do szkoły przyjęto czwartego nauczyciela[6]. W 1873 roku miasto Katowice odkupiło od gminy ewangelickiej gmach szkoły i przejęło pełne koszty związane z utrzymaniem placówki[5][6]. Stała się ona szkołą ogólnodostępną i wielowyznaniową, do której uczęszczała młodzież wyznania katolickiego, ewangelickiego i żydowskiego[2]. W 1876 roku w szkole kształciło się 481 uczniów w sześciu oddziałach[6].
Do 1874 roku w gmachu szkoły ewangelickiej mieściła się także plebania parafii ewangelickiej, lecz z powodu szybkiego rozwoju placówki pastor musiał się z niej wyprowadzić. Nowy budynek plebanii oddano do użytku 28 września 1875 roku[2].
10 kwietnia 1876 roku decyzją rejencji opolskiej została założona szkoła symultanna, która zajęła dwa budynki przy ulicy Młyńskiej i budynek dawnej szkoły ewangelickiej przy ulicy Szkolnej. W nowym roku szkolnym naukę rozpoczęło 1 739 uczniów. W 1892 roku gmach przy ulicy Szkolnej 5 został rozbudowany o dodatkowe piętro i ulokowano w nim rok później Męską Szkołę Średnią (niem. Knaben-Mittelschule)[7].
W październiku 1895 roku Męską Szkołę Średnią połączono z Męską Szkołą Prac Ręcznych (niem. Knaben-Handarbeitsschule). Z uwagi na rosnącą liczbę uczniów, w 1903 roku trzy klasy przeniesiono do budynku szkoły realnej, a ostatecznie cała szkołę ulokowano w późniejszych latach w gmachu przy ulicy Szkolnej 9[8]. W późniejszym okresie w różnych latach mieściły się w budynku przy ulicy Szkolnej 5 m.in.: szkoła ludowa, szkoła wyższa dla dziewcząt, szkoła średnia dla dziewcząt oraz szkoła gospodarstwa domowego[9]. W latach międzywojennych w budynku dawnej szkoły ewangelickiej funkcjonowała specjalna koedukacyjna Szkoła Powszechna nr 8[10], a w czasach niemieckiej okupacji w 1941 roku przy ulicy Szkolnej 5 i 7 działała Szkoła Główna dla Dziewcząt (niem. Hauptschule für Mädchen)[11].
W 1994 roku w gmachu działał Zespół Opieki Zdrowotnej Szkół Wyższych[12]. 1 września 1999 roku powołano Zespół Szkół Specjalnych Nr 1 w Katowicach z siedzibą przy ulicy Szkolnej 5, w skład której weszła m.in. Szkoła Podstawowa nr 7 Specjalna w Katowicach[13]. 20 października 2003 roku zespół szkół zmienił numerację na Nr 8[14]. 1 września 2017 roku szkoła została przekształcona w ośmioletnią Szkołę Podstawową Nr 7 Specjalną w Katowicach[15].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Gmach szkoły ewangelickiej położony jest przy ulicy Szkolnej 5 w Katowicach, na terenie dzielnicy Śródmieście[16]. Jest on siedzibą Szkoły Podstawowej Nr 7 Specjalnej w Katowicach[17].
Jest to obiekt murowany z cegieł i tynkowany, zwieńczony dachem dwuspadowym[12]. Liczy trzy kondygnacje nadziemne i 1 podziemną, a powierzchnia zabudowy budynku wynosi 410 m²[16]. Gmach nosi silne znamiona stylu okrągłych łuków (arkadowego), z elementami neorenesansu – odpowiednio do stylu sąsiadującego z nim kościoła ewangelickiego[18]. Charakterystycznym elementami budynku są szczyty z gzymsami arkadowymi oraz obramienia okienne[12]. Pierwotnie obok sal lekcyjnych w budynku głównym znajdowały się mieszkania dla nauczyciela oraz dla pastora[3].
Budynek szkoły ewangelickiej jest drugim w historii budynkiem szkolnym wzniesionym na terenie współczesnego Śródmieścia Katowic, będąc jednocześnie najstarszym istniejącym gmachem tego typu (pierwszy budynek szkoły z 1856 roku znajdował się przy ulicy Młyńskiej, w miejscu gmachu Urzędu Miasta Katowice)[19]. Gmach jest ponadto jednym z najstarszych budynków w tej części miasta[20].
Gmach szkoły wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice[16].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 629.
- ↑ a b c d e f g h Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 631.
- ↑ a b Dzióbek 2017 ↓, s. 72.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 546.
- ↑ a b Baranowska 2005 ↓, s. 2.
- ↑ a b c Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 547.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 548.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 556.
- ↑ Dzióbek 2017 ↓, s. 73.
- ↑ Janota 2010 ↓, s. 117.
- ↑ Kałuska i Węcki 2013 ↓, s. 73.
- ↑ a b c Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, s. 194.
- ↑ Uchwała Nr XII/163/99 Rady Miejskiej Katowic z dnia 28 czerwca w sprawie utworzenia Zespołu Szkól Specjalnych Nr 1 w Katowicach, Katowice, 28 czerwca 1999, s. 1 [dostęp 2023-12-18] (pol.).
- ↑ Uchwała nr XIV/215/03 Rady Miejskiej Katowic z dnia 20 października 2003 r. zmieniająca uchwałę Nr XII/163/99 Rady Miejskiej Katowic z dnia 28 czerwca 1999 r. w sprawie utworzenia Zespołu Szkół Specjalnych Nr 1 w Katowicach, Katowice, 20 października 2003, s. 1 [dostęp 2023-12-18] (pol.).
- ↑ UCHWAŁA NR XLIX/953/17 RADY MIASTA KATOWICE z dnia 23 listopada 2017 r. w sprawie stwierdzenia przekształcenia Zespołu Szkół Specjalnych Nr 8 im. Andrzeja Mielęckiego w Katowicach w ośmioletnią Szkołę Podstawową Nr 7 Specjalną w Katowicach., Katowice, 23 listopada 2017, s. 1 [dostęp 2023-12-18] (pol.).
- ↑ a b c Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Zabytki. emapa.katowice.eu. [dostęp 2023-12-18]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Szkoła Podstawowa Nr 7 Specjalna. bip.katowice.eu. [dostęp 2023-12-18]. (pol.).
- ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994a ↓, s. 123.
- ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994a ↓, s. 122.
- ↑ Najstarszy budynek w centrum Katowic. za-staryj-piyrwy.blogspot.com, 2012-04-23. [dostęp 2023-12-18]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Teresa Baranowska, Korzenie szkolnictwa średniego w Katowicach, „Gazeta Uniwersytecka” (9 (129)), Katowice: Uniwersytet Śląski w Katowicach, 2005, s. 2-5, ISSN 1505-6317 (pol.).
- Antoni Barciak, Ewa Chojecka, Sylwester Fertacz (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 1, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012, ISBN 978-83-87727-29-1.
- Leszek Danilczyk, Maria Kasprzyk, Studium historyczno-urbanistyczne Katowic w granicach administracyjnych. Katowice. Tom I tekst. Część I studium historyczne, Opublikowano w: Miejski System Zarządzania – Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Zabytki, Kraków: Pracownie Konserwacji Zabytków „ARKONA” Sp. z o.o. Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, 1994a (pol.).
- Leszek Danilczyk, Maria Kasprzyk, Studium historyczno-urbanistyczne Katowic w granicach administracyjnych. Katowice. Tom I tekst. Część II studium konserwatorskie, Opublikowano w: Miejski System Zarządzania – Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Zabytki, Kraków: Pracownie Konserwacji Zabytków „ARKONA” Sp. z o.o. Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, 1994b (pol.).
- Michał Dzióbek, Ewangelicy w Katowicach: przewodnik, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2017, ISBN 978-83-64356-23-0 (pol.).
- Wojciech Janota, Katowice między wojnami: miasto i jego sprawy 1922–1939, wyd. pierwsze, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2010, ISBN 978-83-7729-021-7.
- Joanna Kałuska, Mirosław Węcki, W okupowanym mieście: topografia Katowic w latach 1939–1945, Katowice: Muzeum Historii Katowic; Archiwum Państwowe w Katowicach, 2013, ISBN 978-83-63031-16-9.