Józsefné Margit Károlyi
| Pełne imię i nazwisko |
Józsefné Wenckheim Margit Károlyi[1] |
|---|---|
| Imię i nazwisko urodzenia |
Gabriella Vágvölgyi / Margit Wenckheim |
| Data i miejsce urodzenia |
30 listopada 1892 |
| Data śmierci |
1964 |
| Zawód, zajęcie |
pielęgniarka, działaczka społeczna, arystokratka |
| Narodowość | |
| Stanowisko |
przewodnicząca Węgiersko-Polskiego Komitetu Opieki nad Uchodźcami (1939–1944) |
| Rodzice |
István, Margit Palffy d'Erdöd |
| Odznaczenia | |
| |
Józsefné Margit Károlyi (ur. jako Gabriella Vágvölgyi[2] albo Margit Wenckheim[3] 30 listopada 1892 w Nagylévárd, zm. 1964[4]) – węgierska arystokratka i pielęgniarka zaangażowana w pomoc Polakom podczas II wojny światowej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Józsefné Margit Károlyi była hrabiną. Jej rodzicami byli István i Margit Palffy d'Erdöd. Z wykształcenia była pielęgniarką. W działalność społeczną zaangażowała się po śmierci męża, jeszcze przed wybuchem II wojny światowej. Pracowała na rzecz Stowarzyszenia Opieki nad Dziećmi oraz patronowała Chrześcijańskiej Lidze Kobiet w Székesfehérvár[4].
Po 1 września 1939 roku, podobnie jak wiele przedstawicielek węgierskich elit, zaangażowała się w pomoc polskim uchodźcom na Węgrzech[4].
29 września 1939 roku Károlyi zainicjowała w Budapeszcie Komitet Pomocy dla Uchodźców (przekształcony później w Węgiersko-Polskiego Komitetu Opieki nad Uchodźcami), którego została pierwszą przewodniczącą i którą to funkcję pełniła przez kolejne cztery lata[4].
W kolejnych dniach Károlyi osobiście przyjmowała na granicy uciekających Polaków i kierowała ich w głąb Węgier na zakwaterowanie. Károlyi podczas wizytowania obozów zorganizowanych przez władze państwowe rozdawała paczki z odzieżą i obuwiem. W obozach Dunamocs i Párkány-Nána zadbała o doprowadzenie wypłaty zasiłków uchodźcom cywilnym. W obozie w Szob interweniowała na rzecz przekazania uchodźcom przesłanych przez Czerwony Krzyż rzeczy, które początkowo trafiały do magazynów. Pomagała także uzyskać pozwolenie na wysyłkę paczek żywnościowych do rodzin w Polsce oraz do polskich żołnierzy w niemieckich obozach jenieckich. W 1941 roku, dzięki jej rozmowom z regentem Miklósem Horthym, zwolniono przetrzymywanych Polaków. Károlyi wraz z Erzsébet Szapáry wyszukiwały zakwaterowanie dla członków rodzin polskich oficerów[4].
19 marca 1944 roku, po wkroczeniu Niemców na Węgry, Gestapo zamknęło Komitet, uznając jego działalność za szkodliwą[4].
W 1947 roku Józsefné Margit Károlyi wraz z rodziną opuściła Węgry i przeniosła się do Francji[5].
W uznaniu zasług za pomoc Polakom, w 2021 została wyróżniona Medalem Virtus et Fraternitas[6]. Uroczyste wręczenie odznaczenia odbyło się w 2022 roku. Spośród działaczy Komitetu wyróżniono wówczas także Edith Weiss oraz Erzsébet Szapáry i Antala Szapáry'ego[7][8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ A lengyel elnök post mortem kitüntette a második világháborús lengyel menekülteket segítő négy magyart | Mandiner [online], mandiner.hu, 15 czerwca 2022 [dostęp 2023-04-09] (węg.).
- ↑ Miklós Mitrovits, Michał Przeperski, A magyar–lengyel kapcsolatok és a lengyel menekültek Magyarországon (1939–1944) / Stosunki polsko-węgierskie i polscy uchodźcy na Węgrzech (1939–1944) [online], academia.edu, s. 37–38 [dostęp 2023-04-20] (pol. • węg.).
- ↑ Uroczystość przy pomniku Królowej Pokoju w Fehérvárcsurgó [online], www.polonia.hu, 16 września 2022 [dostęp 2023-07-23].
- ↑ a b c d e f Józsefné Margit Károlyi - Instytut Pileckiego [online], instytutpileckiego.pl [dostęp 2023-04-09] (pol.).
- ↑ O Józsefné Margit Károlyi opowiada jej wnuk - György Károlyi [online], www.facebook.com, 30 listopada 2022 [dostęp 2023-04-09].
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 maja 2021 r. o nadaniu odznaczeń (M.P. z 2021 r. poz. 658).
- ↑ Virtus et Fraternitas - wystawa plenerowa [FOTORELACJA] | Narodowe Centrum Kultury [online], | Narodowe Centrum Kultury [dostęp 2023-04-09] (pol.).
- ↑ Gala wręczenia Medali „Virtus et Fraternitas” 2022 - Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, 15 czerwca 2022 [dostęp 2023-04-09] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- O Józsefné Margit Károlyi opowiada jej wnuk - György Károlyi [online], www.facebook.com, 30 listopada 2022 [dostęp 2023-04-09].