Golleschau
| Podobóz Auschwitz-Birkenau | |
 Miejsce straceń | |
| Odpowiedzialny | |
|---|---|
| Rozpoczęcie działalności |
lipiec-sierpień 1942 |
| Zakończenie działalności |
21 stycznia 1945 |
| Terytorium |
Polska pod okupacją niemiecką (terytorium anektowane przez III Rzeszę) |
| Miejsce | |
| Liczba więźniów |
1008 (stan na: 17 stycznia 1945) |
| Narodowość więźniów |
głównie Żydzi |
| Liczebność personelu |
około 51 SS-manów |
| Komendanci |
SS Oberscharführer Erich Picklapp |
Położenie na mapie gminy Goleszów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego  | |
 49°44′05,68″N 18°43′58,52″E/49,734911 18,732922
| |
Golleschau (niem. Arbeitslager Golleschau) – niemiecki nazistowski podobóz Auschwitz-Birkenau, zlokalizowany w Goleszowie.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Latem 1942 roku cementownię w Goleszowie przejęło SS. Z racji braków pracowniczych postanowiono sprowadzić więźniów pobliskiego obozu KL Auschwitz[1]. Powstał jako jeden z pierwszych podobozów[2], na początku przywieziono 21 Polaków, którzy mieli za zadanie przystosować cementownię na potrzeby obozu. Pod koniec 1942 roku do Goleszowa zaczęły przybywać kolejne transporty więźniów, w większości narodowości żydowskiej[1].
Obóz[edytuj | edytuj kod]
Obóz znajdował się na terenie cementowni, odgrodzony był specjalną taśmą pełniącą funkcję ogrodzenia. Na potrzeby mieszkalne przeznaczono budynek dawnych pieców, naprzeciwko wybudowano barak dla SS i cztery wieże strażnicze[1]. Więźniowie spali na trzypiętrowych pryczach, podobnych do tych z macierzystego obozu[3].
Więźniowie[edytuj | edytuj kod]
Większość więźniów w obozie stanowili Żydzi, przebywało w nim również kilkudziesięciu Niemców i Polaków. Początkowo ich liczba wynosiła od 400 do 500, od wiosny 1944 roku po przybyciu transportów z Żydami węgierskimi, czeskimi i polskimi ich liczba zwiększyła się do ponad 1,1 tysiąca[1]. W księdze ewidencyjnej odnotowano 2348 więźniów, ich liczba może być jednak większa[2].
Więźniowie byli kierowani do przeróżnych prac na terenie cementowni i pobliskiego kamieniołomu. Jedni przez osiem godzin dziennie wykopywali wapień, inni transportowali go do cementowni, gdzie był on kruszony i pakowany[4]. Budowali oni również kolejkę linową do transportu kamienia, która została uruchomiona dopiero po zakończeniu wojny[1].
Według szacunków co miesiąc w obozie umierało od 15 do 20 więźniów (zabici przez strażników, dobici zastrzykiem fenolu lub popełniający samobójstwo[2]), pozostali niezdolni do pracy byli odsyłani do obozu macierzystego, gdzie ginęli w komorach gazowych[4].
Kierownictwo obozu[edytuj | edytuj kod]
Komendantami obozu byli: Erich Picklapp, Hans Mirbeth oraz Horst Czerwiński. Mieli oni do dyspozycji około 51 esesmanów, zastąpionych pod koniec 1944 roku żołnierzami Wermachtu[2]. Wielokrotnie dochodziło do przypadków znęcania się nad więźniami, znane są historie o wyrzuceniu z drugiego piętra żydowskiego dziecka[3] oraz o celowym wypchnięciu więźnia poza wyznaczoną strefę obozową w celu usprawiedliwienia egzekucji rzekomą próbą ucieczki[4].
Ewakuacja[edytuj | edytuj kod]
17 stycznia 1945 roku w obozie znajdowało się 1008 więźniów[5]. Wtedy to rozpoczęto ewakuację ocalałych więźniów, która trwała do 21 stycznia. Prowadzono ich pieszo do Wodzisławia Śląskiego, po drodze zginęła połowa z nich[3]. Trafili oni do obozów: Sachsenhausen i Flossenbürg[2]. Zupełnie inaczej potoczyły się losy ostatniego transportu. Ze względu na brak stacji docelowej, pociąg z więźniami krążył przez 10 dni przez Morawy i Śląsk. Wreszcie, podczas postoju na jednej ze stacji, postanowiono zapytać właściciela pobliskiej fabryki zbrojeniowej, Oskara Schindlera, czy nie jest to oczekiwany transport pracowników. Skłamał on, że tak, co pozwoliło na ocalenie pozostałych w wagonach Żydów (znaleźli się oni potem na tzw. Liście Schindlera, zob. Schindlerjuden)[1].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W miejscu egzekucji więźniów obozu i więzienia cieszyńskiego postawiono tablicę pamiątkową[5]. Oprócz tego przez teren dawnej cementowni prowadzi ścieżka edukacyjna[6], a w centrum miejscowości w Gminnym Ośrodku Kultury znajduje się Izba Oświęcimska z pamiątkami i zdjęciami pochodzącymi z Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f n, Podobóz KL Auschwitz – Arbeitslager Golleschau w Goleszowie [online], SlowTravel.pl, 12 października 2020 [dostęp 2023-03-11] (pol.).
- ↑ a b c d e Golleschau / Podobozy / Historia / Auschwitz-Birkenau [online], Auschwitz-Birkenau [dostęp 2023-03-11].
- ↑ a b c Podobóz Arbeitslager Golleschau – trudna lekcja historii | Gazetacodzienna [online], gazetacodzienna.pl [dostęp 2023-03-11].
- ↑ a b c d Redakcja, Dramat Golleschau [online], Wisła Nasze Miasto, 24 listopada 2006 [dostęp 2023-03-11] (pol.).
- ↑ a b Tablica pamiątkowa – miejsce straceń obozu Golleschau | Wirtualny Sztetl [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2023-03-11].
- ↑ Goleszowianie zachowają pamięć o więźniach Golleschau, podobozu Auschwitz [online], Nauka w Polsce [dostęp 2023-03-11] (pol.).