Kamienica przy ulicy Kochanowskiego 2 w Katowicach
 nr rej. A/1546/94 z dnia 28 września 1994 roku
| |
 Kamienica od strony ulicy T. Kościuszki (2022) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. J. Kochanowskiego 2 / ul. Plebiscytowa 1, |
| Typ budynku |
kamienica mieszkalno-użytkowa |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Paul Frantzioch |
| Kondygnacje |
6+1 |
| Rozpoczęcie budowy |
1896 |
| Ukończenie budowy |
1906 |
| Pierwszy właściciel |
Paul Frantzioch |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′22,15″N 19°01′15,28″E/50,256153 19,020911
| |
Kamienica przy ulicy Jana Kochanowskiego 2 i Plebiscytowej 1 w Katowicach – zabytkowa, narożna kamienica mieszkalno-użytkowa, położona w narożniku ulicy J. Kochanowskiego 2 i Plebiscytowej 1 w Katowicach-Śródmieściu. Powstała ona w latach 1896–1906 jako Hotel „Deutsches Haus”. Została ona zaprojektowana przez Paula Frantziocha w stylu eklektycznym z elementami secesji i neogotyku. W kamienicy w latach 1920–1921 mieścił się Polski Komisariat Plebiscytowy w Katowicach, którego kierownikiem był Henryk Jarczyk, a w okresie międzywojennym była ona siedzibą licznych organizacji. Po II wojnie światowej kamienica stała się budynkiem mieszkalnym.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Kamienica została wybudowana w latach 1896–1906[1] (bądź też wzniesiono ją pomiędzy 1896 a 1906 rokiem[2] lub w 1900 roku[3]). Projekt kamienicy opracował Paul Frantzioch[4]. Kamienica ta powstała jako Hotel „Deutsches Haus”, a hotel ten prowadziła siostra Paula – Aloisia Frantzioch. Prócz hotelu w kamienicy mieściły się mieszkania dla pracowników hotelu i restauracji, a także kilka lokali mieszkalnych na wynajem[3]. Paul Frantzioch był właścicielem budynku do 1914 roku[2], kiedy to hotel został zakupiony przez Friedricha Brokera[3].
W latach 1920–1921 roku w części kamienicy przy ulicy Plebiscytowej 1 mieścił się Polski Komisariat Plebiscytowy w Katowicach i też z tego faktu pochodzi obecna nazwa znajdującej się przy kamienicy ulicy[5]. Kierownikiem Komitetu został lekarz dr Henryk Jarczyk[3]. W dniu 18 sierpnia 1920 roku[6] w trakcie trwających w Katowicach rozruchów bojówki niemieckie zdobyły hotel[3], zdemolowały wnętrze budynku, zmusiły pracowników do ewakuacji, a także pobiły dr. Henryka Jarczyka[6]. Po zakończeniu trzeciego powstania śląskiego i zakończeniu działalności Polskiego Komisariatu Plebiscytowego, w 1921 roku przeniesiono do budynku Naczelną Radę Ludową, zajmująca się organizowaniem administracji dla przyszłego autonomicznego województwa śląskiego[3].
W 1922 roku budynek hotelu został przejęty przez Skarb Państwa, a w kamienicy zostało umieszczone biura części wydziałów Urzędu Województwa Śląskiego, w tym m.in. Wydział Zdrowia Publicznego, Wydział Pracy i Opieki Społecznej oraz Śląska Izba Rolnicza. W 1929 roku wydziały te zostały przeniesione do nowo wybudowanego gmachu Sejmu Śląskiego przy ulicy Jagiellońskiej, a w dawnym hotelu swoją siedzibę znalazły różnego typu organizacje[3].
Od 13 lutego 1925 roku w kamienicy od strony ulicy Plebiscytowej 1 mieściła się redakcja czasopisma Polska Zachodnia[5].
W 1935 roku właścicielem części kamienicy przy ulicy J. Kochanowskiego 2 był chemik dr Artur Wulfson. W tym czasie prócz lokali mieszkalnych znajdowały się m.in. następujące zakłady: biuro pośrednictwa pracy Jakóba Mullera, hurtownia i skład skór A. i S. Preschel, skład kolonialny Ernesta Czempasa, zakład rentgenowski dr. M. Früß, pośrednictwo pracy dla artystów Wilhelma Różańskiego, piekarnia Heleny Ciupki i skład kapeluszy Erny Poznańskiej[7].
Właścicielem części kamienicy przy ulicy Plebiscytowej 1 był w tym czasie był Skarb Państwa. W tej części kamienicy prócz lokali mieszkalnych swoją siedzibę miały liczne związki i instytucje: Liga Morska i Kolonialna, Zarząd Główny Związku Powstańców Śląskich, Oddział Katowice Związku Zawodowego Kelnerów i Pokrewnych Zawodów, Związek Tramwajarzy, Zarząd Okręgu Śląskiego Związku Oficerów Rezerwy RP, Związek Uchodźców Śląskich, Śląski Zarząd Wojewódzki Związku Inwalidów Wojennych RP, Oddział Katowice Związku Legionistów Polskich, Zarząd i Komenda Okręgu Śląskiego Związku Rezerwistów, Zarząd Główny Oddziałów Młodzieży Powstańczej, Federacja Pracowników Umysłowych, Związek Inwalidów Górniczych i Hutniczych, a także Zarząd Główny Towarzystwa Polek[8].
Po II wojnie światowej kamienica została przekształcona na mieszkalną, a w niej ulokowano mieszkania komunalne. Pa parterze budynku działała m.in. restauracja „Bristol”[3]. W latach 80. XX wieku na elewacji kamienicy umieszczono tablicę upamiętniającą dr. Henryka Jarczyka[3].
W dniu 28 września 1994 roku budynek wpisano do rejestru zabytków[4]. W 1994 roku część kamienicy przy ulicy J. Kochanowskiego 2 przeszła modernizację, zaś część przy ulicy Plebiscytowej 1 została zmodernizowana w 2001 roku[9]. W 2014 roku część kamienicy przeszła remont elewacji zewnętrznej[10].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Zabytkowa narożna kamienica mieszkalno-użytkowa położona jest w narożniku ulicy J. Kochanowskiego 2 i ulicy Plebiscytowej 1 katowickiej dzielnicy Śródmieście[9].
Wybudowana jest ona w stylu eklektycznym z elementami secesji i neogotyku[4]. Powierzchnia zabudowy części kamienicy przy ulicy J. Kochanowskiego 2 wynosi 573 m², zaś części przy ulicy Plebiscytowej 1 wynosi 442 m². Powierzchnia użytkowa części przy ulicy Plebiscytowej 1 wynosi 1133,79 m². Obie części kamienicy mają sześć kondygnacji nadziemnych i podpiwniczenie[9].
Kamienica jest wpisana do rejestru zabytków pod numerem A/1546/94[1] – granice ochrony obejmują cały budynek[4]. Budynek wpisany jest także do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice[11], a także jest ujęta w strefie ochrony konserwatorskiej ustanowionej na podstawie przepisów uchwalonego 28 maja 2014 roku miejscowego placu zagospodarowania przestrzennego fragmentu Śródmieścia Katowic[9].
Na początku lutego 2022 roku w systemie REGON przy ulicy J. Kochanowskiego 2 zarejestrowanych było 20 aktywnych podmiotów gospodarczych, zaś w części przy ulicy Plebiscytowej 1 było ich łącznie 13[12].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
|
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Narodowy Instytut Dziedzictwa: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków. Województwo śląskie. nid.pl. [dostęp 2022-01-14]. (pol.).
- ↑ a b Bulsa 2018 ↓, s. 183.
- ↑ a b c d e f g h i Lipońska-Sajdak 2013 ↓, s. 74.
- ↑ a b c d Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2022-01-14]. (pol.).
- ↑ a b Abramski 2000 ↓, s. 156.
- ↑ a b Muzeum Śląskie: Polski Komisariat Plebiscytowy, 1920-1921 r.. muzeumslaskie.pl. [dostęp 2022-02-06]. (pol.).
- ↑ Księga... 1935 ↓, s. 50.
- ↑ Księga... 1935 ↓, s. 111.
- ↑ a b c d Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. emapa.katowice.eu. [dostęp 2022-01-14]. (pol.).
- ↑ Bulsa 2018 ↓, s. 184.
- ↑ Urząd Miasta Katowice: GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW. Wyszukiwanie Zabytku Nieruchomego. bip.katowice.eu. [dostęp 2022-01-14]. (pol.).
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Baza internetowa REGON. wyszukiwarkaregon.stat.gov.pl. [dostęp 2022-01-14]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Abramski, Ulice Katowic, Zawiercie: Graf-Mar, 2000, ISBN 83-913341-0-4 (pol.).
- Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2018, ISBN 978-83-63780-28-9 (pol.).
- Księga adresowa miasta Wielkich Katowic 1935/36 r., Katowice: Dr. E. Kwaśnik, 1935 (pol.).
- Jadwiga Lipońska-Sajdak, Przechadzki historyczne po Katowicach, wyd. trzecie, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2013, ISBN 978-83-64356-00-1 (pol.).
