Pałac Walickiego w Grodnie
53°41′06″N 23°49′50″E/53,685000 23,830556 nr rej. 613Г000230
| |
 Widok pałacu od strony Placu Tyzenhauza | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Gorkiego 2 |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Johann Georg Mezer, Giuseppe de Sacco |
| Fundator | |
| Kondygnacje |
3 |
| Rozpoczęcie budowy |
1776 |
| Ukończenie budowy |
przed 1793 |
| Pierwszy właściciel | |
| Kolejni właściciele | |
| Obecny właściciel | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
| 53°41′06″N 23°49′50″E/53,685000 23,830556
| |
Pałac Walickiego (Pałac wiceadministratora) w Grodnie – zespół pałacowo-parkowy znajdujący się w Grodnie na Białorusi.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W średniowieczu teren na którym stoi pałac przylegał do traktu wileńskiego. Za księcia Witolda[1] lub króla Aleksandra[2] powstał kościół św. Mikołaja na północnym przedmieściu – Horodnicy. Wówczas był to teren praktycznie niezabudowany. Prawdopodobnie w najbliższym sąsiedztwie kościoła stała cerkiew tego samego wezwania[3]. Po raz pierwszy wspomniano o niej w 1560 r., a w 1680 r. została opisana w rewizji Grodna jako pusta murowana cerkiew. W 1736 r. zostały już po niej tylko krzyż i cmentarz[4]. Kościół spłonął podczas wojny polsko-rosyjskiej[3].
Pałac wiceadministratora Grodzieńskiej Ekonomii Królewskiej został zaprojektowany w latach 1776-1778 i wybudowany do 1793 r. jako część dzielnicy Horodnica na zlecenie Antoniego Tyzenhauza, przez architekta Johanna Georga Mezera we współpracy z Giuseppe de Sacco. Według innej wersji Sacco kontynuował budowę kompleksu, finalizując projekt,[5][6] bądź był jedynym autorem projektu. Parter przeznaczono na cele gospodarcze, trzecią kondygnację (18 pokoi) na poselstwo. W krótkim czasie pałac został przekazany przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego podskarbiemu Antoniemu Dziekońskiemu. Podczas ostatniego Sejmu Rzeczpospolitej Obojga Narodów w pałacu mieszkał poseł rosyjski Jakob Sievers. W 1797 r. obiekt był własnością filantropa Michała Walickiego. Według historyka A. Czerniakiewicza, w pałacu podczas swojej wizyty w Grodnie w 1802 roku przebywał car Aleksander I. Przed wojną 1812 r. w pałacu kwaterował duński korpus kozacki Matwieja Płatowa. Po zajęciu miasta przez Francuzów był on siedzibą armii francuskiej. W 1849 r. Leopold Walicki sprzedał pałac Synodowi Rządzącemu. Według innego źródła zespół pałacowy nabył dla Cerkwi Prawosławnej w 1858 r. biskup brzeski Ignacy, wikariusz eparchii wileńskiej i litewskiej[7]. Mieściły się tu konsystorz duchowny, mieszkania dla księży i rezydencja biskupa. W domu biskupim znajdowała się cerkiew św. Jana Chrzciciela, w 1875 roku konsekrowano ją ku czci męczenników wileńskich Antoniego, Jana i Eustachego. W budynku działało także Bractwo Sofijskie i komisja cerkiewno-archeologiczna, później muzeum (w 1911 r. jego przewodniczącym był I. Glebow, a K. Michałowski kierownikiem „skarbnicy starożytności”) i ośrodek naukowy. W pałacu mieszkali m.in. Makary (Bułgakow), Nikanor (Kamienski), Joachim (Lewicki), Hieronim (Ekziemplarski), Michał (Jermakow). W 1901 r. w pałacu działała szkoła ikon Postnikowa i Strupińskiego[8].
W 1919 roku w budynku mieściła się białoruska komenda wojskowa i dowództwo 1 Pułku Białoruskiego. W 1921 r. mieściło się tu białoruskie gimnazjum. Po 1939 r. w dawnym pałacu mieściły się głównie placówki oświatowe: w 1946 r. był to dom pionierów, a od 1947 r. Instytut Medyczny. W 1952 r. budynek przebudowano. Na jednym z pięter ulokowano wiwarium. W 2004 r. obiekt przekazano Białoruskiej Cerkwi Prawosławnej Patriarchatu Moskiewskiego.
W prawej oficynie, wybudowanej w latach 1783-1793 znajdowały się stajnie, siedziba Rosyjskiego Towarzystwa Dobroczynnego, a w 1875 r. poświęcono tu cerkiew domową. W 2007 r. budynek rozebrano[9][10] i zrekonstruowano z przeznaczeniem na cerkiew. W dniu 16 grudnia 2012 r. poświęcono cerkiew św. Mikołaja. Ceremonii przewodniczył biskup grodzieński i wołkowyski Artemiusz[7].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Pałac jest zabytkiem architektury wczesnego klasycyzmu. Budynek jest trzykondygnacyjny, na rzucie prostokąta, nakryty czterospadowym dachem. Fasada główna wyróżnia się płytkim ryzalitem usianym dużymi lizenami i zwieńczona jest prostokątnym frontonem. Pałac ma układ korytarzowy. Na piętrze zachowały się sklepienia z lunetami. Wnętrza budynku zostały zmienione. Zniszczony został park o regularnym układzie w części przedniej i po bokach. Obecnie park został częściowo odrestaurowany.
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ J. Jodkowski, Grodno, Wilno 1923, s. 17.
- ↑ J. Gordziejew, Socjotopografia Grodna w XVIII wieku,Toruń 2002, s. 163
- ↑ a b Walczyna Filip, Grodno Miasta wielu religii. Topografia sakralna ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, pod redakcją Melchiora Jakubowskiego, Maksymiliana Sasa i Filipa Walczyny, Muzeum Historii Polski, Warszawa 2016, s. 209-231.
- ↑ J. Gordziejew, Socjotopografia Grodna w XVIII wieku,Toruń 2002, s. 176
- ↑ Строительство и архитектура Белоруссии, № 4, 1988 г., В. Калнин Городница — городской ансамбль 18 века
- ↑ Асноревский Е. Е. Гродно — столица, которая осталась, 2021 — ISBN 978-5-00-553791-1
- ↑ a b На территории гродненского дворца XVIII века освящен Свято-Никольский храм | Епархии | Белорусская Православная Церковь | Новости | Официальный портал Белорусской Православной Церкви [online], church.by [dostęp 2024-05-04].
- ↑ Біяграфія гарадзенскіх вуліц. Ад Фартоў да Каложы. — Горадня-Вроцлаў, 2012
- ↑ Тэхнічнае заключэнне па стану флігеля палаца віцэ-адміністратара (вул. Горкага 2) [online], harodnia.comharodnia.com [dostęp 2024-05-04] (biał.).
- ↑ Радыё Свабода, У Горадні зруйнавалі флігель палаца каралеўскага адміністратара, „Радыё Свабода”, 5 grudnia 2007 [dostęp 2024-05-04] (biał.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Строительство и архитектура Белоруссии, № 4, 1988 г., В. Калнин "Городница — городской ансамбль 18 века".
- Асноревский Е. Е. Гродно — столица, которая осталась, 2021 — ISBN 978-5-00-553791-1