Tekst źródłowy strony Austen Chamberlain

{{Polityk infobox
 | polityk           = Austen Chamberlain
 | grafika           = Austen Chamberlain nobel.jpg
 | opis grafiki      = 
 | data urodzenia    = 16 października 1863
 | miejsce urodzenia = [[Birmingham]]
 | data śmierci      = 17 marca 1937
 | miejsce śmierci   = [[Londyn]]
 | funkcja           = Minister spraw zagranicznych
 | partia            = [[Partia Konserwatywna (Wielka Brytania)|Partia Konserwatywna]]
 | od                = 3 listopada 1924
 | do                = 4 czerwca 1929
 | poprzednik        = [[Ramsay MacDonald]]
 | następca          = [[Arthur Henderson]]
 |2 funkcja    = Kanclerz skarbu
 |2 partia     = 
 |2 od         = 9 października 1903
 |2 do         = 4 grudnia 1905
 |2 poprzednik = [[Charles Ritchie]]
 |2 następca   = [[Herbert Henry Asquith]]
 |3 funkcja    = Kanclerz skarbu
 |3 partia     = 
 |3 od         = 10 stycznia 1919
 |3 do         = 1 kwietnia 1921
 |3 poprzednik = [[Andrew Bonar Law]]
 |3 następca   = [[Robert Horne]]
 | odznaczenia       = {{order|OP}}
 | commons           = 
 | quote             = Austen Chamberlain
}}
'''Joseph Austen Chamberlain''' (ur. [[16 października]] [[1863]] w [[Birmingham]], zm. [[17 marca]] [[1937]] w [[Londyn]]ie) − [[Wielka Brytania|brytyjski]] polityk, członek [[Partia Konserwatywna (Wielka Brytania)|Partii Konserwatywnej]], minister w rządach [[Arthur Balfour|Arthura Balfoura]], [[Herbert Henry Asquith|Herberta Henry’ego Asquitha]], [[David Lloyd George|Davida Lloyda George’a]] i [[Stanley Baldwin|Stanleya Baldwina]], przyrodni brat późniejszego premiera [[Neville Chamberlain|Neville'a Chamberlaina]].

Od 1892 roku był posłem do [[Izba Gmin|Izby Gmin]]. W latach 1902–1931 wielokrotnie działał w rządach, w latach 1918–1919 był członkiem ścisłego gabinetu wojennego, w latach 1924–1929 pełnił obowiązki ministra spraw zagranicznych. Współtwórca [[Lokarneńskie traktaty|traktatów lokarneńskich]] z roku 1925. Przyczynił się do przyjęcia [[Republika Weimarska|Niemiec]] do [[Liga Narodów|Ligi Narodów]]. W 1925 roku otrzymał Pokojową [[Nagroda Nobla|Nagrodę Nobla]].

== Wczesne lata życia i początki kariery politycznej ==
Był synem unionistycznego polityka [[Joseph Chamberlain|Josepha Chamberlaina]] oraz przyrodnim bratem późniejszego [[Premierzy Wielkiej Brytanii|premiera]], [[Neville Chamberlain|Neville’a Chamberlaina]]. Wykształcenie odebrał w [[Rugby School]] oraz w [[Kolegium Trójcy Świętej w Cambridge|Trinity College]] na [[University of Cambridge|Uniwersytecie Cambridge]]. Na studiach był wiceprzewodniczącym Cambridge Union Society. Następnie studiował w [[Paryż|paryskim]] Instytucie Studiów Policznych oraz na [[Uniwersytet Humboldtów w Berlinie|Uniwersytecie Berlińskim]]. Do Wielkiej Brytanii powrócił w 1888 roku.

Cztery lata później został wybrany do Izby Gmin w wyborach uzupełniających jako reprezentant okręgu [[Okręg wyborczy East Worcestershire|East Worcestershire]]. Po wyborach w sierpniu 1892 roku został młodszym [[whip]]em [[Partia Liberalno-Unionistyczna|Partii Liberalno-Unionistycznej]]<ref>Partia ta powstała w 1886 roku i składała się z byłych [[Partia Liberalna (Wielka Brytania)|liberalnych deputowanych]], którzy sprzeciwiali się rządowemu projektowi nadania autonomii [[Irlandia|Irlandii]]. Liberalni Unioniści związali się z Partią Konserwatywną. Ostateczne połączenie tych partii nastąpiło w 1912 roku</ref>. Swoją pierwszą mowę wygłosił w kwietniu 1893 roku.

== Na stanowiskach ministerialnych ==
Po zwycięstwie Partii Konserwatywnej w wyborach 1895 roku Chamberlain został młodszym lordem [[Admiralicja|Admiralicji]]. W latach 1900 – 1902 był finansowym sekretarzem skarbu. W 1902 roku został poczmistrzem generalnym w rządzie Arthura Balfoura. W 1903 roku przeniesiono go na stanowisko kanclerza skarbu. Wkrótce doszło do sporu w łonie koalicji na tle polityki gospodarczej. Liberalni unioniści popierali wolny handel, konserwatyści opowiadali się za bardziej protekcjonistyczną polityką. Spór doprowadził w końcu do przejścia Partii Liberalno-Unionistycznej do opozycji i upadku rządu Balfoura. W 1906 roku liberalni unioniści ponieśli porażkę, tracąc większość deputowanych. Chamberlainowi udało się zachować mandat.

W 1911 roku Chamberlain wystartował w wyborach na lidera Partii Konserwatywnej, ale wycofał się z wyścigu, nie chcąc doprowadzić do rozpadu partii. Nowym liderem został [[Andrew Bonar Law]]. W 1914 roku zmarł ojciec Austena. Ten zrezygnował wówczas z miejsca w Izbie Gmin i wystartował w wyborach uzupełniających w dawnym okręgu ojca [[Okręg wyborczy Birmingham West|Birmingham West]]. Wybory wygrał i reprezentował ten okręg do końca swojej kariery parlamentarnej. W 1915 roku powstał koalicyjny rząd wojenny. Chamberlain objął w nim tekę ministra ds. Indii. Pozostał na tym stanowisku również po zmianie premiera w 1916 roku (Asquitha zastąpił Lloyd George). Zrezygnował w 1917 roku, po fiasku operacji wojennych w [[Mezopotamia|Mezopotamii]], prowadzonych przez armię indyjską.

Chamberlain powrócił do gabinetu w 1918 roku jako minister bez teki. Po wygranych przez koalicję wyborach 1918 roku został kanclerzem skarbu. W 1921 roku Bonar Law zrezygnował ze stanowiska lidera konserwatystów z powodu złego stanu zdrowia. Chamberlain stanął na czele partii w Izbie Gmin. W rządzie został przesunięty na stanowisko [[lord tajnej pieczęci|lorda tajnej pieczęci]]. Wkrótce jednak Partia Konserwatywna zaczęła powoli wycofywać się z popierania gabinetu Lloyda George’a. Najpierw poparcie wycofali konserwatywni parowie, następnie wielu deputowanych z tylnych ław parlamentu. W tej sytuacji w 1922 roku Chamberlain zrezygnował z przewodzenia partii. Zastąpił go Bonar Law.

Gabinet Lloyda George’a upadł w 1922 roku. Chamberlain nie wszedł w skład kolejnych konserwatywnych gabinetów Bonar Lawa i Baldwina. Dopiero w drugim rządzie Baldwina w październiku 1924 roku Chamberlain objął stanowisko ministra spraw zagranicznych. Na tym stanowisku był jednym ze współtwórców [[Lokarneńskie traktaty|traktatów lokarneńskich]] w roku 1925. Otrzymał za to Pokojową [[Nagroda Nobla|Nagrodę Nobla]] i [[Order Podwiązki]] w 1925 roku. 25 marca 1927 roku otrzymał tytuł honorowego obywatela [[Londyn]]u<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Odznaczenie Chamberlaina | czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] | strony = 2 | data = Nr 71 z 27 marca 1927 | url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=30305}}</ref>. Przyczynił się także do przyjęcia [[Republika Weimarska|Niemiec]] do [[Liga Narodów|Ligi Narodów]]. Stanowisko ministra utracił po przegranej konserwatystów w wyborach 1929 roku.

== Ostatnie lata ==
W 1931 roku na krótko powrócił do gabinetu jako [[Admiralicja brytyjska|pierwszy lord Admiralicji]], ale poza tym nie udzielał się aktywnie na brytyjskiej scenie politycznej. Popierał rząd narodowy, ale krytykował prowadzoną przezeń politykę zagraniczną. W latach 1934–1937 Chamberlain należał, obok [[Winston Churchill|Winstona Churchilla]], [[Roger Keyes|Rogera Keyesa]] i [[Leo Amery|Leo Amery'ego]], do najważniejszych zwolenników zwiększenia brytyjskiego potencjału obronnego wobec zagrożenia ze strony [[III Rzesza|nazistowskich Niemiec]].

Austen Chamberlain zmarł 17 marca 1937 roku, do końca życia pozostając deputowanym do Izby Gmin. Kilka tygodni po jego śmierci jego przyrodni brat, Neville, zastąpił Stanleya Baldwina na stanowisku premiera Wielkiej Brytanii.

Uchodził za przyjaciela [[III Republika Francuska|państwa francuskiego]], był znany z powiedzenia ''„Kocham Francję jak kobietę”''<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = sir  Austen Chamberlain nie żyje | czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] | strony = 3 | data = Nr 62 z 18 marca 1937 | url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=40534}}</ref>.

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* David Dutton, ''Austen Chamberlain – Gentleman in Politics'', R. Anderson, Bolton, 1985
* Richard Grayson, ''Austen Chamberlain and the Commitment to Europe: British Foreign Policy, 1924–1929'', Frank Cass, Londyn, 1997
* Charles Petrie, ''The Chamberlain Tradition'', Lovat Dickson Limited, Londyn, 1938
* Charles Petrie, ''The Life and Letters of the Right Hon. sir Austen Chamberlain'', Cassell & Co., Londyn, 1939
* Robert C. Self (red.), ''The Austen Chamberlain Diary Letters: The Correspondence of sir Austen Chamberlain with his Sisters Hilda and Ida, 1916–1937'', Cambridge University Press, 1995

== Linki zewnętrzne ==
* [http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1925/chamberlain-bio.html Biogram Chamberlaina na stronach Nagrody Nobla]

{{Poczmistrze generalni Wielkiej Brytanii}}
{{Kanclerze skarbu}}
{{Ministrowie ds. Indii}}
{{Lordowie tajnej pieczęci}}
{{Przewodniczący Izby Gmin}}
{{Ministrowie spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii}}
{{Pierwsi lordowie Admiralicji}}
{{Liderzy brytyjskiej Partii Konserwatywnej}}
{{Gabinet Arthura Balfoura}}
{{Drugi gabinet Herberta Henry’ego Asquitha}}
{{Pierwszy gabinet Davida Lloyda George’a}}
{{Drugi gabinet Davida Lloyda George’a}}
{{Drugi gabinet Stanleya Baldwina}}
{{Nobel Pokojowy}}
{{Admiralicja brytyjska}}

{{Kontrola autorytatywna}}

{{SORTUJ:Chamberlain, Austen}}
[[Kategoria:Honorowi obywatele Londynu]]
[[Kategoria:Nobliści – nagroda pokojowa]]
[[Kategoria:Brytyjscy ministrowie spraw zagranicznych]]
[[Kategoria:Poczmistrze generalni Wielkiej Brytanii]]
[[Kategoria:Kanclerze skarbu]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Podwiązki]]
[[Kategoria:Brytyjscy parlamentarzyści 1886–1892]]
[[Kategoria:Brytyjscy parlamentarzyści 1892–1895]]
[[Kategoria:Brytyjscy parlamentarzyści 1895–1900]]
[[Kategoria:Brytyjscy parlamentarzyści 1900–1906]]
[[Kategoria:Brytyjscy parlamentarzyści 1906–1910]]
[[Kategoria:Brytyjscy parlamentarzyści 1910–1910]]
[[Kategoria:Brytyjscy parlamentarzyści 1910–1918]]
[[Kategoria:Brytyjscy parlamentarzyści 1918–1922]]
[[Kategoria:Brytyjscy parlamentarzyści 1922–1923]]
[[Kategoria:Brytyjscy parlamentarzyści 1923–1924]]
[[Kategoria:Brytyjscy parlamentarzyści 1924–1929]]
[[Kategoria:Brytyjscy parlamentarzyści 1929–1931]]
[[Kategoria:Brytyjscy parlamentarzyści 1931–1935]]
[[Kategoria:Brytyjscy parlamentarzyści 1935–1945]]
[[Kategoria:Absolwenci Trinity College (Cambridge)]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1863]]
[[Kategoria:Zmarli w 1937]]
[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Birmingham]]
[[Kategoria:Politycy Partii Konserwatywnej (Wielka Brytania)]]