Tekst źródłowy strony Grodzisko (Wyżyna Olkuska)

{{Pomnik przyrody infobox
 |nazwa               = Grodzisko
 |data ustanowienia   = 1970{{r|crfop}}
 |zdjęcie             = Skała Grodzisko a1.jpg
 |opis zdjęcia        = Widok od południowo-wschodniej strony
 |państwo             = małopolskie
 |lokalizacja         = [[Jerzmanowice (województwo małopolskie)|Jerzmanowice]], [[Jerzmanowice-Przeginia|gmina Jerzmanowice-Przeginia]]
 |nazwa systematyczna = 
 |obwód               = 
 |kod mapy            = 
 |wariant mapy        = fizyczna
 |współrzędne         = 50°12′00″N 19°46′12″E
 |commons             = Category:Skała 502
}}
{{Wikisłownik|Grodzisko}}
'''Grodzisko''', zwane również '''Wzgórzem 502''' lub '''Skałą 502''' – najwyższe wzniesienie na [[Wyżyna Olkuska|Wyżynie Olkuskiej]] i drugie co do wysokości na całej [[Wyżyna Krakowsko-Częstochowska|Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej]]. Jest to [[ostaniec|ostaniec wierzchołkowy]] znajdujący się w miejscowości [[Jerzmanowice (województwo małopolskie)|Jerzmanowice]] w odległości ok. 800 m na południowy zachód od [[droga krajowa nr 94 (Polska)|drogi krajowej nr 94]]<ref name=dol />. Na jego szczycie znajduje się słup betonowy – polski znak topograficzny. Dawne pomiary geodezyjne z początku XX w. określiły wysokość skały na 502 m n.p.m., stąd dawna nazwa wzgórze 502. Nazwę Grodzisko nadali mu okoliczni mieszkańcy<ref name=slus />. Według nowszych pomiarów z początku lat 90. wysokość skały wynosi 513 m n.p.m.<ref name=geo />

Od wzgórza 502 w północnym kierunku ciągnie się pas [[ostaniec|ostańców]] wierzchowinowych. Kolejno są to: Grodzisko, [[Kapucyn (skała)|Kapucyn]], [[Słup (Jerzmanowice)|Słup]], [[Soczewka (Jerzmanowice)|Soczewka]] i [[Polna Skałka]]. Należą one do grupy tzw. [[Ostańce Jerzmanowickie|Ostańców Jerzmanowickich]]<ref name=slus />. Wszystkie wznoszą się na terenie niezabudowanym, wśród pól uprawnych i są niezalesione<ref name=geo />. Na szczyt Wzgórza 502 od wschodniej strony można wejść bez większych trudności. Dzięki temu jest ono często odwiedzane przez turystów. Z jego szczytu roztaczają się szerokie widoki. Oglądać można usłaną ostańcami Wyżynę Krakowsko-Częstochowską, widać [[Kraków]], [[Garb Tenczyński]], Beskidy, a przy bardzo dobrej widoczności nawet [[Tatry]]<ref name=arch />.

Wzgórze 502 jest udostępnione do [[wspinaczka skalna|wspinaczki skalnej]] i dla wspinaczy skałkowych jest jednym z ważniejszych obiektów. Tuż obok niego znajduje się druga, niewiele tylko niższa skała zwana Kapucynem (lub Ostrym Kamieniem), a pomiędzy nimi równy, trawiasty plac, na którym często urządzane są biwaki i parkowane samochody. Wspinacze skalni wyróżniają w obrębie Wzgórza 502 następujące formacje skalne<ref name=slus />:
* Duży Mur – [[Ściana (geomorfologia)|ściana]] podcinająca północną część ostańca. Dla wspinaczy najbardziej interesująca jest jej część środkowa o wystawie północnej i północno-zachodniej. Ma wysokość 18 m i poprowadzono w niej (do 2008 r.) 18 [[Droga wspinaczkowa|dróg wspinaczkowych]] o stopniu trudności II – VI+ w [[Skala trudności dróg skalnych|skali trudności krakowskiej]]. Część lewa (ściana północno-wschodnia) ma wysokość 15 m, jest krucha i jest w niej jedna droga wspinaczkowa
* Ogródek Altruisty – ściana południowa o wysokości 20 m. [[Komin (formacja skalna)|Kominek]] dzieli ją na dwie nierówne części. W prawej części ściany w stronę kominka wznosi się [[Zachód (geomorfologia)|zachód]]. W ścianie tej jest 13 dróg wspinaczkowych o stopniu trudności III – V+
* Patelnia i Cebulowy Okap – szeroka [[Płyta (formacja skalna)|płyta]] z długim [[Okap (formacja skalna)|okapem]] w środkowej części ściany południowej. Okap w swojej górnej części przechodzi w strome [[zacięcie]]. 10 dróg wspinaczkowych
* Rekin – [[turnia]] oddzielona przełączką od pozostałej części masywu Wzgórza 502
* Aniołek – skalista [[Grzęda (geomorfologia)|grzęda]] tworząca prawe ograniczenie ściany Patelni. Opada na południe stromą granią do przełączki oddzielającej Rekina. W Aniołku i Rekinie 11 dróg wspinaczkowych
* Pokutnik – turniczka o dwóch wierzchołkach, od reszty masywu oddzielona przełączką. W ścianie północnej (10 m) i południowo-wschodniej (12 m) 12 dróg wspinaczkowych o stopniu trudności III-VI.2
* Ukwiał – połoga i częściowo przerośnięta kępkami traw ścianka za Pokutnikiem. Ma wysokość 12 m. 2 drogi wspinaczkowe (II i IV stopień)

Wzgórze 502 znajduje się na obszarze [[Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie|Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie]], cały ten zespół skałek ma status [[pomnik przyrody|pomnika przyrody]]<ref name=rez />.
<gallery mode=packed>
Plik:Duży Mur DK6.jpg|Duży Mur
Plik:Tatry-ze-skalki-502.jpg|Tatry Wysokie widziane z góry Grodzisko
Plik:Skała 502 DK6.jpg|Igła skalna na wschodniej stronie Wzgórza 502
Plik:GrodziskoSkała_502_DK26.jpg|Widok od wschodu
Plik:Witches Mountain (Babia Góra).jpg|Widok na Babią Górę
</gallery>

== Przypisy ==
<references>
<ref name=arch>{{Cytuj |url = http://web.archive.org/web/20151212212325/http://jerzmanowice-przeginia.pl/index.php/gmina/turystyka/ostance-i-doliny/ostance-jerzmanowickie |tytuł = Ostańce Jerzmanowickie |data dostępu = 2015-05-28}}</ref>
<ref name=crfop>{{Cytuj |url = http://crfop.gdos.gov.pl/CRFOP/widok/viewpomnikprzyrody.jsf?fop=PL.ZIPOP.1393.PP.1206042.811 |tytuł = Pomnik przyrody Grodzisko |praca = Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody |opublikowany = Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska |data dostępu = 2018-09-10}}</ref>
<ref name=dol>{{Cytuj |tytuł = Dolinki Podkrakowskie. Mapa turystyczna 1: 25&nbsp;000 |miejsce = Kraków |wydawca = Compass |data = 2006 |isbn = 83-89165-95-3}}</ref>
<ref name=geo>{{cytuj |url = http://mapy.geoportal.gov.pl/imap/ |tytuł = Geoportal. Mapa lotnicza |data dostępu = 2021-03-25}}</ref>
<ref name=rez>{{Cytuj |url = http://jura.eko.org.pl/doc/pp/Gmina_Jerzmanowice.doc |tytuł = Wykaz pomników przyrody gminy Jerzmanowice-Przeginia |opublikowany = jura.eko.org.pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20190504154344/http://jura.eko.org.pl/doc/pp/Gmina_Jerzmanowice.doc |zarchiwizowano = 2019-05-04}}</ref>
<ref name=slus>{{cytuj |autor = Tomasz Ślusarczyk |tytuł = Ostańce Jerzmanowickie i Dolina Szklarki. Przewodnik wspinaczkowy |miejsce = Kraków |wydawca = Wspinanie.pl |data = 2006 |isbn = 978-83-917726-4-5}}</ref>
</references>

{{Duża grafika|Ostańce Jerzmanowickie 2DK6.jpg|700px|Pas Ostańców Jerzmanowickich w grupie Grodziska}}
{{Skały Wyżyny Olkuskiej}}

[[Kategoria:Formacje skalne Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej]]
[[Kategoria:Jerzmanowice (województwo małopolskie)]]
[[Kategoria:Ochrona przyrody w powiecie krakowskim]]
[[Kategoria:Pomniki przyrody w województwie małopolskim]]
[[Kategoria:Tereny wspinaczkowe]]