Tekst źródłowy strony Hekseny

'''Hekseny''', {{chem2|C6H12}} – grupa izomerycznych [[związki organiczne|organicznych związków chemicznych]] należących do [[alkeny|alkenów]], które mają jedno [[wiązanie wielokrotne|wiązanie podwójne]] i zbudowane są z sześciu atomów węgla. W zależności od położenia wiązania podwójnego rozróżnia się 3 [[Izomeria konstytucyjna|izomery funkcyjne]] heksenów prostołańcuchowych ([[1-Heksen|1-heksen]], [[2-Heksen|2-heksen]], [[3-Heksen|3-heksen]]), przy czym 2-heksen i 3-heksen występują w [[Izomeria geometryczna|formach ''cis'' i ''trans'']]. Istnieje również 13 heksenów rozgałęzionych, w tym 3-metylo-2-penten i 4-metylo-2-penten występujące w formach cis i trans oraz 3-metylo-1-penten występujący w postaci dwóch [[enancjomery|enancjomerów]].

Związki te są w normalnych warunkach cieczami, praktycznie nierozpuszczalnymi w wodzie, ale za to rozpuszczalnymi w takich rozpuszczalnikach organicznych jak np. [[etanol]], [[benzen]], [[chloroform]], [[eter dietylowy]] czy [[aceton]]{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-206}}{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-252}}{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-298}}{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-386}}. 1-Heksen wykorzystywany jest jako komonomer w procesach otrzymywania tworzyw sztucznych, np. LLDPE (liniowy [[polietylen]] o niskiej gęstości)<ref name="Ullmann">{{Ullmann|doi=10.1002/14356007.a13_227 |autor r=Karl Griesbaum, Arno Behr, Dieter Biedenkapp, Heinz-Werner Voges, Dorothea Garbe, Christian Paetz, Gerd Collin, Dieter Mayer, Hartmut Höke |rozdział=Hydrocarbons |data=2005 |s=25}}</ref>.

{| class="wikitable sortable" style="text-align:center"
|+ Porównanie struktur chemicznych i właściwości fizycznych heksenów
!colspan="2"| Nazwa systematyczna
!rowspan="2"| Inne nazwy
!rowspan="2"| [[Numer CAS]]
!rowspan="2" class="unsortable"| Struktura chemiczna
!rowspan="2"| {{skr|Temp.|Temperatura}} topnienia (°C)
!rowspan="2"| {{skr|Temp.|Temperatura}} wrzenia (°C)
!rowspan="2"| Gęstość (g/cm³)
!rowspan="2"| {{skr|Wsp.|Współczynnik}} załamania
!rowspan="2" class="unsortable"| Źródło
|-
![[Międzynarodowa Unia Chemii Czystej i Stosowanej|IUPAC]]
![[Amerykańskie Towarzystwo Chemiczne|ACS]]
|-
|[[1-Heksen|heks-1-en]]
|1-heksen
|''n''-heksen
|{{CAS|592-41-6}}
|[[Plik:Hex-1-ene 200.svg]]
| −139,76
|63,4
|0,6688 (25&nbsp;°C)
|1,3852 (25&nbsp;°C)
|{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-298}}
|-
|{{link-interwiki|Q=Q27291083|2-Heksen|tekst=(''Z'')-heks-2-en}}
|(''Z'')-2-heksen
|''cis''-2-heksen
|{{CAS|7688-21-3}}
|[[Plik:(Z)-hex-2-ene 200.svg]]
| −141,12
|68,9
|0,6824 (25&nbsp;°C)
|1,3979 (20&nbsp;°C)
|{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-298}}
|-
|{{link-interwiki|Q=Q27255598|2-Heksen|tekst=(''E'')-heks-2-en}}
|(''E'')-2-heksen
|''trans''-2-heksen
|{{CAS|4050-45-7}}
|[[Plik:(E)-hex-2-ene 200.svg]]
| −133,1
|67,85
|0,6733 (25&nbsp;°C)
|1,3936 (20&nbsp;°C)
|{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-298}}
|-
|{{link-interwiki|Q=Q27260732|3-Heksen|tekst=(''Z'')-heks-3-en}}
|(''Z'')-3-heksen
|''cis''-3-heksen
|{{CAS|7642-09-3}}
|[[Plik:(Z)-hex-3-ene 200.svg]]
| −138,7
|66,4
|0,6778 (20&nbsp;°C)
|1,3947 (20&nbsp;°C)
|{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-298}}
|-
|{{link-interwiki|Q=Q27257037|3-Heksen|tekst=(''E'')-heks-3-en}}
|(''E'')-3-heksen
|''trans''-3-heksen
|{{CAS|13269-52-8}}
|[[Plik:(E)-hex-3-ene 200.svg]]
| −113,7
|67,06
|0,6772 (20&nbsp;°C)
|1,3943 (20&nbsp;°C)
|{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-298}}
|-
|{{link-interwiki|Q=Q27285703|2-Metylo-1-penten|tekst=2-metylopent-1-en}}
|2-metylo-1-penten
|
|{{CAS|763-29-1}}
|[[Plik:2-methylpent-1-ene 200.svg]]
| −135,7
|62,1
|0,6799 (20&nbsp;°C)
|1,3920 (20&nbsp;°C)
|{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-386}}
|-
|{{link-interwiki|Q=Q24763010|2-Metylo-2-penten|tekst=2-metylopent-2-en}}
|2-metylo-2-penten
|
|{{CAS|625-27-4}}
|[[Plik:2-methylpent-2-ene 200.svg]]
| −135,0
|67,3
|0,6863 (20&nbsp;°C)
|1,4004 (20&nbsp;°C)
|{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-386}}
|-
|{{link-interwiki|Q=Q122617156|3-Metylo-1-penten|tekst=(''3R'')-3-metylopent-1-en}}
|(''3R'')-3-metylo-1-penten
|
|{{CAS|39914-58-4}}
|[[Plik:(R)-3-methylpent-1-ene 200.svg]]
|rowspan="2"| −154,5
|rowspan="2"| 54
|rowspan="2"| 0,6675 (20&nbsp;°C)
|rowspan="2"| 1,3841 (20&nbsp;°C)
|rowspan="2"| <ref group="uwaga">Właściwości fizyczne podane dla [[Mieszanina racemiczna|mieszaniny racemicznej]] (numer CAS: {{CAS|760-20-3}}).</ref>{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-386}}
|-
|{{link-interwiki|Q=Q122617175|3-Metylo-1-penten|tekst=(''3S'')-3-metylopent-1-en}}
|(''3S'')-3-metylo-1-penten
|
|{{CAS|5026-95-9}}
|[[Plik:(S)-3-methylpent-1-ene 200.svg]]
|-
|{{link-interwiki|Q=Q82862503|3-Metylo-2-penten|tekst=(''Z'')-3-metylopent-2-en}}
|(''Z'')-3-metylo-2-penten
|''cis''-3-metylo-2-penten
|{{CAS|922-62-3}}
|[[Plik:(Z)-3-methylpent-2-ene 200.svg]]
| −135,1
|70,4
|0,6886 (25&nbsp;°C)
|1,4016 (20&nbsp;°C)
|{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-386}}
|-
|{{link-interwiki|Q=Q82873294|3-Metylo-2-penten|tekst=(''E'')-3-metylopent-2-en}}
|(''E'')-3-metylo-2-penten
|''trans''-3-metylo-2-penten
|{{CAS|616-12-6}}
|[[Plik:(E)-3-methylpent-2-ene 200.svg]]
| −138,5
|67,67
|0,6930 (25&nbsp;°C)
|1,4045 (20&nbsp;°C)
|{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-386}}
|-
|{{link-interwiki|Q=Q229999|3-Metylo-1-penten|tekst=4-metylopent-1-en}}
|4-metylo-1-penten
|izoheksen
|{{CAS|691-37-2}}
|[[Plik:4-methylpent-1-ene 200.svg]]
| −153,9
|54
|0,6642 (20&nbsp;°C)
|1,3828 (20&nbsp;°C)
|{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-386}}
|-
|{{link-interwiki|Q=Q27263760|4-Metylo-2-penten|tekst=(''Z'')-4-metylopent-2-en}}
|(''Z'')-4-metylo-2-penten
|''cis''-4-metylo-2-penten
|{{CAS|691-38-3}}
|[[Plik:(Z)-4-methylpent-2-ene 200.svg]]
| −134,8
|56,4
|0,6690 (20&nbsp;°C)
|1,3800 (20&nbsp;°C)
|{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-386}}
|-
|{{link-interwiki|Q=Q27283426|4-Metylo-2-penten|tekst=(''E'')-4-metylopent-2-en}}
|(''E'')-4-metylo-2-penten
|''trans''-4-metylo-2-penten
|{{CAS|674-76-0}}
|[[Plik:(E)-4-methylpent-2-ene 200.svg]]
| −140,8
|58,58
|0,6686 (20&nbsp;°C)
|1,3889 (20&nbsp;°C)
|{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-386}}
|-
|{{link-interwiki|Q=Q27285370|2-Etylo-1-buten|tekst=2-etylobut-1-en}}
|2-etylo-1-buten
|
|{{CAS|760-21-4}}
|[[Plik:3-methylenepentane 200.svg]]
| −132,0
|64,7
|0,6894 (20&nbsp;°C)
|1,3969 (20&nbsp;°C)
|{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-252}}
|-
|{{link-interwiki|Q=Q27269319|2,3-Dimetylo-1-buten|tekst=2,3-dimetylobut-1-en}}
|2,3-dimetylo-1-buten
|
|{{CAS|563-78-0}}
|[[Plik:2,3-dimethylbut-1-ene 200.svg]]
| −157,27
|55,59
|0,6803 (20&nbsp;°C)
|1,3995 (20&nbsp;°C)
|{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-206}}
|-
|{{link-interwiki|Q=Q55461790|2,3-Dimetylo-2-buten|tekst=2,3-dimetylobut-2-en}}
|2,3-dimetylo-2-buten
|
|{{CAS|563-79-1}}
|[[Plik:2,3-dimethylbut-2-ene 200.svg]]
| −74,3
|73,19
|0,7080 (20&nbsp;°C)
|1,4122 (20&nbsp;°C)
|{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-206}}
|-
|{{link-interwiki|Q=Q2129015|3,3-Dimetylo-1-buten|tekst=3,3-dimetylobut-1-en}}
|3,3-dimetylo-1-buten
|neoheksen
|{{CAS|558-37-2}}
|[[Plik:3,3-dimethylbut-1-ene 200.svg]]
| −115,2
|41,24
|0,6529 (20&nbsp;°C)
|1,3763 (20&nbsp;°C)
|{{odn|Haynes|2016|s='''3'''-206}}
|}

== Uwagi ==
{{commonscat|Hexenes}}
{{Uwagi}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* {{CRC97}}

{{Alkeny}}

[[Kategoria:Alkeny]]