Tekst źródłowy strony Karol August z Saksonii-Weimaru-Eisenach (1757–1828)

{{inne znaczenia|Karola Augusta, wielkiego księcia Saksonii-Weimar-Eisenach|[[Karol August z Saksonii-Weimar-Eisenach|inni książeta sascy o tym imieniu]]}}

{{Władca infobox
 |władca            = Karol August
 |imiona            = 
 |grafika           = Karl august von sachsen-weimar.jpg
 |opis grafiki      = 
 |herb              = Wappen Deutsches Reich - Grossherzogtum Sachsen-Weimar-Eisenach.png
 |opis herbu        = 
 |faksymile         = 
 |opis faksymile    = 
 |dewiza            = 
 |1. tytuł          = książę [[Saksonia-Weimar|Saksonii-Weimar]] i [[Saksonia-Eisenach|Saksonii-Eisenach]] (w 1809 zjednoczonych)
 |1. sukcesja       = 
 |1. od             = 1758
 |1. do             = 1815
 |1. koronacja      = 
 |1. poprzednik     = 
 |1. następca       = 
 |2. tytuł          = wielki książę [[Saksonia-Weimar-Eisenach|Saksonii-Weimar-Eisenach]]
 |2. od             = 1815
 |2. do             = 14 czerwca 1828
 |2. jako           = 
 |2. kogo           = 
 |2. koronacja      = 
 |2. poprzednik     = 
 |2. następca       = 
 |dynastia          = [[Wettynowie]]
 |data urodzenia    = [[3 września]] [[1757]]
 |miejsce urodzenia = [[Weimar]]
 |data śmierci      = [[14 czerwca]] [[1828]]
 |miejsce śmierci   = 
 |przyczyna śmierci = 
 |miejsce spoczynku = 
 |ojciec            = [[Ernest August II|Ernst August II Konstantin]]
 |matka             = [[Anna Amalia z Brunszwiku-Wolfenbüttel]]
 |rodzeństwo        = Fryderyk Ferdynand Konstanty
 |1. związek z      = 
 |1. związek od     = 
 |1. związek do     = 
 |1. dzieci         = 
 |moneta            = 
 |opis monety       = 
 |odznaczenia       = {{order|OOB}} {{order|OŚAP}}
 |commons           = 
 |wikiźródła        = 
 |wikicytaty        = 
}}
'''Karl''' (''Carl'') '''August von Sachsen-Weimar-Eisenach''' (ur. [[3 września]] [[1757]] w [[Weimar]]ze, zm. [[14 czerwca]] [[1828]] tamże) – od 1758 książę [[Saksonia-Weimar|Saksonii-Weimar]] i [[Saksonia-Eisenach|Saksonii-Eisenach]], od 1809 książę zjednoczonej [[Saksonia-Weimar-Eisenach|Saksonii-Weimar-Eisenach]], a od 1815 wielki książę (''Großherzog'') Saksonii-Weimar-Eisenach. Do 1775 rządy sprawowała, jako [[regent]]ka, jego matka [[Anna Amalia z Brunszwiku-Wolfenbüttel]].

== Życiorys ==
Karol August był najstarszym synem księcia Ernesta Augusta II Konstantina i jego małżonki [[Anna Amalia z Brunszwiku-Wolfenbüttel|''Anny Amalii'']] (księżniczki [[Księstwo Brunszwiku|Brunszwiku-Wolfenbüttel]]). Ojca stracił mając jeden rok i pod opieką matki, kobiety mądrej, inteligentnej i wrażliwej artystycznie, wychowanie synów powierzono między innymi politykowi i dyplomacie [[Johann Eustach von Görtz|Johannowi Eustachemu von Schlitz]] (zwanemu ''hrabia Görtz'') oraz poecie [[Christoph Martin Wieland|Wielandowi]].

W 1774 powracając z podróży edukacyjnej do Paryża pod opieką hrabiego ''Görtz'' książę spotkał się ze znanym poetą [[Johann Wolfgang von Goethe|Johannem Goethem]], którego przy tej okazji zaprosił do Weimaru. Goethe przybył do Weimaru 7 listopada 1775, między nim, a o osiem lat młodszym księciem rozwinęła się wkrótce głęboka przyjaźń. Książę powierzał mu wysokie stanowiska urzędowe, a w 1782 uzyskał dla Goethego cesarski [[Nobilitacja|patent szlachecki]] (''von Goethe''). Latem 1786 r. książę przebywał przez miesiąc z Goethem w uzdrowisku [[Karlowe Wary|Karlsbad]], gdzie 28 sierpnia poeta obchodził swoje urodziny<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Goethe |imię = Johann Wolfgang |tytuł = Podróż włoska |wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy |miejsce = Warszawa |data = 1980 |strony = 487 (przypis Henryka Krzeczkowskiego) |isbn = 83-06-00129-X}}</ref>.

W tym samym 1786 roku Karol August podjął służbę w armii pruskiej. Brał udział w kampanii w Holandii (działania przeciwko [[Patrioci (Republika Zjednoczonych Prowincji)|„Patriotom”]]), w wojnach prusko-francuskich ([[I koalicja antyfrancuska|I]] i [[IV koalicja antyfrancuska|IV]]) i [[VI koalicja antyfrancuska|wojnach napoleońskich]]. Dosłużył się stopnia generała lejtnanta.

Syn księcia Karl Friedrich pojął w 1804 za żonę wielką księżną [[Maria Romanowa (1786–1859)|Marię Pawłowną]], córkę rosyjskiego cara [[Paweł I Romanow|Pawła I]]. Damą dworu Marii Pawłownej była baronowa Henrietta von Pogwisch, matka [[Ottilie von Goethe|Ottilie]], przyszłej żony Augusta, syna Goethego. Książę Karol August starał się utrzymywać dobre stosunki polityczne z Prusami i Rosją. W 1815 na [[Kongres wiedeński|kongresie wiedeńskim]], korzystając z poparcia cara rosyjskiego, uzyskał podniesienie do rangi [[Wielki książę|wielkiego księcia]] (niem. ''Großherzog''), jednocześnie uzyskał znaczne powiększenie swego terytorium. Okresowo Goethe brał udział w kongresie jako uprawniony minister księstwa.

== Działalność życiowa ==
Gdy matka – księżna-regentka Anna Amalia przekazała formalnie 3&nbsp;września 1775 władzę swemu pełnoletniemu synowi Karolowi Augustowi, finanse państwa były w stanie krytycznym spowodowanym przez [[Wojna siedmioletnia|wojnę siedmioletnią]] (1756–1763) oraz nadmierne wydatki na utrzymanie dworu. Na domiar złego zamek książęcy (niem. ''Weimarer Stadtschloss'') był zniszczony na skutek pożaru po rozruchach społecznych w 1774 i wymagał odbudowy, która została zrealizowana (pod kierownictwem Goethego) dopiero w latach 1789–1796.

Karol August przeszedł do historii, wzorując się na działalności swej matki oraz podążając za sugestiami swego przyjaciela Goethego, jako mecenas kultury niemieckiej i dobroczyńca poetów. Później ta epoka została określona jako [[klasyka weimarska]] (niem. ''Weimarer Klassik''). Początki pochodziły od Wielanda, następny był Goethe, a po nim przybył [[Johann Gottfried Herder|Johann Herder]], z którym jednak wynikały nieporozumienia spowodowane jego zbyt ''demokratycznymi'' poglądami. Później przybył do Weimaru również [[Friedrich Schiller]]. Do Weimaru należało miasto [[Jena]], gdzie w tym czasie działali [[Johann Gottlieb Fichte]], [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel|Hegel]], [[Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling|Schelling]], oraz bracia [[Friedrich Schlegel|Schlegel]] tworząc drugie centrum literatury i filozofii.

W 1763 został odznaczony [[Order Orła Białego|Orderem Orła Białego]]<ref>Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705–2008, 2008, s. 203.</ref>.
<gallery>
1757 Carl August.JPG|Karol August z Saksonii-Weimar-Eisenach, 1769
Anna Amalia von Braunschweig-Wolfenbuettel 1773-74.jpg|Karol August z matką i bratem Fryderykiem Konstantym, 1773/74
HerzogCarlAugustAlsAscherslebenerKuerassierStichNachKrausS131.jpg|Karol August, 1790
Großherzog Carl August 1822.jpg|Wielki książę Karol August, 1822
</gallery>

== Potomstwo księcia ==
[[Plik:Luise of Hesse-Darmstadt, grand duchess of Saxe-Weimar-Eisenach.jpg|thumb|Księżna Luiza von Hessen-Darmstadt, żona Karola Augusta]]
Dnia 3 października 1775 Karol August poślubił księżniczkę [[Luiza z Hesji-Darmstadt (1757–1830)|Luizę z Hesji-Darmstadt]] (1757–1830), córkę landgrafa Hesji Darmstadt [[Ludwik IX, landgraf Hesji-Darmstadt|Ludwika IX]] (1768–1790) i księżniczki Karoliny Wittelsbach (1721–1774). Para miała siedmioro dzieci, urodzenie przeżyli:
* Luiza Augusta (1779–1784),
* [[Karol Fryderyk (wielki książę Saksonii-Weimaru-Eisenach)|Karol Fryderyk]] (1783–1853),
* Karolina Luiza (1786–1816),
* Karol Bernard (1792–1862).

Znana aktorka i śpiewaczka, zresztą 20 lat młodsza, [[Karoline Jagemann]] urodziła mu w 1806 syna Karola. Oprócz tego był jakoby ojcem przynajmniej 38 dzieci pozamałżeńskich.

== Pomnik ==
Pomnik dłuta Adolfa von Donndorfa z 1872 r. w Weimarze przedstawia księcia dosiadającego konia.

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

{{Kontrola autorytatywna}}

{{SORTUJ:Karol August}}
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Orła Białego (I Rzeczpospolita)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Świętego Andrzeja (Imperium Rosyjskie)]]
[[Kategoria:Romantyzm]]
[[Kategoria:Niemieccy wolnomularze]]
[[Kategoria:Iluminaci]]
[[Kategoria:Wettynowie]]
[[Kategoria:Władcy Saksonii-Weimaru]]
[[Kategoria:Książęta Saksonii-Eisenach]]
[[Kategoria:Książęta Saksonii-Weimaru-Eisenach]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1757]]
[[Kategoria:Zmarli w 1828]]
[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Weimarze]]