Tekst źródłowy strony Polijodki

'''Polijodki''', wielojodki – [[Związek chemiczny|związki chemiczne]] typu [[sole|soli]] zawierające [[anion]]y zbudowane z trzech lub więcej atomów [[jod]]u. Najczęściej spotykane są trójjodki (trijodki) o wzorze ogólnym {{chem2|MI3}} (gdzie M to [[kation]] jednowartościowy), rzadsze są cztero- i pięciojodki (odpowiednio {{chem2|M2I4}} i {{chem2|MI5}}), a największym znanym anionem polijodkowym jest {{chem2|I29(3-)}}. Powstają w reakcji jodu z [[jodki|jodkami]], np.:
: {{chem2|I- + I2 → I3-}}

== Historia ==
Pierwszym opisanym polijodkiem był trójjodek [[strychnina|strychniny]] otrzymany w 1819 przez [[Pierre Joseph Pelletier|Pelletiera]] i [[Joseph Caventou|Caventou]], kilka lat po odkryciu jodu (1811). W 1830 polijodki wprowadzone zostały jako [[odtrutka]] na strychninę używaną wówczas w Paryżu do uśmiercania bezpańskich psów. W roku 1833 ustalona została struktura trójjodku amonu, {{chem2|NH4I3}}.

== Budowa i właściwości ==
[[Plik:Triiodide-2D-dimensions.png|thumb|Budowa anionu trójjodkowego]]
Polijodki mogą występować w bardzo zróżnicowanych strukturach przestrzennych, które dla większych jonów mogą przybierać formę łańcuchów prostych lub rozgałęzionych, a także trójwymiarowej sieci. Wolny anion trójjodkowy {{chem2|I3-}} ma budowę liniową i równe długości wiązań, w związkach długość wiązań może jednak się różnić (parametry jonu {{chem2|I_{''a''}\sI_{''b''}\sI_{''c''}|}}):
{| class="wikitable"
|-
! związek
! {{chem2|I_{''a''}\sI_{''b''}|}} (pm)
! {{chem2|I_{''b''}\sI_{''c''}|}} (pm)
! kąt (°)
|-
| {{chem2|TlI3}}
| 306,3
| 282,6
|177,9
|-
| {{chem2|RbI3}}
| 305,1
| 283,3
| 178,11
|-
| {{chem2|CsI3}}
| 303,8
| 284,2
| 178,00
|-
| {{chem2|NH4Is}}
| 311,4
| 279,7
| 178,55
|}
Czterojodek {{chem2|I4(2-)}} jest także liniowy, natomiast pięciojodek {{chem2|I5(-)}} ma kształt litery V, a siedmiojodek {{chem2|I7(-)}} kształt piramidy. Budowę wielu polijodków można znaleźć w bazie danych [[Cambridge Structural Database]].

Polijodki otrzymuje się zazwyczaj przez zmieszanie roztworów jodu i jodku w odpowiednich proporcjach i środowisku. Jednostki budowlane polijodków to jod ([[Teoria kwasów i zasad Lewisa|kwas Lewisa]]) i jodek (zasada Lewisa):
: {{chem2|''m''I2 + ''n''I(-) → I_{''m''+''n''}^{''n''−}|}}
: (''m'' i ''n'' – [[liczby naturalne]]; ''m'' > 0, ''n'' = 1 – 4)

Stabilność jonów polijodkowych maleje wraz z ich wielkością, przy czym duże polijodki są trwalsze, jeśli mają wysoką symetrię. W roztworach wodnych stabilny jest wyłącznie {{chem2|I3-}}, wyższe polijodki wymagają środowiska kwaśnego. Stabilność polijodków silnie wzrasta w roztworach niewodnych. Polijodki są dobrze rozpuszczalne w wielu rozpuszczalnikach organicznych.

== Zobacz też ==
* [[wielosiarczki]]

== Bibliografia ==
* {{Cytuj |autor = Per H. Svensson, Lars Kloo |tytuł = Synthesis, Structure, and Bonding in Polyiodide and Metal Iodide–Iodine Systems |czasopismo = Chem. Rev. |numer = 5 |wolumin = 103 |s = 1649–1684 |data = 2003 |doi = 10.1021/cr0204101}}

[[Kategoria:Jodki| ]]
[[Kategoria:Aniony]]