Portret Jacques’a Lipchitza i jego żony Berthe Lipchitz
| |
| Autor |
Amedeo Modigliani |
|---|---|
| Data powstania |
1916 |
| Medium |
olej na płótnie |
| Wymiary |
81,3 × 54,3 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja | |
Portret Jacques’a Lipchitza i jego żony Berthe Lipchitz to obraz olejny namalowany w 1916 w Paryżu przez włoskiego malarza Amedeo Modiglianiego. Nr kat.: Ceroni 161.
Historia i opis
[edytuj | edytuj kod]Obraz przedstawia przyjaciela Modiglianiego, Jacques’a Lipchitza, stojącego za siedzącą na pierwszym planie żoną Berthe.
Modigliani i Lipchitz przenieśli się w młodym wieku do Francji. Obaj mieli żydowskie korzenie. Stali się bliskimi przyjaciółmi, którzy bywali w tych samych kręgach artystycznych Paryża[1]. Oprócz cech wspólnych dzieliły ich też widoczne różnice: Lipchitz był przykładem artystycznej pracowitości i tradycyjnych wartości, podczas gdy Modigliani – stereotypowym peintre maudit (malarzem przeklętym), skazanym na zgubę przez własne słabości[2] Przed namalowaniem portretu Lipchitzów Modigliani wykonał serię wstępnych szkiców, z których zachowało się pięć: dwa Jacques’a Lipchitza, dwa Berthe i jeden wspólny jako gotowa kompozycja[3]. Lipchitz po latach tak opisywał okoliczności powstania obrazu:
- W 1916, po podpisaniu umowy z marszandem Leonce'm Rosenbergiem, miałem trochę pieniędzy. Byłem akurat tuż po ślubie, więc oboje z żoną postanowiliśmy poprosić Modiglianiego, żeby namalował nasz portret. „Moja cena to dziesięć franków za sesję i trochę alkoholu, no wiesz” – odpowiedział, gdy go o to zapytałem. Przyszedł następnego dnia i wykonał wiele wstępnych szkiców, jeden za drugim, bardzo szybko i precyzyjnie... Później zadecydował o pozie – pozie zainspirowanej naszym ślubnym zdjęciem. Następnego dnia o pierwszej Modigliani przyszedł ze starym płótnem i pudłem z przyborami malarskimi a my zaczęliśmy pozować. Widzę go wyraźnie jeszcze dzisiaj – siedzącego naprzeciwko płótna, które położył na krześle, pracującego spokojnie, przerywającego tylko od czasu do czasu, żeby łyknąć trochę alkoholu ze stojącej obok butelki... pod koniec dnia powiedział: „No, to chyba skończone.”[4]
Lipchitz czuł się niezręcznie zgadzając się na obraz za jedyne 10 franków i usprawiedliwiał się, gdy prosił Modiglianiego, żeby ten dalej pracował nad portretem.
- „Wiesz” – powiedziałem – „my rzeźbiarze lubimy więcej treści.” „Dobrze” – odpowiedział – „jeśli chcesz, żebym to zniszczył, to będę kontynuował.”[5].
Portret zajął Modiglianiemu prawie dwa tygodnie „prawdopodobnie był to najdłuższy czas, jaki kiedykolwiek przeznaczył on na jeden obraz.”[5]
Tylko jeden z dwóch podwójnych portretów namalowanych przez Modiglianiego[2], Portret Jacques’a Lipchitza i jego żony Berthe Lipchitz, został zauważony, ponieważ stanowi kompleksowe i zagadkowe studium przeciwnych osobowości. Lipchitz jest tu ukazany ze swoją żoną Berthe Kitrosser, rosyjską poetką, w ich paryskim lokum przy Rue 54 du Montparnasse, w którym przedtem mieszkał rzeźbiarz Constantin Brâncuși[2]. Pozujący na tle abstrakcyjnego, architektonicznego wnętrza Lipchitz jest elegancko ubrany, stoi swobodnie, z ręką na ramieniu Berthe. Ich przypominające maski twarze wyrażają różne stany psychiczne; delikatna zmysłowość Berthe, jej duże oczy i usta i pełna wdzięku szyja mogą być postrzegane jako uderzający kontrast w stosunku do pewnego siebie Lipchitza, jego małych oczu i ust i „szelmowsko wykrzywionego nosa”, połączonych w satyrycznym efekcie[2]. Zdaniem historyka sztuki Masona Kleina twarz Berthe jest łagodna i drobnomieszczańska, plisowany kołnierzyk i zadziorny nos wskazują na pychę, podczas gdy stojący nad nią Lipchitz jest apodyktyczny i opiekuńczy[7].
Biograf Modiglianiego Werner Schmalenbach porównał ze sobą obrazy Portret Jacques’a Lipchitza i jego żony Berthe Lipchitz i Panna młoda i pan młody i zauważył ewolucję od czysto formalnego przedstawienia 'modeli' w kierunku większego zainteresowania charakterystyką jednostki[6]. Różnica między tymi dwoma obrazami jest zgodna z ewolucją rysunku i malarstwa Modiglianiego w kierunku coraz większego wyrafinowania[6].
Po śmierci Modiglianiego w 1920 Lipchitz wykonał jego maskę pośmiertną[2] sporządzając następnie 12 gipsowych odlewów dla przyjaciół artysty i jego rodziny[8].
Tuż potem Lipchitz przekazał Portret swojemu marszandowi w zamian za zwrot rzeźb „których już nie uważałem za reprezentatywne.”[5]. Portret Jacques’a Lipchitza i jego żony Berthe Lipchitz został nabyty w 1922 i przekazany w 1926 Art Institute of Chicago jako część Helen Birch Bartlett Memorial Collection[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Norton Simon Museum: Death Mask of Amedeo Modigliani, 1920. [dostęp 2011-08-11]. (ang.).
- ↑ a b c d e f JSTOR: A Study in Irony: Modigliani’s ‘Jacques and Berthe Lipchitz’. [dostęp 2011-08-11]. (ang.).
- ↑ Carol Mann: Modigliani. s. 104-106.
- ↑ Jacques Lipchitz: Amedeo Modigliani. s. 14-16.
- ↑ a b c Jacques Lipchitz: Amedeo Modigliani. s. 16.
- ↑ a b c Werner Schmalenbach: Amedeo Modigliani: Paintings, sculptures, drawings. s. 39.
- ↑ Mason (i in.) Klein: Modigliani: Beyond the Myth. s. 11.
- ↑ Jacques Lipchitz: Amedeo Modigliani. s. 20.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mason (i in.) Klein: Modigliani: Beyond the Myth. New York: The Jewish Museum, 2004. ISBN 0-300-10573-8. (ang.).
- Jacques Lipchitz: Amedeo Modigliani. New York: Harry N. Abrams, 1952. (ang.).
- Carol Mann: Modigliani. New York: Thames and Hudson, Inc., 1980. (ang.).
- Werner Schmalenbach: Amedeo Modigliani: Paintings, sculptures, drawings. Munich: Prestel-Verlag, 1990. ISBN 3-7913-1095-X. (ang.).