Tekst źródłowy strony Postępowanie egzekucyjne

{{inne znaczenia|postępowania egzekucyjnego w [[Postępowanie cywilne w Polsce|postępowaniu cywilnym]]|[[Egzekucja administracyjna|postępowanie egzekucyjne w administracji]]}}
'''Postępowanie egzekucyjne''' –  postępowanie wchodzące w skład [[postępowanie cywilne w Polsce|postępowania cywilnego]], którego celem jest przymusowe urzeczywistnienie praw i obowiązków ze stosunków z zakresu cywilnego prawa materialnego<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Studzińska |imię = Joanna |tytuł = Postępowanie cywilne |wydawca = C. H. Beck |miejsce = Warszawa |data = 2017 |strony = 583 |isbn = 978-83-255-9915-7 |nazwisko2 = Cioch |imię2 = Paweł}}</ref> (rozumianego jako „sprawa cywilna” – art. 1 [[kodeks postępowania cywilnego|k.p.c.]]). Są to głównie sprawy dotyczące przymusowego wykonania orzeczeń i innych aktów wydanych w sprawach cywilnych, które stanowią tytuły egzekucyjne określone przez przepisy części trzeciej k.p.c. Zupełnie odrębnie jest uregulowane i funkcjonuje postępowanie egzekucyjne w administracji, którego przedmiotem jest wymuszanie przez organy administracyjne wykonania obowiązków w trybie kodeksu postępowania administracyjnego.

Sprawami egzekucyjnymi (w rozumieniu k.p.c.) nie są zatem sprawy, które w art. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji<ref>{{Dziennik Ustaw|2023|2505}}.</ref> poddane zostały [[egzekucja administracyjna|egzekucji administracyjnej]]; należą tu także sprawy przekazane do egzekucji administracyjnej przepisami szczególnymi (w tym obowiązującym do 2002 r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 1996 r. w sprawie wykonania ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji<ref>Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 1996 r. w sprawie wykonania ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji ({{Dziennik Ustaw|1997|1|1}}).</ref>).

Niemniej jednak czasami może dochodzić do sytuacji wykonywania aktów administracyjnych w trybie egzekucji sądowej (np. prowadzenie egzekucji z nieruchomości w celu wyegzekwowania należności pieniężnych ustalonych w decyzji ostatecznej). Wszczęcie egzekucji sądowej w sprawach należących do egzekucji administracyjnej nie jest dopuszczalne i uzasadnia umorzenie postępowania.

== Wszczęcie egzekucji ==
Podstawą egzekucji jest [[tytuł wykonawczy]], a tytułem wykonawczym co do zasady jest [[tytuł egzekucyjny]] zaopatrzony w [[klauzula wykonalności|klauzulę wykonalności]]{{odn|Studzińska|Cioch|2017|s=591}}.

Egzekucja może zostać wszczęta:
* z urzędu
* na wniosek.

Wszczęcie egzekucji następuje na '''wniosek''':
* [[wierzyciel]]a
* [[prokurator]]a{{odn|Studzińska|Cioch|2017|s=600}}
* [[organizacja pozarządowa|organizacji pozarządowej]].

Wszczęcie egzekucji '''z urzędu''' następuje na żądanie uprawnionego sądu pierwszej instancji, który sprawę rozpoznawał, jest to egzekucja na podstawie tytułów pochodzących od sądu. Tytułami takimi są postanowienia wydane w postępowaniu nieprocesowym w sprawach, w których postępowanie może być wszczęte z urzędu (np. postanowienia dotyczące [[zabezpieczenie spadku|zabezpieczenia spadku]] i spisu inwentarza), natomiast w postępowaniu procesowym – są to [[wyrok]]i, w których zasądzono alimenty, w postępowaniu zabezpieczającym – postanowienia dotyczące alimentów, tytuły wykonawcze obejmujące grzywny, kary pieniężne, opłaty sądowe i [[Koszty sądowe (postępowanie karne)|koszty postępowania]]{{odn|Studzińska|Cioch|2017|s=600}}.

Wierzyciel ma prawo wyboru komornika na terenie całego kraju. Komornik nie może odmówić przyjęcia wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, do którego przeprowadzenia jest właściwy. Komornik wybrany przez wierzyciela odmawia wszczęcia egzekucji, wykonania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia albo wykonania europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym, jeżeli:

* w zakresie prowadzonych przez niego egzekucji zaległość przekracza 6 miesięcy, chyba że łączna liczba wszystkich spraw, jakie wpłynęły do kancelarii w roku poprzednim, nie przekroczyła 1000
* wpływ wszystkich spraw w danym roku przekroczył 2500, a skuteczność w zakresie prowadzonych przez niego egzekucji w roku poprzednim nie przekroczyła 35%
* wpływ wszystkich spraw w danym roku przekroczył 5000<ref>Art. 10 ust. 4 ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych ({{Dziennik Ustaw|2024|1458}}).</ref>.

== Organy egzekucyjne i inne podmioty biorące udział w postępowaniu ==
Organami egzekucyjnymi są{{odn|Studzińska|Cioch|2017|s=588, 589}}:

* [[sąd rejonowy|sądy rejonowe]]
* [[komornik sądowy|komornicy]] działający przy powyższych sądach.

W postępowaniu uczestniczą też inne organy, na przykład organy policji, wojska, banki (podmioty te wykonują tylko niektóre czynności w postępowaniu egzekucyjnym){{odn|Studzińska|Cioch|2017|s=590}}.

[[Sąd okręgowy]] wyjątkowo jako sąd pierwszej instancji właściwy jest:
* do wykonania czynności związanych z nadaniem klauzuli wykonalności orzeczeniom, które wydał
* w sprawach o stwierdzenie wykonalności orzeczeń sądów zagranicznych i ugód zawartych przed tymi sądami
* do wydania postanowienia o połączeniu postępowań egzekucyjnych prowadzonych co do kilku nieruchomości położonych w okręgach właściwości różnych sądów rejonowych w razie egzekucji z nieruchomości
* do rozpoznania sprawy egzekucyjnej przekazanej mu przez sąd rejonowy w związku z powstałym zagadnieniem prawnym budzącym poważne wątpliwości.

Przy czym sąd okręgowy nie jest organem egzekucyjnym – tę rolę pełni sąd rejonowy.

== Sposoby egzekucji ==
Postępowanie egzekucyjne może być prowadzone z następujących składników majątkowych{{odn|Studzińska|Cioch|2017|s=621}}:
* z [[ruchomość|ruchomości]] (np. samochody, sprzęty domowe)
* ze [[zwierzęta|zwierząt]] (z zachowaniem przepisów o ich ochronie)
* z [[płaca|wynagrodzenia]] za pracę
* z [[rachunek bankowy|rachunków bankowych]]
* z [[wierzytelność|wierzytelności]] (np. wynagrodzenie z tytułu umowy o dzieło)
* z [[nieruchomość|nieruchomości]]
* z innych [[prawo majątkowe|praw majątkowych]] (np. [[Akcja (finanse)|akcje]], udziały w spółce).

== Ograniczenia egzekucji ==
Nie podlegają egzekucji m.in. (art. 829, 831 § 1 i 833 § 6 k.p.c.){{odn|Studzińska|Cioch|2017|s=608, 609}}:
* przedmioty urządzenia domowego niezbędne dla dłużnika i jego domowników, w szczególności lodówka, pralka, odkurzacz, piekarnik lub kuchenka mikrofalowa, płyta grzewcza służąca podgrzewaniu i przygotowywaniu posiłków, łóżka, stół i krzesła w liczbie niezbędnej dla dłużnika i jego domowników oraz po jednym źródle oświetlenia na izbę, chyba że są to przedmioty, których wartość znacznie przekracza przeciętną wartość nowych przedmiotów danego rodzaju<ref>Art. 829 pkt 1 k.p.c. w brzmieniu nadanym przez art. 261 pkt 17 lit. a ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych.</ref>
* pościel, bielizna i ubranie codzienne, w liczbie niezbędnej dla dłużnika i jego domowników, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu<ref>Art. 829 pkt 1<sup>1</sup> k.p.c. dodany przez art. 261 pkt 17 lit. b ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych.</ref>
* zapasy żywności i opału niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny na okres jednego miesiąca
* jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywienia dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów
* narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres jednego tygodnia, z wyłączeniem jednak pojazdów mechanicznych
* u dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę pieniądze w kwocie, która odpowiada niepodlegającej egzekucji części płacy na czas do najbliższego terminu wypłaty, a u dłużnika nie otrzymującego stałej płacy pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie
* przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, odznaczenia i przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych oraz przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową
* sumy i świadczenia w naturze wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych
* sumy przyznane przez Skarb Państwa na specjalne cele (w szczególności stypendia, wsparcia), chyba że wierzytelność egzekwowana powstała w związku z urzeczywistnieniem tych celów albo z tytułu obowiązku alimentacyjnego
* prawa niezbywalne, chyba że możność ich zbycia wyłączono umową, a przedmiot świadczenia nadaje się do egzekucji albo wykonanie prawa może być powierzone komu innemu
* sumy przyznane orzeczeniem [[Europejski Trybunał Praw Człowieka|Europejskiego Trybunału Praw Człowieka]], jeżeli egzekwowana wierzytelność przysługuje Skarbowi Państwa
* świadczenia z ubezpieczeń osobowych oraz odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych, w granicach określonych w drodze rozporządzenia przez Ministrów Finansów i Sprawiedliwości; nie dotyczy to egzekucji mającej na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów
* świadczenia alimentacyjne, zaliczki alimentacyjne, świadczenia rodzinne, dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe i dla sierot zupełnych.

U rolnika prowadzącego gospodarstwo rolne egzekucji nie podlegają m.in. (art. 829<sup>1</sup> k.p.c.):

* stado podstawowe zwierząt gospodarskich
* silosy na zboża i pasze
* zapasy opału na okres 6 miesięcy.

Wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega egzekucji w zakresie określonym w przepisach [[kodeks pracy|kodeksu pracy]] (art. 833 § 1 k.p.c.).

== Środki prawne przysługujące dłużnikowi w ramach postępowania egzekucyjnego ==
[[Dłużnik]] może skorzystać z:
* '''skargi na czynności komornika''' do sądu rejonowego, przy czym wniesienie skargi nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego ani wykonania zaskarżonej czynności, chyba że sąd zawiesi postępowanie lub wstrzyma dokonanie czynności{{odn|Studzińska|Cioch|2017|s=613}}
* '''powództwa przeciwegzekucyjnego''' – które jest żądaniem dłużnika pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo jego ograniczenia, jeżeli:
** dłużnik przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście
** po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zgłoszenie tego zarzutu w sprawie było z mocy ustawy niedopuszczalne, a także na zarzucie potrącenia
** małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 787 k.p.c., wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się, przy czym małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść{{odn|Studzińska|Cioch|2017|s=615}}.

Ponadto '''osoba trzecia''' może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa{{odn|Studzińska|Cioch|2017|s=617}}.

== Zawieszenie i umorzenie egzekucji ==
=== Zawieszenie egzekucji ===
Organ egzekucyjny zawiesza postępowanie '''z urzędu''', jeżeli:
* wierzyciel lub dłużnik nie ma [[zdolność procesowa|zdolności procesowej]] ani [[Przedstawicielstwo|przedstawiciela ustawowego]]
* nastąpiła śmierć wierzyciela lub dłużnika (wówczas postępowanie podejmuje się z udziałem spadkobierców zmarłego){{odn|Studzińska|Cioch|2017|s=603}} albo – w zakresie w jakim dotyczy ono praw i obowiązków wynikających z działalności gospodarczej – zarządcy sukcesyjnego w razie ustanowienia zarządu sukcesyjnego<ref>Art. 63 pkt 10 ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw ({{Dziennik Ustaw|2021|170}}).</ref>.

Organ egzekucyjny zawiesza postępowanie '''na wniosek''':
* wierzyciela
* dłużnika, gdy sąd zawiesi<ref>Art. 261 pkt 13 ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych.</ref> natychmiastową wykonalność tytułu lub wstrzymał jego wykonanie albo dłużnik złożył zabezpieczenie konieczne według orzeczenia sądowego do zwolnienia go od egzekucji{{odn|Studzińska|Cioch|2017|s=603}}.

Sąd może na wniosek zawiesić w całości lub części postępowanie egzekucyjne, jeżeli złożono skargę na czynności komornika lub [[zażalenie]] na postanowienie sądu.

Komornik ma obowiązek wstrzymania się z dokonaniem czynności, jeżeli przed jej rozpoczęciem dłużnik złoży niebudzący wątpliwości dowód na piśmie, że obowiązku swojego dopełnił albo że wierzyciel udzielił mu zwłoki.

=== Umorzenie egzekucji ===
Postępowanie egzekucyjne umarza się z '''mocy samego prawa''', jeżeli wierzyciel w ciągu roku nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania.

Postępowanie umarza się w całości lub części '''z urzędu''':
* jeżeli okaże się, że egzekucja nie należy do organów sądowych
* jeżeli wierzyciel lub dłużnik nie ma [[zdolność sądowa|zdolności sądowej]] albo gdy egzekucja ze względu na jej przedmiot lub na osobę dłużnika jest niedopuszczalna
* jeżeli jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych{{odn|Studzińska|Cioch|2017|s=605}}
* jeżeli prawomocnym orzeczeniem tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności
* jeżeli egzekucję skierowano przeciwko osobie, która według klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji, albo jeżeli prowadzenie egzekucji pozostaje z innych powodów w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego<ref>Art. 261 pkt 15 ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych.</ref>.

Organ egzekucyjny umarza postępowanie w całości lub części '''na wniosek''':
* jeżeli tego zażąda wierzyciel; jednakże w sprawach, w których egzekucję wszczęto z urzędu lub na żądanie uprawnionego organu, wniosek wierzyciela o umorzenie postępowania wymaga zgody sądu lub uprawnionego organu, który zażądał wszczęcia egzekucji
* gdy zażąda tego dłużnik, jeżeli przed dniem złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji roszczenie objęte tytułem wykonawczym uległo przedawnieniu, a wierzyciel nie wykaże, że nastąpiło zdarzenie, wskutek którego bieg terminu przedawnienia został przerwany
* jeżeli wierzyciel jest w posiadaniu zastawu zabezpieczającego pełne zaspokojenie egzekwowanego roszczenia, chyba że egzekucja skierowana jest do przedmiotu zastawu{{odn|Studzińska|Cioch|2017|s=606}}.

Umorzenie postępowania egzekucyjnego powoduje uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych, lecz nie pozbawia wierzyciela możności wszczęcia ponownej egzekucji{{odn|Studzińska|Cioch|2017|s=606}}.

== Zobacz też ==
* egzekucja w [[postępowanie formułkowe#Apud iudicem|prawie rzymskim]] – ''[[actio iudicati]]''
* [[egzekucja administracyjna]]
* [[Postępowanie cywilne w Polsce|postępowanie cywilne]]
* [[postępowanie karne]]
* [[postępowanie administracyjne]]
* [[postępowanie sądowoadministracyjne]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Studzińska |imię = Joanna |tytuł = Postępowanie cywilne |wydawca = C. H. Beck |miejsce = Warszawa |data = 2017 |isbn = 978-83-255-9915-7 |nazwisko2 = Cioch |imię2 = Paweł|odn=tak}}

{{Zastrzeżenia|Prawo}}

[[Kategoria:Postępowanie cywilne]]