Tekst źródłowy strony Południk zerowy

{{wikisłownik|południk zerowy}}
[[Plik:Equator and Prime Meridian.svg|thumb|Na niebiesko zaznaczono państwa, przez których terytorium przechodzi południk zerowy. Podkreślono [[Antarktyda|Antarktydę]], chociaż nie jest państwem. Na czerwono, państwa, przez które przechodzi [[równik]].]]
[[Plik:Prime meridian.jpg|thumb|Budynek na byłym południku zerowym w Greenwich]]
[[Plik:LondonGreenwichPrimeMeridian.jpg|thumb|Południk Greenwich]]

'''Południk zerowy''' – [[południk]], od 1984 określony przez Ministerstwo Obrony Stanów Zjednoczonych na podstawie globalnej geodezyjnej siatki geograficznej [[System odniesienia WGS 84|WGS 84]]. Południk zerowy na podstawie WGS 84 zastąpił dotychczasowy Południk Greenwich, przebiegający przez [[Królewskie Obserwatorium Astronomiczne w Greenwich|obserwatorium astronomiczne]] w dzielnicy [[Royal Borough of Greenwich|Greenwich]] w [[Londyn]]ie, który był obowiązującym południkiem zerowym w latach 1884–1984.

== Geografia ==
[[Plik:Greenwich mean time line.jpg|thumb|Łuk oznaczający południk zerowy w Hiszpanii]]

Południk przecina następujące obszary:
{| class="wikitable"
! Współrzędne
! Państwo, terytorium lub zbiornik wodny
! Dodatkowe informacje
|-
|style="background:#b0e0e6;"| 90°00′N 0°00′
|style="background:#b0e0e6;"| [[Ocean Arktyczny]]
|style="background:#b0e0e6;"| [[Biegun północny]]
|-
|style="background:#b0e0e6;"| 81°39′N 0°00’
|style="background:#b0e0e6;"| [[Morze Grenlandzkie]]
|style="background:#b0e0e6;"|
|-
|style="background:#b0e0e6;"| 72°53′N 0°00′
|style="background:#b0e0e6;"| [[Morze Norweskie]]
|style="background:#b0e0e6;"|
|-
|style="background:#b0e0e6;"| 61°00′N 0°00′
|style="background:#b0e0e6;"| [[Morze Północne]]
|style="background:#b0e0e6;"|
|-
| 53°45′N 0°00′
| {{Państwo|GBR}}
| Południk przecina Wielką Brytanię na odcinku od okolic wsi [[Tunstall (East Riding of Yorkshire)|Tunstall]] na północno-wschodnim wybrzeżu [[Anglia|Anglii]], przez [[Greenwich]], do okolic miasta [[Peacehaven]] na południu.
|-
|style="background:#b0e0e6;"| 50°47′N 0°00′
|style="background:#b0e0e6;"| Kanał [[La Manche]]
|style="background:#b0e0e6;"|
|-
| 49°19′N 0°00′
| {{Państwo|FRA}}
|
|-
| 42°41′N 0°00′
| {{Państwo|ESP}}
|
|-
|style="background:#b0e0e6;"| 39°56′N 0°00′
|style="background:#b0e0e6;"| [[Morze Śródziemne]]
|style="background:#b0e0e6;"| [[Zatoka Walencka]]
|-
| 38°52′N 0°00′
| {{Państwo|ESP}}
|Sorts de la Mar
|-
|style="background:#b0e0e6;"| 38°38′N 0°00′
|style="background:#b0e0e6;"| [[Morze Śródziemne]]
|style="background:#b0e0e6;"|
|-
| 35°50′N 0°00′
| {{Państwo|DZA}}
|
|-
| 21°50′N 0°00′
| {{Państwo|MLI}}
|
|-
| 14°59′N 0°00′
| {{Państwo|BFA}}
|
|-
| 11°06′N 0°00′
| {{Państwo|TGO}}
| Na około 600 m
|-
| 11°06′N 0°00′
| {{Państwo|GHA}}
| Na około 16 km
|-
| 10°57′N 0°00′
| {{Państwo|TGO}}
| Na około 39 km
|-
| 10°36′N 0°00′
| {{Państwo|GHA}}
|
|-
|style="background:#b0e0e6;"| 0°00′ 0°00′
|style="background:#b0e0e6;"| [[Ocean Atlantycki]]
|style="background:#b0e0e6;"| Przecina [[równik]]
|-
|style="background:#b0e0e6;"| 60°00′S 0°00′
|style="background:#b0e0e6;"| [[Ocean Południowy]]
|style="background:#b0e0e6;"|
|-
| 68°54′S 0°00′
| {{Państwo|ATA}}
| Aż do [[Biegun południowy|bieguna południowego]]
|}

== Południki zerowe poprzedzające ten z Greenwich ==
Już w II w. n.e. [[Klaudiusz Ptolemeusz|Ptolemeusz]] wykorzystał najbardziej na zachód wysunięty znany sobie ląd jako południk odniesienia, dzięki czemu współrzędne geograficzne wszystkich punktów na znanym wówczas świecie były wschodnie i według przyjętej konwencji „dodatnie”.

Przez stulecia za punkt, przez który przebiega południk zerowy, przyjmowano hiszpańską wyspę [[El Hierro]] (zwaną „Wyspą Południkową”). To dlatego, że do czasu potwierdzenia, że [[Kolumb]] odkrył nowy kontynent, a nie drogę do [[Indie|Indii]], była ona najdalej wysuniętym na zachód skrawkiem lądu, który był znany Europejczykom. Wykorzystywano go jako odniesienie do wykreślania map i dokonywania obliczeń geograficznych, szczególnie przez żeglarzy i geografów spoza Wielkiej Brytanii.

== Geneza współczesnego południka zerowego ==
{{commonscat|Greenwich prime meridian}}

W związku z rozwojem techniki, w szczególności techniki satelitarnej, [[Departament Obrony Stanów Zjednoczonych]] opracował dokładniejszą [[Siatka geograficzna|siatkę geograficzną]], wzorowaną na dokładniejszym modelu Ziemi. Projekt nosił nazwę WGS (World Geodetic System) i w 1984 zdecydowano zastąpić dotychczasową siatkę geograficzną siatką WGS 84. Z założenia miała ona doprecyzować (ale nie zmienić) dotychczasową siatkę. Jednak nie uniknięto przesunięć południków, w tym zmiany położenia południka zerowego, który znajduje się ok. 102 metry na wschód od swojego poprzednika.

Obecnie siatka WGS 84 jest jedyną obowiązującą siatką geograficzną na świecie. Na niej wzorowany jest system nawigacji satelitarnej [[Global Positioning System|GPS]], [[Uniwersalny czas koordynowany|czas UTC]] oraz wszystkie mapy. Południk zerowy nadal przechodzi przez [[Greenwich Park|park Greenwich]], ale już nie przez historyczne obserwatorium astronomiczne. Jednak poprzedni południk zerowy jest nadal nakreślony na dziedzińcu obserwatorium i przyciąga turystów, chociaż stracił swoje znaczenie pomiarowe.

W związku z zastosowaniem siatki geograficznej WGS 84 swoje współrzędne zmienił również [[Południk Warszawski]] z 21 00' 42" (do 1984 r.) na 21 00' 35" długości geograficznej wschodniej.

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Długość geograficzna]]
[[Kategoria:Londyn]]