Panika

Panika - definicja, określenie.

Panika (lęk paniczny, napad paniki) w swojej rozwiniętej postaci jest doświadczeniem ekstremalnej trwogi o swoje życie, która występuje bez uchwytnego powodu, a w każdym razie bez przyczyny, która by uzasadniała aż takie przerażenie. Słowo panika jest trafniejsze dla określenia tego przeżycia niż słowo lęk (lęk paniczny). Słowo lęk mylnie sugeruje bowiem, że sprawa ma charakter tylko "psychiczny" albo "psychologiczny" czy wręcz "duchowy". W rzeczywistości napadowi lęku panicznego zawsze towarzyszą liczne objawy cielesne (somatyczne). Objawy te są często burzliwe i mogą przypominać chorobę serca albo układu oddechowego. Dlatego panika to nie tylko „lęk”, ale zaburzenie (chorobliwe pobudzenie) całego organizmu. Zaliczanie napadu paniki do „zaburzeń lękowych” jest umowne, problematyczne i pozostaje w związku z nawykami myślenia zakorzenionymi w dualizmie kartezjańskim (rozdzielanie duszy/psyche od ciała/soma).

W literaturze dotyczącej paniki oraz stosowanym współcześnie nazewnictwie psychiatrycznym można zauważyć nieścisłość dotyczącą pewnej zasadniczej sprawy. Nie zostało jednoznacznie ustalone czy panika jest osobnym schorzeniem czy też raczej stanem, objawem lub zespołem objawów, czymś podobnym np. do żółtaczki, czy podwyższonej temperatury, które nie są chorobami ale przejawem zasadniczej choroby. Mimo pewnego wyodrębnienia paniki we współczesnych klasyfikacjach (W ICD-10 jest to Zaburzenie lękowe z napadami lęku inaczej lęk paniczny - F41.0) istnieją podstawy by traktować panikę jako pewien bardzo charakterystyczny zespół symptomów, będący skądinąd przejawem nadwrażliwości lękowej i wegetatywnej, który bardzo często, a może nawet w większości przypadków towarzyszy innym schorzeniom, zwłaszcza depresji.

Objawy paniki

Żaden opis ani lista symptomów nie oddaje tego czym są przeżycia chorego w stanie paniki. Stan ten pozostaje doświadczeniem ekstremalnym i wyjątkowym. Z tym zastrzeżeniem można przytoczyć wykaz objawów uważanych za typowe dla napadu lęku panicznego:

1. mocne bicie serca, kołatanie, przyspieszenie tętna;
2. pocenie się;
3. trudności oddechowe, brak tchu, duszność;
4. uczucie dławienia się;
5. ból w klatce piersiowej;
6. zawroty głowy, uczucie osłabienia, omdlewanie;
7. dreszcze lub nagłe uczucie gorąca
8. drżenie;
9. nudności lub nieprzyjemne doznania w jamie brzusznej;
10. derealizacja lub depersonalizacja
11. obawa przed utratą kontroli nad sobą, szaleństwem;
12. obawa przed śmiercią;
13. drętwienia kończyn
14. bladość

Typowo panika (lęk paniczny) zaczyna się nagle i następnie narasta osiągając swój szczyt w okresie kilkunastu minut i trwa do godziny. W okresie napadu występuje przynajmniej kilka objawów z podanej wyżej listy 14 objawów. Dość często w okresie ponapadowym utrzymuje się lęk typu agorafobii (przed znalezieniem się w niektórych miejscach) i lęk antycypacyjny (przed powtórzeniem się napadu paniki).

Przebieg ataku paniki

Częstość występowania

Napady lęku panicznego są objawem częstym, występują u ok. 9% całej populacji. Nawracające stany paniki z nasileniem wymagającym leczenia występują okresowo u 1-2% populacji. Dodatkowo jeszcze ok. 1% osób ujawnia zaburzenia łagodne, nie wymagające pomocy lekarskiej.Kobiety chorują dwukrotnie częściej niż mężczyźni. Okresem typowym dla rozwiniętego obrazu choroby jest 25-44 r. ż., natomiast pierwszy atak paniki występuje najczęściej między 10 a 28 r. ż. Pomiędzy napadami paniki chory nie czuje się zdrowy. Oczekuje on z niepokojem nawrotu napadu albo też ma inne dolegliwości lękowe bądź somatyczne psychogennej natury. Zjawisko to określane jest jako "lęk przed lękiem", jest ono bardzo charakterystyczne dla lęku panicznego (paniki).

Leczenie i pomoc

Istnieją różne koncepcje metod leczenia paniki, nierzadko odzwierciedlają one odwieczny spór między medycznym (diagnoza medyczna i leczenie farmakologiczne) a psychologicznym (określenie problemu psychologicznego i pomoc psychoterapeutyczna) podejściem. Leczenie i pomoc powinny być mocno indywidualizowane i starannie zaplanowane. Farmakoterapia bądź psychoterapia nie powinny być wdrażane automatycznie zgodnie z wyznawaną "ideologią pomocową", ale wynikać z dobrej diagnozy medycznej jak i psychologicznej. W opanowaniu silnych objawów panicznych stosowane jest leczenie objawowe farmakologiczne, w którym stosuje się leki przeciwdepresyjne zwłaszcza z grupy SSRI i benzodiazepiny. Leczenie takie, prowadzone często przez dłuższy czas, może być skuteczne i przyczynić się do przywrócenia sprawności życiowej, społecznej i zawodowej. Jednak wiele osób cierpiących na napady paniki może, z racji swoich problemów psychologicznych, potrzebować także pomocy psychoterapeutycznej, której samo leczenie farmakologiczne nie może wówczas zastąpić.

Skutki nieleczonej paniki

Lęk paniczny może prowadzić do agorafobii. Nie musi on natomiast być zapowiedzią żadnych poważniejszych zaburzeń (chorób) psychicznych. Tym niemniej on sam jest przypadłością bardzo dotkliwą, objawy nie są możliwe do przezwyciężenia przez samego chorego i nierzadko mogą być przyczyną poważnych utrudnień w codziennym funkcjonowaniu, okresowej niezdolności do pracy, a nawet uzasadnionych starań o rentę. Rokowanie w tym schorzeniu jest niepewne, nawet w wypadku prawidłowo prowadzonego leczenia.

Bibliografia

1. Kasper S. Diagnostyka i farmakoterapia zespołu lęku napadowego. Lęk i Depresja 1998 (supl.); 3.
2. Rabe-Jabłońska J. Ataki paniki i zaburzenia paniczne. Rozpoznawanie, rozpowszechnienie, etiopatogeneza, obrazy kliniczne i leczenie. Psychiatria Polska 1993; 165-179.
3. Rybakowski J. Farmakologiczne leczenie lęku napadowego. Lęk i Depresja 1998 (supl.); 3: 99–111.
4. Czernikiewicz A. Podstawy diagnozy i terapii zespołu lęku panicznego. Medycyna Rodzinna 6/2003
5. Janusz Krzyżowski: Stany lękowe. Wyd. II. Warszawa: Medyk, 2005, s. 35, seria: Z Gabinetu Prywatnego. ISBN 83-89745-06-2. (diagram przebiegu ataku paniki)

Zobacz tez

• histeria

Linki zewnętrzne

• Stanisław Porczyk: Panika. 2008-12-31. (pol.).
• Stanisław Porczyk: W szponach bożka Pana. 2008-09-12. (pol.).