Jąderko: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m r2.5.2) (robot dodaje: hy:Կորիզակ usuwa: vi:Nhân tế bào |
dodano sklad chemiczny i uzupełniono bibliografię |
||
Linia 15: | Linia 15: | ||
* '''chromatyny związanej z jąderkiem''' (NAC, z ang. ''nucleolar associated chromatine'') |
* '''chromatyny związanej z jąderkiem''' (NAC, z ang. ''nucleolar associated chromatine'') |
||
* '''wakuol jąderkowych''' (NV, z ang. ''nucleolar vacuoles'') |
* '''wakuol jąderkowych''' (NV, z ang. ''nucleolar vacuoles'') |
||
== Skład chemiczny == |
|||
W jąderku zdrowej, nie nowotworowej komórki stosunek głównych związków chemicznych kształtuje się w proporcji: 10:1:1 odpowiednio dla białek, RNA i DNA w suchej masie. |
|||
* <big>Białka</big> (92%) - '''enzymatyczne''' ( RNA polimeraza I, enzymi niezbedne do metylacji cząsteczek per-rRNA i ich endonukleolitycznego rozszczepienia, ATPaza zależna od Mg<sup>2+</sup>, syntetaza NAD<sup>+</sup>), '''regulatorowe''' (np. bialka B23 i C23), '''strukturalne''' (białka rybosomalne i związane z pre-rRNP) oraz '''szkieletowe''' |
|||
* <big>RNA</big> (3-13%) |
|||
* <big>DNA</big> (3-18%) |
|||
== Typy jąderek == |
== Typy jąderek == |
||
Linia 25: | Linia 31: | ||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* {{cytuj książkę|tytuł=Seminaria z cytofizjologii dla studentów medycyny, weterynarii i biologii|wydawca=Wydawnictwo Medyczne Urban i Patrner|miejsce=Wrocław|rok=2002|rozdział=Stanisław Orkisz, Hieronim Bartel: Organizacja i funkcjonowanie jądra komórkowego|inni=pod redakcją Jerzego Kawiaka i Macieja Zabla|isbn=83-87944-62-9}} |
* {{cytuj książkę|tytuł=Seminaria z cytofizjologii dla studentów medycyny, weterynarii i biologii|wydawca=Wydawnictwo Medyczne Urban i Patrner|miejsce=Wrocław|rok=2002|rozdział=Stanisław Orkisz, Hieronim Bartel: Organizacja i funkcjonowanie jądra komórkowego|inni=pod redakcją Jerzego Kawiaka i Macieja Zabla|isbn=83-87944-62-9}} |
||
* {{cytuj książkę|tytuł=Cytobiochemia - Biochemia niektórych struktur komórkowych|wydawca=Wydawnictwo naukowe PWN|miejsce=Warszawa|rok=2002|rozdział=13.4 Białka jąderek jako ich główny składnik|autor=Leokadia Kłyszejko-Stefanowicz|isbn=83-01-13824-6}} |
|||
[[Kategoria:Organella komórkowe]] |
[[Kategoria:Organella komórkowe]] |
Wersja z 22:23, 15 maj 2011
Jąderko – ultraelement jądra komórkowego odpowiedzialny za syntezę RNA, głównie rRNA. Jakościowo stanowi zagęszczenie chromatyny. W trakcie podziału komórkowego jąderko zanika. Można to uzasadnić zablokowaniem transkrypcji genów kodujących rRNA, ponieważ wtedy chromosomy ulegają kondensacji.
Jąderko tworzone jest z obszaru jąderkotwórczego (NOR); u człowieka występuje 10 NOR-ów (znajdujących się na ramionach krótkich chromosomów par 13, 14, 15, 21 i 22), a np. u świni 4 NOR-y.
Jąderko jest luźno zawieszone w nukleoplazmie. Nie jest obłonione, w czym przypomina rybosom.
Składniki jąderka
Aktywne transkrypcyjnie jąderko składa się z:
- ośrodków włóknistych (FC, z ang. fibrillar centers) – zlokalizowane są w nich geny kodujące rRNA
- gęstego składnika włóknistego (DFC, z ang. dense fibrillar component) – utworzony jest z włókien o średnicy 4–5 nm i długości do 50 nm, gęsto upakowanych w pasma i często otaczająych ośrodki włókniste
- składnika ziarnistego (GC, z ang. granular component) – tworzą go ziarna o średnicy 15–20 nm w postaci pól wymieszanych z gęstym składnikiem włóknistym
- chromatyny związanej z jąderkiem (NAC, z ang. nucleolar associated chromatine)
- wakuol jąderkowych (NV, z ang. nucleolar vacuoles)
Skład chemiczny
W jąderku zdrowej, nie nowotworowej komórki stosunek głównych związków chemicznych kształtuje się w proporcji: 10:1:1 odpowiednio dla białek, RNA i DNA w suchej masie.
- Białka (92%) - enzymatyczne ( RNA polimeraza I, enzymi niezbedne do metylacji cząsteczek per-rRNA i ich endonukleolitycznego rozszczepienia, ATPaza zależna od Mg2+, syntetaza NAD+), regulatorowe (np. bialka B23 i C23), strukturalne (białka rybosomalne i związane z pre-rRNP) oraz szkieletowe
- RNA (3-13%)
- DNA (3-18%)
Typy jąderek
Można wyróżnić następujące typy strukturalno-czynnościowe jąderek:
- jąderka uformowane w nukleolonemę (jąderka gąbczaste) – znajdują się w większości komórek syntetyzujących jąderkowy RNA; struktury rybonukleoproteiny w takich jąderkach tworzą luźną gąbczastą strukturę
- jąderka zwarte – charakteryzuje je jednolite, ciasne ułożenie włókien i ziaren jąderkowych, zwykle wymieszanych. Najłatwiej uwidocznić je w jądrach młodych, szybko rosnących komórek
- jąderka zwarte z segregacją składników – w jąderku takim poszczególne składniki rybonukleoproteiny tworzą wyraźnie oddzielone od siebie strefy. W jąderkach tego typu nie zachodzi synteza rRNA
- jąderka pierścieniowate – charakteryzuje je obwodowe rozmieszczenie składników rybonukleoproteiny. Synteza RNA w takich jąderkach jest całkowicie zahamowana lub przebiega bardzo powoli, ale stan taki może być odwracalny
- mikrojąderka (jąderka resztkowe) – synteza RNA w takich jąderkach jest zahamowana; najczęściej widoczne są w starych komórkach, degenerujących
Bibliografia
- Stanisław Orkisz, Hieronim Bartel: Organizacja i funkcjonowanie jądra komórkowego. W: Seminaria z cytofizjologii dla studentów medycyny, weterynarii i biologii. pod redakcją Jerzego Kawiaka i Macieja Zabla. Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban i Patrner, 2002. ISBN 83-87944-62-9.
- 13.4 Białka jąderek jako ich główny składnik. W: Leokadia Kłyszejko-Stefanowicz: Cytobiochemia - Biochemia niektórych struktur komórkowych. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13824-6.