Dyskusja:Elżbieta Drużbacka

Dyskusja i polemika w sprawie artykułu o Elżbiecie Drużbackiej

Niniejszym wpisem koryguję błędy, które znalazły się w wikipedycznym artykule o Elżbiecie Drużbackiej. Postaram się też, w miarę możliwości uzupełnić wiedzę o Jej rodzinie.

Oto treść zawarta w artykule, z którą chciałbym polemizować w ramach niniejszej dyskusji:

„Drużbaccy mieli dwie córki: Mariannę, żonę Wojciecha Wiesiołowskiego i Annę. Po śmierci męża w 1740 roku Elżbieta Drużbacka została ochmistrzynią córki Sieniawskich, później przebywała na dworach Czartoryskich, Lubomirskich, Krasickich, wreszcie Sanguszków. Po śmierci starszej córki i sześciorga wnucząt w 1760 roku osiadła w odnowionym przez księcia Pawła Karola Sanguszkę i jego żonę Barbarę z Duninów klasztorze sióstr bernardynek w Tarnowie, gdzie zmarła 14 marca 1765 roku”.

Przede wszystkim Marianna była żoną Andrzeja Wiesiołowskiego, a nie Wojciecha. Tak zapisują jego imię wszystkie znane mi dokumenty i herbarze. Nie wiem, skąd Wojciech. Andrzej z Wiesiołowa Wiesiołowski herbu Ogończyk, łowczy wieluński, ożenił się po raz drugi z Marianną z Witkowic, wdową po Tymińskim, o którym zapisano, iż był łowczym wiślickim. Ślub odbył się Tarnowie w dniu 23 listopada 1764 r.

Po drugie, to nie Paweł Karol książę Sanguszko zbudował murowany klasztor Bernardynek, gdyż zmarł wcześniej niż to nastąpiło, a Barbara z Duninów księżna Sanguszkowa. Sanguszkowie byli do tego zobligowani umową darowizny, jaką podpisali z Heleną Nikelsonówną, wtedy już mniszką w zakonie tarnowskich bernardynek o imieniu Magdalena.

Wnuki Elżbiety Drużbackiej, które udało mi się zidentyfikować to: Tadeusz, zmarły w Gumniskach (dzisiaj Tarnów) 18 maja 1756 r.; Jan Nepomucen Tadeusz Wincenty ur. w Gumniskach 21 sierpnia 1757 r., zmarły 16 września 1758. Podobno było tych wnuków dziesięcioro.

Po trzecie, Marianna z Drużbackich Wiesiołowska zmarła 22 grudnia 1760 r., z czego nie można wyciągać wniosku, iż jej matka Elżbieta Drużbacka w tymże samym roku osiadła „na stałej dewocji”. Jest list E. Drużbackiej z dnia 23 lutego 1756 roku, który cofa datę osiedlenia się poetki w klasztorze o cztery lata. Wyjaśnienie tej sytuacji nie jest trudne, a pobyt poetki w klasztorze należy wytłumaczyć usytuowaniem jej zięcia Andrzeja Wiesiołowskiego w hierarchii tarnowskich plenipotentów księżnej Barbary z Duninów Sanguszkowej, według niepewnych zapisów, tegoż Hrabstwa Tarnowskiego przez jakiś okres nie tylko plenipotenta, lecz dzierzawcę. Nie wyszedł na tym źle. Już w roku 1751 jest właścicielem Goleszowa, który został utracony przez rodzinę 100 lat później na skutek powstania 1846 r.

Bibliografia z przypisami:

„Tygodnik Ilustrowany” nr 127 z dnia 17 lutego/ 1 marca 1862 r., Warszawa, s. 81 – 83.

Krystyna Stasiewicz, Źródła i materiały do biografii Elżbiety Drużbackiej [w:] Pamiętnik Literacki LXXXI, 1990, z 3, s. 173 182. Krystyna Stasiewicz

Katalog Archiwum Aktów Dawnych Jarosławia, nakł. Gminy Miasta Jarosławia, 1928, s. 35 – 36, poz. 15. Andrzej Wiesiołowski herbu Ogończyk, w służbie u Sanguszków co najmniej od 22 lutego 1736 r., kiedy to Paweł Karol Książę Sanguszko, marszałek wielki litewski oznajmia mieszkańcom swej części Jarosławia, że odtąd nie podlegają jurysdykcji byłego gubernatora Bagińskiego, lecz Andrzeja Wiesiołowskiego. Przedmieszczanie zaś należą jak dawniej do jurysdykcji zamku pełkińskiego.

Bogusław A. Baczyński, Maria Nowrotek, Panny Szkotki w tarnowskim klasztorze Przewielebnych Panien Zakonnych Pokutujących Trzeciego Zakonu S.O. Franciszka, y S. Elżbiety Krolowy Węgierskiey Pierwszy Fundatorki Pod Tytułem S. Michała Archanioła y S. Barbary Panny, y Męczenniczki [w:] „Dzieje Diecezji Tarnowskiej”, Tarnów 2017, tom 6.

J. Leniek, F. Herzig, F. Leśniak, Dzieje miasta Tarnowa, Tarnów 1911, s. 142 – 143 . Tarnów nie miał szczęścia, a może to był zwykły brak dbałości o dokumenty, o czym napisano: „Objąwszy Tarnów w posiadanie, zarządziła księżna Barbara Sanguszkowa zbadanie na ratuszu wszystkich praw i przywilejów miejskich i cechowych przez komisyę, złożoną z Józefa Tarnawskiego, łowczego sieradzkiego i Andrzeja Wiesiołowskiego, łowczego wieluńskiego, którzy te prawa potwierdzali lub uchylali. Wynik pracy zapisano w osobnej księdze, zwanej Liber commissionum, która jednakże po wysłaniu jej do jednego z lwowskich adwokatów przy końcu 18 stulecia jako środek dowodowy w procesie o prawo propinacji piwnej w Tarnowie z wielką dla historyi miasta zaginęła szkodą”.

Witold Gryl, Spór o Drużbacką, a właściwie o miejsce Jej wieczystego spoczynku [w:] Tarniny 1994.

S. Małgorzata Borkowska OSB, Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, Tom II, Polska Centralna i Południowa, Warszawa 2005, s. 449 – 450. Tarnów – Bernardynki. W Leksykonie zamieszczona została jedynie Helena Nikelson o nieznanym imieniu zakonnym, z informacją, że wstąpiła w 1747 wnosząc kamienicę. Sprawa jest jednak bardziej skomplikowana. Helena Nikelsonówna obłóczona została już w 1739 r. Kamienica nie była więc jej posagiem i nie wniosła jej bernardynkom. Kamienicę przekazała Sanguszkom 28 czerwca roku 1747.

Metryki parafii katedralnej w Tarnowie.

(BACZ)