Tekst źródłowy strony Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1992 roku

'''Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1992 roku''' zaznaczyły się pokonaniem urzędującego [[prezydent]]a, który jeszcze do niedawna był bardzo popularnym, uznanym wręcz za niepokonanego, przywódcą, a także uzyskaniem przez niezależnego kandydata bardzo dużego odsetka głosów.

{| class="wikitable"
!width=1px| [[Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1988 roku|1988]] ← 3 XI 1992 → [[Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1996 roku|1996]]
!width=60px|
!width=120px|
!width=120px|
|-
| [[Plik:ElectoralCollege1992.svg|thumb|center|365px|Mapa z wynikami wyborów według stanów]]
* Kandydat na prezydenta
* Partia polityczna
* Stan macierzysty
* Kand. na wiceprezydenta
* Głosy elektorskie
* Stany
* Głosy powszechne
* Wyniki procentowe
| [[Plik:Bill Clinton.jpg|center|190px]]
* '''[[Bill Clinton]]'''
* [[Partia Demokratyczna (Stany Zjednoczone)|demokrata]]
* [[Arkansas]]
* '''[[Al Gore]]'''
* '''370'''
* 32 + [[Waszyngton|DC]]
* '''44 909 806'''
* '''43,0%'''
| [[Plik:George H. W. Bush presidential portrait (cropped 2).jpg|center|190px]]
* [[George H.W. Bush]]
* [[Partia Republikańska (Stany Zjednoczone)|republikanin]]
* [[Teksas]]
* [[Dan Quayle]]
* 168
* 18
* 39 104 550
* 37,5%
| [[Plik:Ross Perot in his office Allan Warren (cropped 2).jpg|center|190px]]
* [[Ross Perot]]
* [[Bezpartyjność|bezpartyjny]]
* [[Teksas]]
* [[James Stockdale]]
* 0
* 0
* 19 743 821
* 18,9%
|}

== Główni kandydaci ==
{| class="wikitable" style="text-align:center;"
! Lp.
! Kandydat na prezydenta
! Kandydat na wiceprezydenta
! Logo kampanii
! Partia
! Hasło wyborcze
|- bgcolor=LightPink
| 1.
| [[Plik:George H. W. Bush presidential portrait (cropped 2).jpg|center|140px]]'''[[George H.W. Bush]]'''
| [[Plik:Dan Quayle crop.jpg|center|140px]]'''[[Dan Quayle]]'''
| [[Plik:Bush Quayle 92 bumper sticker (3071481918).jpg|centruj|300px]]
| '''[[Partia Republikańska (Stany Zjednoczone)|Partia Republikańska]]'''
| ''Razem z Prezydentem''<br />(Stand by the President)
|- bgcolor=LightSteelBlue
| 2.
| [[Plik:Bill Clinton.jpg|center|150px]]'''[[Bill Clinton]]'''
| [[Plik:Al Gore, Vice President of the United States, official portrait 1994.jpg|center|150px]]'''[[Al Gore]]'''
| [[Plik:Clinton Gore 1992.svg|centruj|300px]]
| '''[[Partia Demokratyczna (Stany Zjednoczone)|Partia Demokratyczna]]'''
| ''Dla ludu, dla zmiany''<br />(For people, for a change)
|- bgcolor=LightGray
| 3.
| [[Plik:Ross Perot in his office Allan Warren (cropped 2).jpg|center|150px]]'''[[Ross Perot]]'''
| [[Plik:James Stockdale Formal Portrait.jpg|center|150px]]'''[[James Stockdale]]'''
| [[Plik:Ross Perot logo.png|centruj|300px]]
| '''[[Bezpartyjność|Bezpartyjny]]'''
| ''Wreszcie Przywództwo''<br />(Leadership for a change)
|}

== Sytuacja ==
Początkowo urzędujący od roku 1989 [[Partia Republikańska (Stany Zjednoczone)|republikański]] prezydent i przez dwie poprzednie kadencje [[Wiceprezydenci Stanów Zjednoczonych|wiceprezydent]] [[George H.W. Bush]] uchodził za niemalże ''niezwyciężonego''. Za jego kadencji miał miejsce kres [[zimna wojna|zimnej wojny]] (choć, według wielu, nie była to jego, ile wcześniejszych wydarzeń, bezpośrednia zasługa), upadł [[Mur Berliński]] oraz Stany Zjednoczone zadały klęskę [[Irak]]owi w czasie [[I wojna w Zatoce Perskiej|I wojny w Zatoce Perskiej]], po tym, jak iracki dyktator (i, znamienne, do niedawna jeden z najbliższych sojuszników USA w regionie) [[Saddam Husajn]], napadł i zajął [[Kuwejt]], wyzwolony potem przez [[United States Army|US Army]].

Ale gospodarka i sprawy wewnętrzne znajdowały się w wyraźnym zastoju, co teraz było głównym przedmiotem zainteresowania Amerykanów, niż polityka zagraniczna. Generalnie Bush uznawany jest za lepszego prezydenta „polityki zagranicznej” niż wewnętrznej, choć i w tym pierwszym przypadku nie brakuje pewnych ocen krytycznych.

== Nominacje ==
=== Partia Republikańska ===
Urzędujący prezydent Bush i wiceprezydent [[Dan Quayle]] zostali łatwo nominowani ponownie. Jednym z ich bardzo nielicznych oponentów był [[Patrick Buchanan|Pat Buchanan]], który w pierwszych prawyborach w [[Stan (podział administracyjny)|stanie]] [[New Hampshire]] uzyskał znaczny odsetek głosów. O nominację starał się m.in. [[David Duke]] – nacjonalista z Luizjany i były lider Ku Klux Klanu.

Wśród wielu działaczy rządzącej partii silna była tendencja do wymiany kandydata na wiceprezydenta, gdyż, według nich, Quayle był dla Busha bardziej obciążeniem, niż atutem (wypominano mu słynne gafy i uchylanie się od służby [[siły zbrojne|wojskowej]] w czasie wojny w [[Wietnam]]ie). Ale Bush osobiście bronił Quayle’a choć potem nazwał decyzję o wybraniu go swym partnerem ''największym błędem swojego życia''.

=== [[Partia Demokratyczna (Stany Zjednoczone)|Partia Demokratyczna]] ===
<gallery>
Plik:Bill Clinton.jpg|Gubernator Bill Clinton z Arkansas
Plik:Senator Paul Tsongas.jpg|Były senator Paul Tsongas z Massachusetts
Plik:Senator Bob Kerrey.jpg|Senator Bob Kerrey z Nebraski
Plik:Tom Harkin official portrait.jpg|Senator Tom Harkin z Iowa
</gallery>

Ponieważ kampania zaczynała się na dobrą sprawę już w roku 1991, kiedy Bush był [[polityk]]iem bardzo popularnym, przeto wielu znanych pretendentów, jak lider większości [[Izba Reprezentantów Stanów Zjednoczonych|Izbie Reprezentantów]] [[Dick Gephardt]], [[gubernator]] [[Nowy Jork (stan)|stanu Nowy Jork]] [[Mario Cuomo]] czy [[Senat Stanów Zjednoczonych|senatorowie]] [[Al Gore]] z [[Tennessee]] i [[Jay Rockefeller]] z [[Wirginia Zachodnia|Wirginii Zachodniej]] ogłosiło, że nie będą stawać przeciwko Bushowi. Otworzyło to drogę innym.

==== Kandydaci do nominacji ====
* [[Larry Agran]], [[Burmistrz]] [[Irvine (Kalifornia)|Irvine]] ([[Kalifornia]])
* [[Jerry Brown]], były [[Gubernatorzy Kalifornii|Gubernator]] Kalifornii i kandydat do nominacji w latach [[1976]] i [[1980]]
* [[Bill Clinton]], Gubernator [[Arkansas]] w latach 1979–1981 i ponownie od 1983<br />(''zobacz też: [[Nowe Południe]]'')
* [[Tom Harkin]], Senator z [[Iowa]]
* [[Bob Kerrey]], Senator i były gubernator [[Nebraska|Nebraski]]
* [[Tom Laughlin]], [[aktor]] i [[reżyser]] z Kalifornii
* [[Eugene McCarthy]], były senator z [[Minnesota|Minnesoty]] i kandydat do nominacji w latach [[1968]] i [[1972]]
* [[Paul Tsongas]], były senator z [[Massachusetts]]
* [[Douglas Wilder]], Gubernator [[Wirginia|Wirginii]]
* [[Charles Woods (polityk)|Charles Woods]], milioner z [[Alabama|Alabamy]], były kandydat na senatora i [[Gubernatorzy Alabamy|gubernatora Alabamy]]

==== Wynik prawyborów ====
Pierwsze prawybory w New Hampshire wygrał były senator Tsongas, Clinton znalazł się na drugim miejscu, zaś Cuomo, mimo że oficjalnie nie kandydował, na trzecim.

Jednakże to Clinton, mimo że podczas kampanii stawiano mu zarzutów o niewierność małżeńską i unikanie służby wojskowej (jak Quayle) w czasie wojny wietnamskiej, zdobył nominację po serii spektakularnych zwycięstw w prawyborach, gdzie musiał wciąż mierzyć się z wizerunkiem ''miękkiego, stereotypowego demokraty'' (zobacz: [[Egzekucja Rickiego Raya Rectora|Ricky Ray Rector]]). Clinton zaprezentował się ostatecznie jako przedstawiciel nowej generacji demokratów i polityk ''trzeciej drogi'', choć pozostawał w większym stopniu [[liberalizm|liberałem]].

==== Nominacja na wiceprezydenta ====
Clinton rozważał różne kandydatury na swego wiceprezydenckiego partnera na liście. Jedni doradzali mu, w tym [[George Stephanopoulos]], aby wybrał Gephardta lub Cuomo, ale ten zdecydował się na Ala Gore’a.

Gore, były kongresmen, a wtedy senator z Tennessee, kandydował do nominacji w roku [[1988]], ale jej nie uzyskał (kandydatem został wtedy [[Michael Dukakis]]). W kongresie zasłynął jako krytyk polityki zbrojeniowej [[Ronald Reagan|Reagana]] (choć, jako jeden z nielicznych demokratów, popierał interwencję w Zatoce Perskiej) i zwolennik ochrony środowiska.

Ciekawym jest fakt, iż własną kampanię o nominację na wiceprezydenta u boku Clintona prowadził też były [[gubernator]] Massachusetts ([[1963]]–[[1965]]) [[Endicott Peabody]], w owym czasie człowiek 72-letni. Nikt jednak nie potraktował tego, chyba poza nim samym, poważnie.

Clinton miał w owym czasie 46 lat, a Gore 44. Ich łączny wiek jako listy, czyli 90 lat, jest najmłodszym tandemem wyborczym w historii dwóch głównych partii.

=== „Ten trzeci” ===
Udział w wyborach zadeklarował też miliarder z [[Teksas]]u [[Ross Perot]], który, wedle słów Stephanopoulosa, był ''tubą wszelkiego niezadowolenia wyborców''. Jego kandydatem na wiceprezydenta był emerytowany [[admirał]] [[James Stockdale]] z Kalifornii.

=== Mniejsze partie popierają ===
[[Partia Liberalna (Nowy Jork)|Partia Liberalna]] z Nowego Jorku udzieliła nominacji demokracie Clintonowi, zaś [[Partia Konserwatywna (Nowy Jork)|Partia Konserwatywna]] z tego samego stanu Bushowi, podobnie jak ruch ''Right to Life''.

== Przebieg kampanii ==
Bush, który odczuwał coraz większe zniecierpliwienie wyborców swoją pasywną i nijaką polityką wewnętrzną, atakował Clintona za ''brak charakteru'', a niektórzy przeciwni mu [[konserwatyzm|konserwatyści]] rozpuszczali plotki o jego romansach. Wypominano mu też sprzeciw wobec wojny wietnamskiej.

Clinton ze swej strony atakował Busha za ową pasywność, jaką wykazywał w sprawach ''domestic issues''. Na jego korzyść działała też znaczna różnica wieku (Bush zbliżał się do siedemdziesiątki) oraz wzorowanie się na [[John F. Kennedy|Johnie F. Kennedym]], którego Clinton, jeszcze jako uczeń, poznał w czasie wizyty w [[Biały Dom|Białym Domu]].

Perot zaś we wszystkich sondażach był wyraźnie trzeci i zanosiło się na to, że zdobędzie bardzo dużo, jak na kandydata niezależnego, głosów, co mogłoby przeważyć na szansach któregoś z głównych kandydatów.

== Rezultat ==
Wyglądało na to, że Perot odebrał więcej głosów Bushowi, niż Clintonowi. Ale to nie była jedyna z przyczyn porażki urzędującego prezydenta. Wyborcy wybrali zmianę pokoleniową, zmęczeni też 12-letnimi rządami republikanów, nieudanymi w oczach wielu z nich z punktu widzenia polityki wewnętrznej i gospodarczej (teraz ich zdaniem bardziej istotnej) i jego lekceważącym stosunkiem do rywali w czasie kampanii i debat telewizyjnych.

=== Szczegółowe wyniki ===
{| class="wikitable" style="text-align:center;"
! Na prezydenta
! Partia
! Stan
! % głosów
! Głosy powszechne
! Głosy elektorskie
|-
| [[Bill Clinton]]
| demokrata
| [[Arkansas]]
| 43,0%
| 44 909 806
| 370
|-
| [[George H.W. Bush]]
| republikanin
| [[Teksas]]
| 37,4%
| 39 104 550
| 168
|-
| [[Ross Perot]]
| ''niezależny''
| [[Teksas]]
| 18,9%
| 19 743 821
| 0
|-
| [[Andre V. Marrou]]
| libertarianin
| [[Alaska]]
| 0,3%
| 290 087
| 0
|-
| [[Bo Gritz]]
| populista
| [[Oklahoma]]
| 0,1%
| 106 152
| 0
|-
| Pozostali
| –
| –
| 0,3%
| 269 507
| 0
|-
! Na wiceprezydenta
! Partia
! Stan
| –
| –
! Głosy elektorskie
|-
| [[Al Gore]]
| demokrata
| [[Tennessee]]
| –
| –
| 370
|-
| [[Dan Quayle]]
| republikanin
| [[Indiana]]
| –
| –
| 168
|-
| [[James Stockdale]]
| (''Z Perotem'')
| [[Kalifornia]]
| –
| –
| 0
|-
| [[Nancy Lord]]
| libertarianka
| ?
| –
| –
| 0
|-
| [[Cy Minnet]]
| populista
| ?
| –
| –
| 0
|-
| Pozostali
| –
| –
| –
| –
| 0
|}

=== Podsumowanie ===
* Choć południe USA głosowało od 1980 roku na republikanów, to Clinton, południowiec, zdobył znaczną ich liczbę, co nie udało się Gore’owi, kiedy samodzielnie kandydował w roku 2000
* Wynik uzyskany przez Perota był najlepszym wynikiem kandydata spoza dwóch głównych partii od czasów kandydatury byłego prezydenta [[Theodore Roosevelt|Theodore’a Roosevelta]] w roku 1912 z ramienia progresywistów (był wtedy lepszy od republikanina [[William Taft|Williama Tafta]])
* Demokraci powiększyli też stan posiadania w [[Kongres Stanów Zjednoczonych|Kongresie]], gdzie i tak mieli większość

{{Wybory prezydenckie w USA}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Bill Clinton]]
[[Kategoria:George H.W. Bush]]
[[Kategoria:Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1992 roku| ]]