Tekst źródłowy strony Węzeł drogowy

{{Dopracować|źródła=2018-08}}
[[Plik:Jane M. Byrne Interchange 4-1-22.jpg|thumb|Węzeł drogowy w [[Chicago]] w [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]]]]
'''Węzeł drogowy''' (symbol [[Plik:AB-Kreuz.svg]], [[Plik:AB-AS.svg]]) – krzyżowanie się lub połączenie [[Droga (transport)|dróg]] na różnych poziomach, zapewniające pełną lub częściową możliwość wyboru kierunku jazdy<ref name="rozp">{{Dziennik Ustaw|2016|124}}.</ref>.

Węzły drogowe umożliwiają bezkolizyjny ruch, bez zatrzymywania pojazdów<ref>{{encyklopedia PWN|id=3995206|tytuł=węzeł drogowy|data dostępu=2022-02-08}}</ref>.

== Podział węzłów drogowych w Polsce ==
Rozporządzenie [[Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej|Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej]] z dnia 2 marca 1999 ''w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie'' dzieli węzły drogowe na trzy grupy<ref name="rozp" />:
* węzły bezkolizyjne typu '''WA''' – na których nie występuje przecinanie torów jazdy, a relacje skrętne są realizowane tylko jako manewry wyłączania, włączania i przeplatania się potoków ruchu
* węzły częściowo bezkolizyjne typu '''WB''' – na których występuje przecinanie torów jazdy niektórych relacji na jednej z dróg; w ramach węzła funkcjonuje wówczas na tej drodze [[skrzyżowanie]] lub ich zespół, jednak relacje o dominujących natężeniach są prowadzone bezkolizyjnie
* węzeł kolizyjny typu '''WC''' – na którym tylko jezdnie dróg krzyżują się w różnych poziomach, natomiast relacje skrętne na obu drogach odbywają się na skrzyżowaniach.

=== Węzły typu WA ===
Klasyczną formą węzła drogowego typu WA jest ''koniczynka''. Innymi formami są ''krzyż maltański'', ''turbina'' i ''wiatrak''. Jeżeli jedna z dróg kończy się na węźle, stosuje się typ ''trąbki'' lub ''gruszki''. W niektórych sytuacjach, gdy początkowo planowano przecięcie dwóch dróg, ale kontynuacji budowy jednej z dróg za węzłem zaniechano, tworzy się ''półkoniczynki'', którą – w przypadku późniejszej kontynuacji budowy – stosunkowo niewielkim kosztem można przekształcić w ''koniczynkę''. Rzadko na połączeniach autostrad spotyka się ''trójkąty''.

==== Skrzyżowanie dwóch dróg ====
===== Koniczynka =====
[[Plik:As-koniczynka2.svg|thumb|upright|left|Schemat węzła]]
[[Plik:Klaverblad unknown location .jpg|thumb|Węzeł drogowy w formie koniczynki]]
Koniczynka jest najczęściej spotykaną formą węzła drogowego. Ma tę zaletę, że trzeba zbudować tylko jeden [[wiadukt]] drogowy. Zajmuje też stosunkowo niewiele miejsca w terenie. Wadą koniczynki jest fakt krzyżowania się dwóch potoków pojazdów (najpierw wjazd na drogę po łuku 3/4, a później zjazd z drogi po łuku 3/4). Jako jedyna z omówionych tutaj węzłów krzyżujących dwie drogi umożliwia zawracanie. Wykonuje się je przez użycie dwóch łuków 3/4.

Koniczynka ma kilku wynalazców. W Europie jest nim Szwajcar [[Willy Sarbach]] (1927). W Stanach Zjednoczonych pomysł zgłoszono do [[urząd patentowy|urzędu patentowego]] w 1917. Pierwsze koniczynki powstały zaś w [[Rahwey]] (stan [[New Jersey]]) oraz w Chicago.
{{clear}}

===== Krzyż maltański =====
[[Plik:As-krzyż maltański.svg|thumb|upright|Węzeł drogowy w formie krzyża maltańskiego]]
Na węzeł drogowy w formie krzyża maltańskiego potrzeba znacznie więcej miejsca niż na koniczynkę. Jego wielką zaletą jest możliwość utrzymywania większych prędkości (nie ma [[łącznica (droga)|łącznic]] prowadzonych po łuku 3/4). Jednak w centrum węzła niezbędna jest skomplikowana konstrukcja wiaduktów, mająca przynajmniej 3 poziomy, na których odbywa się ruch pojazdów. W skrajnych przypadkach może to być sześć poziomów, z czego z kolei może wynikać różnica poziomów do 30 m.
{{clear}}

===== Turbina =====
[[Plik:As-turbina.svg|thumb|upright|Węzeł drogowy w formie turbiny]]
Na węźle drogowym w formie turbiny, podobnie jak w przypadku krzyża maltańskiego, można utrzymywać duże prędkości. W tym jednak przypadku nie ma potrzeby budowy tak wysokiej konstrukcji mostów. Do budowy takiego węzła potrzeba trochę więcej miejsca niż w przypadku koniczynki. Wadą turbiny jest konieczność budowy aż 8 wiaduktów prowadzących łącznice nad drogami głównymi oraz innymi łącznicami.
{{clear}}

===== Wiatrak =====
[[Plik:As-wiatrak.svg|thumb|upright|Węzeł drogowy w formie wiatraka]]
Węzeł drogowy w formie wiatraka posiada wiadukty dla wszystkich łącznic prowadzących w lewo od pierwotnego kierunku jazdy. Za wiaduktem droga jest tak poprowadzona, aby te łącznice skończyły się przed głównym [[skrzyżowanie]]m dróg. Łącznice te muszą posiadać ciaśniejsze skręty, więc trzeba wprowadzić na nich pewne ograniczenia prędkości.
{{clear}}

===== Formy mieszane =====
[[Plik:Schönefeld interchange scheme.svg|thumb|upright|left|Do form mieszanych można zaliczyć również węzeł ''Autobahnkreuz Schönefeld'']]
[[Plik:Autobahnkreuz Breitscheid Ratingen.jpg|thumb|Forma mieszana (dwie łącznice jak w koniczynce, dwie jak w wiatraku) – węzeł ''Breitscheid'' pod [[Düsseldorf]]em (połączenie [[Autostrada A3 (Niemcy)|A3]] z [[Autostrada A52 (Niemcy)|A52]])]]
W rzeczywistości wiele węzłów drogowych ma formy mieszane. Bywa też tak, że do węzła początkowo zbudowanego jako koniczynka dobudowuje się niektóre [[łącznica (droga)|łącznice]] (jak w przypadku krzyża maltańskiego) dla zwiększenia przepustowości skrzyżowania.
{{clear}}

==== Połączenie dwóch dróg ====
===== Trąbka =====
[[Plik:As-trąbka-lewa.svg|thumb|upright|left|Węzeł drogowy w formie trąbki lewostronnej]]
[[Plik:As-trąbka-prawa.svg|thumb|upright|Węzeł drogowy w formie trąbki prawostronnej]]
Jest to bezkolizyjne połączenie dwóch dróg. Wymagany jest jeden dwukierunkowy [[wiadukt]] oraz tylko w jednym z przypadków zmiany drogi konieczne jest ograniczenie prędkości. W zależności od sytuacji trąbka może być skierowana w dwie różne strony. Najczęściej jest tak zaprojektowana, aby z jazdy po łuku 3/4 okręgu korzystało możliwie najmniej pojazdów. W Polsce taki węzeł jest np. na połączeniu dróg ekspresowych S3 i S6 koło [[Goleniów|Goleniowa]].
{{clear}}

===== Gruszka =====
[[Plik:As-gruszka.svg|thumb|upright|Węzeł drogowy w formie gruszki]]
Na węźle drogowym typu ''gruszka'' wyeliminowana została łącznica prowadzona po 3/4 łuku. Dzięki temu możliwe są wszystkie zmiany kierunku jazdy bez dużego ograniczenia prędkości. Jednak takie skrzyżowanie wymaga wybudowania dodatkowego wiaduktu oraz znacznie więcej terenu pod budowę węzła.
{{clear}}

===== Pół koniczynki =====
[[Plik:As-półkoniczynki.svg|thumb|upright|Węzeł drogowy w formie półkoniczynki]]
Węzeł w takiej formie występuje w miejscach, gdzie planowana jest rozbudowa kończącej się na węźle drogi. Dzięki takiej konstrukcji węzła jego przebudowa (dokończenie koniczynki) nie jest kosztowna i nie wymaga zamykania czynnych już przejazdów.
{{clear}}

===== Trójkąt =====
[[Plik:As-trójkąt.svg|thumb|upright|Węzeł drogowy w formie trójkąta]]
Stosunkowo łagodne wszystkie łącznice. Cały węzeł położony po jednej stronie drogi niekończącej się na węźle (możliwy do wykonania, gdy ta droga idzie w pobliżu zbiornika wodnego lub innej przeszkody w terenie). Rozwiązanie to ma jednak także wady: ma trzy [[wiadukt]]y położone na ogół pod ostrym kątem w stosunku do drogi, nad którą przechodzą oraz trzy poziomy.

{{clear}}

=== Węzły typu WB ===
[[Plik:Spui-schematic.svg|thumb|left|Węzeł drogowy typu WB z jednym skrzyżowaniem (droga pokazana poziomo jest prowadzona bezkolizyjnie)]]
[[Plik:Stjadła-dk50xdk2.jpg|thumb|Węzeł drogowy „Stojadła” typu WB pod [[Mińsk Mazowiecki|Mińskiem Mazowieckim]]. [[Droga krajowa nr 50 (Polska)|Droga krajowa nr 50]] biegnie bezkolizyjnie, zaś&nbsp;[[Droga krajowa nr 92 (Polska)|droga krajowa nr 92]] przez rondo]]
Jest to węzeł częściowo bezkolizyjny, na którym następuje przecinanie torów jazdy niektórych relacji na jednej z dróg. Na tej drodze funkcjonuje [[skrzyżowanie]] lub zespół skrzyżowań. Tory ruchu o dominującym natężeniu ruchu powinny być prowadzone bezkolizyjnie.

Skrzyżowanie powinno być umiejscowione na drodze niższej klasy lub na drodze o mniejszym natężeniu ruchu w przypadku dróg równorzędnej klasy. Wyjazd z jezdni drogi, na której jest ruch bezkolizyjny, powinien poprzedzać wjazd na nią. Zarówno wyjazd, jak i wjazd na tę drogę powinny być usytuowane po prawej stronie jezdni i powinny być wyposażone w pasy wyłączenia/włączenia.

W miastach węzły drogowe typu WB często powstają poprzez dobudowanie [[estakada|estakad]] tranzytowych w ciągu jednej z przecinających się dróg nad istniejącym skrzyżowaniem lub [[rondo (drogownictwo)|rondem]].{{clear}}
[[Plik:AS-typWC.svg|thumb|upright|Węzeł drogowy typu WC]]

=== Węzły typu WC ===
Jest to węzeł dwupoziomowy, na którym tylko jezdnie dróg krzyżują się bezkolizyjnie. Relacje skrętne na obu drogach odbywają się na skrzyżowaniach.

Przykładem takiego węzła może być połączenie [[Droga krajowa nr 2 (Polska)|drogi krajowej nr 2]] z [[Droga wojewódzka nr 803|drogą wojewódzką nr 803]] w [[Żelków-Kolonia|Żelkowie-Kolonii]] ([[województwo mazowieckie]])<ref>[http://osm.org/go/0O6k5sd0x- Widok na węzeł na mapie OpenStreetMap].</ref>.

{{commonscat|Road junctions}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Węzły drogowe| ]]