Bezradność

Bezradność – stan psychiczny charakteryzujący się brakiem pomysłu na akceptowalne wyjście z trudnej sytuacji oraz zaniechaniem działania lub działaniem z góry skazanym na niepowodzenie. Występuje niezależnie od stanu rzeczywistej lub pozornej bezsilności. Najczęściej wynika z niemożności skupienia się nad problemem z powodu depresji, przerażającego strachu, załamania psychicznego, skrajnego pesymizmu, skrępowania fizycznego, upokarzającego wstydu, odurzenia, niepełnosprawności intelektualnej lub fizycznej.

Bezradność jako nieumiejętność radzenia sobie w danej sytuacji może być podyktowania przekonaniem o braku wystarczającej wiedzy do pokonania zaistniałych problemów, brakiem wiary w skuteczność opracowanych przez siebie dróg wyjścia jak i wyuczeniu się bezradności na skutek negatywnych doświadczeń z przeszłości.

Dr Martin Seligman w 1964 roku na Uniwersytecie Princeton postawił tezę, że bezradność może być wyuczona w wyniku negatywnych skutków kilku prób rozwiązania problemu. Bezradność jest wtedy wynikiem skojarzenia doświadczeń z każdorazowym ich negatywnym wynikiem. Doświadczenia behawioralne, na których Seligmann oparł swą tezę, dotyczyły psów traktowanych elektrowstrząsem podczas szukania dróg ucieczki. Podobnie ludzie traktowani hałasem jak i psy przyjmowali bierną postawę. Po prostu psy i ludzie nauczyli się bezradności.

Wzorce przekonań, wywołujących poczucie bezradności to przeświadczenie:

• o trwałości problemów,
• o ich nieuniknionym rozprzestrzenianiu się na inne sfery życia.

Ludzie bezradni, którym udzielono skutecznej rady lub udzielono pomocy w sytuacjach wcześniej uznawanych za „bez wyjścia” praktycznie nigdy więcej nie popadają w stan bezradności.

Bibliografia

• Kofta, M., Sędek, G. (1993). Wyuczona bezradność: podejście informacyjne.
• W: M. Kofta (red.), Psychologia aktywności: zaangażowanie, sprawstwo, bezradność. Poznań: Nakom
• Kwiecińska-Zdrenka, M. (2005). Bezradność w ujęciu socjologii i psychologii.
• Z. Gajdzica, M. Rembierz (red.), Bezradność interdyscyplinarne studium zjawiska w kontekście zmiany społecznej i edukacyjnej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Seligman M. E. P., (1996) Optymizmu można się nauczyć: jak zmienić swoje myślenie i swoje życie. Poznań: Media Rodzina
• Sędek, G. (1983). Przegląd badań i modeli teoretycznych zjawiska wyuczonej bezradności. Przegląd Psychologiczny,
• Sędek, G. (1995). Bezradność intelektualna w szkole, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN
• Sędek, G. (2001). Jak ludzie radzą sobie z sytuacjami, na które nie ma rady?
• M. Kofta, T. Szustrowa (red.), Złudzenia, które pozwalają żyć (s. 226–248). Warszawa: PWN
• Sędek, G., Kofta, M. (1993). W poszukiwaniu uniwersalnych wyznaczników zjawiska wyuczonej bezradności: Przegląd klasycznych wyników eksperymentalnych i test empiryczny koncepcji egotystycznej.
• M. Kofta (red.), Psychologia aktywności: zaangażowanie, sprawstwo, bezradność. Poznań: Nakom