Tekst źródłowy strony Świerczyńscy herbu Ostoja

[[Plik:POL COA Ostoja średniowieczna.svg|thumb|160px|[[Ostoja (herb szlachecki)|Herb Ostoja, wersja średniowieczna]].]]
[[Plik:Swierczynsko mapa Gilly.jpg|thumb|160px|[[Świerczyńsko]], [[Gieski]] i [[Truszczanek]] na mapie [[David Gilly|Davida Gilly]] z lat 1802–1803<ref>D. Gilly, ''Special Karte von Südpreussen: mit Allergrösster Erlaubniss aus der Königlichen grossen topographischen Vermessungs-Karte, unter Mitwürkung des Directors Langner'', Berlin 1802–1803, arkusz: C4.</ref>.]]
[[Plik:Jozef Swierczynski autograf z 1840.jpg|thumb|160px|Autograf [[Józef Gabriel Świerczyński|Józefa Gabriela Świerczyńskiego]] z 1840 roku<ref>Archiwum Państwowe w Łodzi, ''Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej św. Jakuba w Piotrkowie Trybunalskim'', urodzenia, nr aktu/rok: 117/1840.</ref>.]]
[[Plik:Rabka old cemetery (Józef Ostoja Świerczyński, Antoni Ostoja Świerczyński).jpg|thumb|160px|Nagrobek Józefa Świerczyńskiego oraz Antoniego Świerczyńskiego, legionisty i oficera WP.]]
[[Plik:Gmach Ministerstwa Komunikacji Rudolf Świerczyński.jpg|thumb|160px|[[Gmach Ministerstwa Komunikacji]] zaprojektowany przez [[Rudolf Świerczyński|Rudolfa Świerczyńskiego]].]]
[[Plik:12 Myśliwiecka Street in Warsaw - villa designed by professor Rudolf Świerczyński 01.JPG|thumb|160px|Willa [[Rudolf Świerczyński|Rudolfa Świerczyńskiego]] przy ul. Myśliwieckiej 12 w Warszawie.]]

'''Świerczyńscy''' – polski [[Ród gniazdowy|ród]] szlachecki pieczętujący się [[herb szlachecki|herbem]] [[Ostoja (herb szlachecki)|Ostoja]], należący do [[Ród herbowy|heraldycznego rodu]] [[Ród Ostojów (Mościców)|Ostojów (Mościców)]]<ref name="Niesiecki…">K. Niesiecki, ''Herbarz polski'', wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839–1845, t. VIII, s. 579.</ref>, wywodzący się ze [[Świerczyńsko|Świerczyńska]]<ref name="Sęczys…">E. Sęczys, ''Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–1861'', Warszawa 2000, s. 703–704.</ref> koło [[Rozprza|Rozprzy]] w dawnym powiecie piotrkowskim [[województwo sieradzkie (I Rzeczpospolita)|województwa sieradzkiego]]<ref name="Kozierowski…">S. Kozierowski, ''Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej wschodniej Wielkopolski'', Poznań 1926, t. A-O, s. 159–160.</ref>.

== Najstarsze świadectwa [[źródła historyczne|źródłowe]] dotyczące rodu ==
Poniżej wymienione są wybrane świadectwa źródłowe dotyczące Świerczyńskich herbu Ostoja oraz ich [[Ród gniazdowy|wsi gniazdowej]].

* Najstarsza wzmianka dotycząca wsi Świerczyńsko (''de Swirczynsko'') pochodzi z 1398 roku<ref name="Zajączkowski…">S. Zajączkowski, S.M. Zajączkowski, ''Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku. Część II'', Łódź 1970, s. 143.</ref>.

* Najstarsza wzmianka dotycząca Świerczyńskich pieczętujących się herbem Ostoja pochodzi z 1402 roku, z dokumentu, w którym Andrzej, syn Stanisława ze Świerczyńska dowiódł przed Maciejem, kasztelanem rozpierskim, w Rozprzy, że jego herbem rodowym jest Ostoja. W tym dokumencie wymieniono Krzywosąda z Bilanowic (dziś [[Blanowice]]) jako tego, który [[Nagana szlachectwa|naganił w szlachectwie]] Andrzeja Świerczyńskiego<ref>A. Z. Helcel, ''Starodawne prawa polskiego pomniki. Tom II'', Kraków 1870, s. 140.</ref>.

* W XV wieku obok Świerczyńskich herbu Ostoja dziedziczyli działy w Świerczyńsku także rycerze innych rodów. W źródłach wzmiankowani są: Marek ze Świerczyńska herbu Moszczenica, Paweł ze Świerczyńska herbu [[Prus (herb szlachecki)|Prus]] i Marcin ze Świerczyńska herbu [[Wyssogota|Wyskota]]. W roku 1403 wzmiankowany jest także Mikołaj ze Świerczyńska, a w 1411 roku Klemens ze Świerczyńska<ref name="Kozierowski…" />.

* W połowie XV wieku występuje w źródłach Stanisław ze Świerczyńska zwany ''Świnia''. W roku 1460 ożenił się z Jadwigą z [[Widawa (województwo łódzkie)|Widawy]], wdową po Mikołaju ''Dundzie'' z [[Biała Druga (województwo łódzkie)|Białej]]. W roku 1466 wziął w zastaw karczmę w Białej od Jana Wierusza Bielskiego<ref name="Stolarczyk6669…">T. Stolarczyk, ''Szlachta wieluńska od XIV do połowy XVI wieku'', WTN, Wieluń 2005, s. 66, 69.</ref>.

* W początkach XVI wieku Świerczyńsko w źródłach występuje jako Świerczyńsko Wielkie i Małe. W roku 1550 Marcin Świerczyński zastawił za 60 grzywien swoje dobra w Świerczyńsku u Piotra z [[Chotów (województwo łódzkie)|Chotowa]], koło [[Wieluń|Wielunia]]<ref name="Stolarczyk215…">T. Stolarczyk, ''Szlachta wieluńska od XIV do połowy XVI wieku'', WTN, Wieluń 2005, s. 215.</ref>. W roku 1552 w księgach poborowych województwa sieradzkiego wymienieni są trzej bracia dziedziczący w Świerczyńsku Małym. Są to: Wojciech (Albertus), Marcin i Jan ''Świniowie''<ref>AGAD, ''Rejestry poborowe woj. sieradzkiego'', sygn. 25, k. 133v.</ref>. [[Sygnatariusz]]em [[Uchwała|uchwały]] [[Sejmiki ziemskie|sejmiku]] sieradzkiego z roku 1575 był Sebastian Świerczyński<ref>J. Kobierzycki, ''Przyczynki do dziejów ziemi sieradzkiej'', Warszawa 1915, cz. I, s. 21.</ref>.

== Majątki ziemskie należące do rodu ==
Poniżej wymienione są ważniejsze dobra ziemskie należące do Świerczyńskich herbu Ostoja.

[[Świerczyńsko]]<ref name="Kozierowski…" />, [[Świerczyńsko|Świerczyńsko Mniejsze]]<ref name="Kozierowski…" /><ref name="Sęczys…" />, [[Gieski]], [[Truszczanek]]<ref name="Sęczys…" />, [[Chwalibogowo (powiat wrzesiński)|Chwalibogowo]], [[Chwalibogówko]]<ref name="TD1700…" />, [[Wiszczelice]], [[Błenna]], [[Dziewczopólko]]<ref name="Sęczys…" /><ref>{{SgKP|II|290|Dziewczopólko}}</ref>, [[Piaski Rudnickie|Rudnik]]<ref name="PSBPiłatowicz…">J. Piłatowicz, ''Świerczyński Rudolf'', [w:] ''Polski Słownik Biograficzny'', t. LI, Warszawa–Kraków 2016–2017, s. 338–341.</ref>, Zakrzew<ref name="Sęczys…" />.

== Przedstawiciele rodu ==
* Adam Świerczyński (zm. po 1650) – dziedzic dóbr w Świerczyńsku Mniejszym, Gieskach i Truszczanku. Sprzedał swoje części w tych wsiach w roku 1650. Jego potomkowie, w XIX wieku, [[Legitymacja szlachectwa|legitymowali się ze szlachectwa]] przed [[Heroldia Królestwa Polskiego|Heroldią Królestwa Polskiego]] jako szlachta herbu Ostoja<ref name="Sęczys…" />.

* Marcin Świerczyński (zm. po 1673) – dziedzic części dóbr w Świerczyńsku Mniejszym. Wymieniony został w rejestrach pogłównego generalnego województwa sieradzkiego w roku 1673<ref>AGAD, ''Rejestry pogłównego generalnego woj. kaliskiego, sieradzkiego, łęczyckiego i brzesko-kujawskiego'', sygn. 74, k. 336v.</ref>.

* [[Antoni Świrczyński|Antoni Świerczyński]] (Świrczyński) (1670–1727) – [[ksiądz]] [[Kościół katolicki|katolicki]], [[Jezuici|jezuita]], [[profesor]] [[Etyka|etyki]] i [[Matematyka|matematyki]] w [[Lublin]]ie, [[filozofia|filozofii]] w [[Poznań|Poznaniu]] i [[Kalisz]]u, teologii w [[Kraków|Krakowie]] i we [[Lwów|Lwowie]], [[Prefekt (Kościół katolicki)|prefekt]] studiów w Krakowie i [[Sandomierz]]u, rektor [[kolegium jezuitów w Bydgoszczy]] oraz rektor i mistrz [[nowicjat]]u w Krakowie, autor książek<ref name="PSBBieś…">A. P. Bieś, ''Świrczyński Antoni'', [w:] ''Polski Słownik Biograficzny'', t. LI, Warszawa-Kraków 2016–2017, s. 614–615.</ref>. Jego rodzicami byli – Stanisław Antoni Świerczyński i Katarzyna z Przeborowskich<ref name="TD1706…">Biblioteka Kórnicka, PAN, ''Teki Dworzaczka'' – Grodzkie i ziemskie > Kalisz > Inskrypcje > XVII/XVIII wiek – 3846 (Nr 157) 1706.</ref>, dziedzice Chwalibogowa i Chwalibogówka koło [[Września|Wrześni]]<ref name="TD1700…">Biblioteka Kórnicka, PAN, ''Teki Dworzaczka'' – Grodzkie i ziemskie > Poznań > Inskrypcje > XVII/XVIII wiek – 1467 (Nr 1139 IX) 1700.</ref>.

* Walenty Świerczyński (ur. 1766) – dziedzic Zakrzewa, zastawny posiadacz majątku [[Kotfin (województwo łódzkie)|Kotfin]] koło [[Radomsko|Radomska]]. Był synem Stanisława i Agaty Kaczorowskiej. Ożenił się w 1809 roku z Wiktorią Lenczowską<ref>Archiwum Państwowe w Łodzi, ''Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Chorzęcinie'', małżeństwa, nr aktu/rok: 14/1809.</ref>. Wylegitymowany ze szlachectwa (z herbem Ostoja) w roku 1848<ref name="Sęczys…" />.

* Antoni Świerczyński (zm. po 1774) – [[łowczy]] [[Latyczów|latyczowski]] (miał sprawować ten urząd w 1774 roku)<ref>A. Gąsiorowski (red.), ''Urzędnicy podlascy XIV–XVIII wieku. Spisy'', Kórnik 1998, s. 168, 236.</ref>.

* Franciszek Świerczyński (zm. po 1779) – dziedzic dóbr Wiszczelice i Błenna. Jego syn Wojciech Rafał (ur. 1779), ożeniony z Justyną Ubysz, dziedziczył majątek Dziewczopólko koło [[Przedecz]]a<ref name="Sęczys…" />.

* Wincenty Świerczyński (zm. 1808) – [[Kapitan (ranga)|kapitan]] [[3 Pułk Piechoty (Księstwo Warszawskie)|3 pułku piechoty]] [[Armia Księstwa Warszawskiego|wojsk Księstwa Warszawskiego]]<ref>B. Gembarzewski, ''Wojsko polskie. Księstwo Warszawskie 1807–1814'', Warszawa 1912, s. 66.</ref>. Według [[Hipolit Stupnicki|Stupnickiego]] poległ podczas [[Oblężenie Saragossy (1809)|oblężenia Saragossy]] w 1808 roku<ref>H. Stupnicki, ''Herbarz polski i imionospis zasłużonych w Polsce ludzi wszystkich stanów i czasów: ułożony porządkiem alfabetycznym na podstawie Herbarza Niesieckiego i manuskryptów. Tom III'', Lwów 1862, s. 106.</ref>.

* [[Józef Gabriel Świerczyński]] (1800–1858) – [[sędzia]] prezydujący w Sądzie Policji Poprawczej w [[Kalisz]]u, [[prokurator]] Sądu Kryminalnego w [[Lublin]]ie, profesor w [[I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim|gimnazjum gubernialnym w Piotrkowie]] (wykładał prawo)<ref>R. Gerber, ''Studenci Uniwersytetu Warszawskiego 1808–1831. Słownik biograficzny'', Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1977, s. 217.</ref>, [[Tabela rang|radca kolegialny]], członek Deputacji Szlacheckiej<ref>A. Kulecka, ''Urzędnicy Królestwa Polskiego (1815–1915). Materiały do biogramów'', Warszawa 2019, s. 2904.</ref>. Był synem Franciszka Świerczyńskiego, [[posesor]]a klucza krzykowskiego ekonomii koronnej [[Wolbórz|wolborskiej]] i Antoniny z Kamińskich. Ożenił się z Emilią Bayer (Amelią Bajer)<ref name="Sęczys…" />.

* Antoni Jan Świerczyński (ur. ok. 1804) – sekretarz Głównego Urzędu Pocztowego Nadwornego w Warszawie<ref>A. Kulecka, ''Urzędnicy Królestwa Polskiego (1815–1915). Materiały do biogramów'', Warszawa 2019, s. 2903.</ref>. Był synem Jana i Magdaleny Świerczyńskich, prawnukiem (po mieczu) Wojciecha i Felicjany ze Świeżawskich<ref name="Sęczys…" />. Ożenił się z Anielą Kuśmierską. Jego ojciec Jan Świerczyński był archiwistą Trybunału Cywilnego Województwa Kaliskiego<ref>Archiwum Archidiecezjalne w Warszawie, ''Księgi metrykalne parafii rzymskokatolickiej Św. Jana Chrzciciela w Warszawie'', małżeństwa, nr aktu/rok: 92/1832.</ref>.

* Romuald Józef Julian Świerczyński (1837–1906) – [[sędzia śledczy]], [[radca stanu]], [[Notariusz|rejent hipoteczny]] m. Warszawy. Był synem [[Józef Gabriel Świerczyński|Józefa Gabriela]] i Emilii Bayer. Ożenił się z Albertyną Bóbr. Zachował się pomnik nagrobny jego rodziny na [[Cmentarz Powązkowski w Warszawie|Starych Powązkach]] w Warszawie<ref>{{Cmentarze Warszawa|id=5597|cmentarz=Cmentarz Stare Powązki|osoba=Romuald Świerczyński|data dostępu=2020-06-15}}</ref>.

* Aleksandra Świerczyńska (1842–1898) – założycielka i przełożona pierwszej w Lublinie, prywatnej, wyższej pensji żeńskiej, jednej z pierwszych na ziemiach polskich. Była córką [[Józef Gabriel Świerczyński|Józefa Gabriela]] i Emilii Bayer.

* Piotr Paweł Świerczyński (ur. 1860) – asystent dyrektora [[Osada fabryczna Cukrowni Ciechanów|„Cukrowni Ciechanów”]]. Jego małżonką była Aniela Maria hr. Łubieńska herbu [[Pomian (herb szlachecki)|Pomian]], córka Piotra i Florentyny z Grzegorzewskich<ref>Archiwum Archidiecezjalne w Warszawie, ''Księgi metrykalne parafii rzymskokatolickiej Św. Jana Chrzciciela w Warszawie. Księga zaślubionych 1896-99'', nr aktu/rok: 66/1896.</ref><ref>A. Boniecki, ''Herbarz polski'', Warszawa 1913, t. XVI, s. 64.</ref>.

* [[Rudolf Świerczyński]] (1887–1943) – polski architekt, współtwórca [[Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej|Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej]], którego był profesorem, a w latach 1931–1934 dziekanem<ref>''Encyklopedia Warszawy'', Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994, s. 859.</ref>. Był synem Teodora, właściciela majątku Rudnik (obecnie [[Piaski Rudnickie]]) i Heleny z Myszkiewiczów<ref name="PSBPiłatowicz…" />. Zachował się pomnik nagrobny jego rodziny na [[Cmentarz Powązkowski w Warszawie|Starych Powązkach]] w Warszawie<ref>{{Cmentarze Warszawa|id=24551|cmentarz=Cmentarz Stare Powązki|osoba=Ostojowie Świerczyńscy i Rawiczowie Gutkowscy|data dostępu=2020-06-15}}</ref>.

* [[Józef Świerczyński]] (1893–1940) – [[generał brygady]], [[pułkownik]] [[Oficer dyplomowany|dyplomowany]] [[Kawaleria w II Rzeczypospolitej|kawalerii]] [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojska Polskiego]], ofiara [[zbrodnia katyńska|zbrodni katyńskiej]]. W 2007 roku został awansowany pośmiertnie do stopnia generała brygady<ref>{{Monitor Polski|2007|85|885}}.</ref>. Był synem Józefa i Heleny Plichty<ref name="PSBRojek…">W. Rojek, ''Świerczyński Jan'', [w:] ''Polski Słownik Biograficzny'', t. LI, Warszawa-Kraków 2016–2017, s. 337–338.</ref>.

* Wincenty Bonawentura Świerczyński (1894–1940) – kapitan Wojska Polskiego, zamordowany w [[Charków|Charkowie]] w 1940 roku. Był synem Józefa i Heleny Plichty<ref name="PSBRojek…" />. Do Wojska Polskiego wstąpił w 1918 jako ochotnik. W czasie wojny polsko-bolszewickiej pełnił służbę w [[Jednostki dowodzenia i łączności Wojska Polskiego|Wojskowej Dyrekcji Telegrafu i Telefonów]], a następnie w [[VII Brygada Jazdy|VII Brygadzie Jazdy]]. Po wojnie służył w [[13 Pułk Artylerii Lekkiej|13 pap]], [[8 Płocki Pułk Artylerii Lekkiej|8 pap]], [[21 Pułk Artylerii Lekkiej|21 pap]] i [[9 Pułk Artylerii Lekkiej (II RP)|9 pap]]. Odznaczony m.in. [[Krzyż Walecznych|Krzyżem Walecznych]] i [[Krzyż Zasługi|Krzyżem Zasługi]]<ref>[http://ksiegicmentarne.muzeumkatynskie.pl/wpis/7682 ''Wincenty Bonawentura Świerczyński''], „Biogramy Ofiar Zbrodni Katyńskiej”, MWP.</ref>.

* [[Jan Świerczyński]] (1897–1969) – generał brygady Wojska Polskiego, uczestnik [[I wojna światowa|I wojny światowej]], [[wojna polsko-bolszewicka|wojny polsko-bolszewickiej]], [[II wojna światowa|II wojny światowej]] ([[kampania wrześniowa|kampanii wrześniowej]], [[Kampania włoska w czasie II wojny światowej|kampanii włoskiej]]). Był synem Józefa i Heleny Plichty<ref name="PSBRojek…" />.

== Zobacz też ==
* [[Ostoja (herb szlachecki)|Herb Ostoja]]
* [[Ród Ostojów (Mościców)]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* [[Kasper Niesiecki|K. Niesiecki]], ''Herbarz polski'', wyd. [[Jan Nepomucen Bobrowicz|J.N. Bobrowicz]], Lipsk 1839–1845, t. VIII.
* ''[[Polski Słownik Biograficzny]]'', t. LI, Warszawa-Kraków 2016–2017.
* S. Kozierowski, ''Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej wschodniej Wielkopolski'', Poznań 1926, t. A-O.
* [http://www.sejm-wielki.pl/b/psb.34682.4 M.J. Minakowski, ''Genealogia potomków Sejmu Wielkiego''].
* A. Kulecka, ''Urzędnicy Królestwa Polskiego (1815–1915). Materiały do biogramów'', Warszawa 2019.
* [[Rafał Gerber|R. Gerber]], ''Studenci Uniwersytetu Warszawskiego 1808–1831. Słownik biograficzny'', [[Zakład Narodowy im. Ossolińskich]], 1977.

[[Kategoria:Polskie rody szlacheckie]]
[[Kategoria:Polskie rody rycerskie]]
[[Kategoria:Świerczyńscy herbu Ostoja| ]]