Faza Księżyca

Animacja faz Księżyca

Faza Księżyca określa oglądaną z Ziemi część Księżyca oświetloną przez Słońce. Ponieważ Słońce oświetla zawsze (poza zaćmieniami) tylko połowę powierzchni Księżyca, jego fazy są rezultatem oglądania tej połowy pod różnymi kątami spowodowanymi różnymi położeniami Słońca, Ziemi i Księżyca względem siebie.

Wyróżnione fazy

• nów (numer 1 na ilustracji): obszar zwrócony do Ziemi nie jest oświetlony,;
• pierwsza kwadra (3);
• pełnia (5): jest wtedy oświetlony cały obszar zwrócony do Ziemi;
• ostatnia kwadra (7).

Gdy Księżyc jest w pełni, znajduje się po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce. Jego położenie na sferze niebieskiej jest w przybliżeniu przeciwległe do położenia Słońca. Księżyc wówczas znajduje się w kulminacji górnej (góruje) około północy, w kulminacji dolnej zaś (dołuje) - w południe. Natomiast w nowiu położenie Księżyca na sferze niebieskiej jest bliskie położenia Słońca. Księżyc wówczas znajduje się w kulminacji górnej w południe, w kulminacji dolnej zaś - o północy.

Pomiędzy dwiema kolejnymi takimi samymi fazami Księżyca (np. dwiema pełniami) upływa okres około 29,5 doby, czyli miesiąc synodyczny. Ze względu na ruch Ziemi wokół Słońca, okres ten jest różny od okresu obiegu Księżyca wokół Ziemi, czyli miesiąca gwiazdowego (syderycznego).

Mnemotechnika

Patrząc na księżyc, możemy ocenić, w której fazie się znajduje:

Jeżeli ma kształt litery D, to znaczy, że się Dopełnia, robi się Duży, Dąży do pełni - czyli nadchodzi pełnia.

Jeżeli ma kształt litery C, to się Cofa, Cienieje, Ciemnieje, Chudnie - jest już po pełni.

Klasyczny sposób zapamiętywania tej zasady na podstawie podobieństw do liter C i D oparto w języku łacińskim na sformułowaniu "Luna mendax" (księżyc kłamca). W języku łacińskim słowo Crescit oznacza "rośnie, zwiększa się", natomiast Decrescit - "maleje, zmniejsza się". Kształt pierwszej litery jest więc odwrotny niż obserwowany kształt księżyca.

Powyższe zasady dotyczą obserwatora znajdującego sie na półkuli północnej. Na półkuli południowej sytuacja jest odwrotna, czyli księżyc w kształcie litery C dąży do pełni, a w kształcie litery D - zmniejsza się. Można wówczas korzystać z języka "australijskiego": becomes Complete - staje się pełny, becomes Dark - staje się ciemny.

Księżyca "przybywa"

Księżyc przybywający

Księżyc przybywający

Księżyc przybywający (widzimy coraz większą część jego tarczy) - to czas od nowiu po pełnię, trwający 14 3/4 doby, podczas którego zachodzą następujące zmiany faz Księżyca:

1. nów (1) – Księżyca nie widać (zwrócony jest ku Ziemi nieoświetloną półkulą),
2. pierwsza kwadra (3) – widać całą wschodnią połowę tarczy (od nowiu Księżyc pokonał 1/4 swojej orbity),
3. pełnia (5) – widać całą tarczę

Księżyca "ubywa"

Księżyc ubywający

Księżyc ubywający

Księżyc ubywający (widzimy coraz mniejszą część jego tarczy) - to czas od pełni do nowiu, trwający 14 3/4 doby, podczas którego zachodzą następujące zmiany faz Księżyca:

1. pełnia (1) – widać całą tarczę,
2. ostatnia kwadra (3) – widać całą zachodnią połowę tarczy (od nowiu Księżyc pokonał 3/4 swojej orbity),
3. nów (5) – Księżyca nie widać (zwrócony jest ku Ziemi nieoświetloną półkulą)

Zobacz też

• przegląd zagadnień z zakresu astronomii

Linki zewnętrzne

• Księżycowego kalendarza ponad 1300 miejscach na całym świecie. (ang.)
• Fazy Księżyca (Aktualna Faza Ksiezyca) (pol.)
• Fazy Księżyca (Current Moon Phase) (ang.)
• Mondphasen Kalender (Kalendarz faz Księżyca na lata 1700-2199) (niem.)
• Wyznaczanie fazy Księżyca (metoda fotograficzna) (pol.)