Ancylus
| Ancylus[1] | |||
| O.F. Müller, 1774 | |||
 Przytulik strumieniowy – gatunek typowy | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| (bez rangi) | Tectipleura | ||
| Nadrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
Ancylus | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Ancylus fluviatilis O.F. Müller, 1774 | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
Ancylus – rodzaj ślimaków z rodziny zatoczkowatych (Planorbidae), obejmujący gatunki o charakterystycznej, czapeczkowatej muszli, występujące w wodach słodkich w Europie, północnej Afryce i zachodniej części Azji. W Polsce występuje jeden gatunek: przytulik strumieniowy.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj opisany przez O.F. Müllera, gatunkiem typowym jest przytulik strumieniowy (Ancylus fluviatilis)[2][3]. Przez długi czas klasyfikowany w odrębnej rodzinie przytulikowatych (Ancylidae)[4][5], w nowszym ujęciu przypisany do rodziny zatoczkowatych (Planorbidae), w których wydzielony jest w osobnej podrodzinie (Ancylinae)[6][2].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Przedstawiciele rodzaju występują w zachodniej części Palearktyki. Są szeroko rozprzestrzenione w Europie, na Kaukazie i Zakaukaziu, w Afryce Północnej i zachodniej Azji. W Polsce reprezentowany przez gatunek typowy: przytulika strumieniowego[4].
Budowa[edytuj | edytuj kod]
Niewielkie ślimaki o lekko asymetrycznej, nieskręconej, czapeczkowatej muszli, jej szczyt jest wygięty ku tyłowi, delikatnie podłużnie prążkowany, może być zaostrzony lub przypłaszczony. Wierzchołek muszli jest ponadto lekko odchylony w prawą stronę. Periostrakum sięga poza wapienną warstwę muszli. Otwór muszli jest eliptyczny[4].
Całe ciało jest otoczone przez kołnierz płaszcza. Nibyskrzele o prostej, płatkowatej budowie. Osierdzie jest połączone ze światłem nerki poprzez przewód renoperykardialny. Osfradium dobrze rozwinięte, jest położone w pobliżu pętli moczowodu, po wewnętrznej stronie płaszcza. W szczęce wiele drobnych płytek położonych po boku i od strony grzbietowej w jamie gębowej. W raduli liczba zębów w szeregu może dochodzić do 75, pochewka raduli dochodzi do okolic żołądka. Gonada i gruczoł przyprątny mają kształt palczastych wyrostków, męski narząd kopulacyjny ma kształt bulwiasty, z bardzo długim biczem o gruczołowatej części górnej. Ujścia układu pokarmowego, wydalniczego oraz otwory płciowe są po prawej stronie ciała. Jama płaszczowa jest silnie zredukowana, brak płuca[4].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Zajmowane siedliska[edytuj | edytuj kod]
Zasiedlają głównie wody płynące (potoki, rzeki), czasem spotykane także w wodach stojących. Znane są również formy występujące w wodach podziemnych[4].
Odżywianie[edytuj | edytuj kod]
Zdrapywacze, żywią się glonami i mikroorganizmami peryfitonowymi porastającymi kamienie i inne zanurzone przedmioty.
Oddychanie[edytuj | edytuj kod]
Pomimo tego, że klasyfikowane w obrębie ślimaków płucodysznych, zwierzęta oddychają tlenem rozpuszczonym w wodzie, funkcje oddechowe spełnia brzeg płaszcza i nibyskrzele. Nie muszą wynurzać się dla zaczerpnięcia oddechu[4].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Lista gatunków[edytuj | edytuj kod]
Do rodzaju Ancylus zaliczane są następujące współczesne gatunki[2]:
- Ancylus aduncus A. Gould, 1847[5]
- Ancylus ashangiensis D.S. Brown, 1965
- Ancylus benoitianus Bourguignat, 1862
- Ancylus capuloides Jan, 1838
- Ancylus expansilabris Clessin, 1880
- Ancylus fluviatilis Müller, 1774[7] – przytulik strumieniowy (gatunek typowy)
- Ancylus hamacenicus Bourguignat, 1883
- Ancylus lapicidus Hubendick, 1960[5][7]
- Ancylus naumiensis Glöer & Pešić, 2023
- Ancylus pileolus A. Férussac, 1822[7]
- Ancylus recurvus Martens, 1873
- Ancylus regularis D.S. Brown, 1973
- Ancylus scalariformis Stankovic & Radoman, 1953[5][7]
- Ancylus striatus Quoy & Gaimard, 1834[5]
- Ancylus subcircularis Clessin, 1880
- Ancylus tapirulus Poliński, 1929[5][7]
oraz gatunki wymarłe, znane tylko ze szczątków kopalnych[2]:
- † Ancylus alutae Jekelius, 1932
- † Ancylus boettgeri Zinndorf, 1901
- † Ancylus bourgeoisi Deshayes, 1863
- † Ancylus boyeri Noulet, 1868
- † Ancylus braunii Dunker, 1853
- † Ancylus cestasensis Peyrot, 1932
- † Ancylus depressus Deshayes, 1824
- † Ancylus dumasi Fontannes, 1884
- † Ancylus elegans J. De C. Sowerby, 1826
- † Ancylus hungaricus Brusina, 1902
- † Ancylus lyelli Maillard, 1892
- † Ancylus moravicus Rzehak, 1893
- † Ancylus parmophorus de Stefani, 1880
- † Ancylus saucatsensis Peyrot, 1932
- † Ancylus serbicus Brusina, 1893
- † Ancylus subcostatus Benoist, 1873
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ancylus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g MolluscaBase eds., Ancylus O. F. Müller, 1773, [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-03-26] (ang.).
- ↑ Otho Frederic Müller, Vermivm terrestrium et fluviatilium, seu animalium infusoriorum, helminthicorum, et testaceorum, non marinorum, succincta historia, t. 2, Havniæ & Lipsiæ: Heineck & Faber, 1774, s. 199.
- ↑ a b c d e f g Andrzej Piechocki: Mięczaki (Mollusca) : ślimaki (Gastropoda). T. 7: Fauna słodkowodna Polski. Warszawa; Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 169–171. ISBN 83-01-01143-2.
- ↑ a b c d e f Genus summary for Ancylus. AnimalBase, 2011. [dostęp 2015-12-01]. (ang.).
- ↑ C. Albrecht, K. Kuhn, B. Streit. A molecular phylogeny of Planorboidea (Gastropoda, Pulmonata): insights from enhanced taxon sampling. „Zoologica Scripta”. 36, s. 27–39, 2007. DOI: 10.1111/j.1463-6409.2006.00258.x.
- ↑ a b c d e C. Albrecht, S. Trajanovski, K. Kuhn, B. Streit i inni. Rapid evolution of an ancient lake species flock: Freshwater limpets (Gastropoda: Ancylidae) in the Balkan Lake Ohrid. „Organisms Diversity & Evolution”. 6 (4), s. 294–307, 2006. DOI: 10.1016/j.ode.2005.12.003.