Bosak władczy
| Abax schueppeli | |||
| Palliardi, 1825 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Nadplemię | |||
| Plemię | |||
| Podplemię | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj |
Abax (Abacopercus) | ||
| Gatunek |
bosak władczy | ||
| Synonimy | |||
| |||
Bosak władczy[1] (Abax schueppeli) – gatunek chrząszcza z rodziny biegaczowatych i podrodziny dzierowatych.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1825 roku przez Antona Aloisa Palliardiego. Epitet gatunkowy nadano na cześć Johanna Schueppela[2]. W 1891 roku umieszczony został przez Ludwiga Ganglbauera w podrodzaju Abacopercus[3]. Stanowi gatunek typowy owego podrodzaju[4].
Wyróżnia się w jego obrębie cztery podgatunki[4][5]:
- Abax schueppeli biharicus Mařan, 1955
- Abax schueppeli detonaticus Mařan, 1955
- Abax schueppeli rendschmidtii (Germar, 1839)
- Abax schueppeli schueppeli Palliardi, 1825
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o wydłużonym ciele długości od 18[6][7] do 25 mm[8][6][7], jak na przedstawiciela rodzaju dość smukłym[1], smuklejszym u A. s. rendschmidtii niż u podgatunku nominatywnego[6]. Ubarwienie ma jednolicie czarne, włącznie z czułkami i całymi odnóżami[1], u samców lśniące, u samic bardziej matowe[8]. Przedplecze ma słabo zaokrąglone brzegi boczne, drobno pomarszczone dołki przypodstawowe oraz podłużną bruzdę przez środek[1]. Pokrywy mają podstawę nieobrzeżoną lub obrzeżoną niecałkowicie[6][7][8], międzyrzędy pierwszy, trzeci, piąty i siódmy szersze i wyniesione żebrowato lub kilowato (siódmy na prawie całej długości)[6][7][8], zaś międzyrzędy parzyste wyraźnie węższe i słabiej wysklepione[7][6]. Rozmiary punktów na pokrywach są rozmaite, od bardzo drobnych po grube[6][1]. U A. s. rendschmidtii pokrywy są węższe i mają słabiej wyniesione międzyrzędy niż u A. s. schueppeli[6]. Skrzydła tylnej pary są uwstecznione[8].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad reglowy[9], zamieszkujący wilgotne stanowiska w liściastych i mieszanych lasach podgórskich i górskich[10][8][1]. Postacie dorosłe aktywne są od wiosny do jesieni i stanowią stadium zimujące. Zarówno za dnia, jak i nocą polują na bezkręgowce, zwłaszcza owady i ślimaki[1].
Gatunek palearktyczny, europejski, zaliczany do subendemitów karpackich[9]. Podgatunek nominatywny podawany jest z Węgier, Rumunii, Ukrainy i Serbii[4][11]. A. s. rendschmidtii rozmieszczony jest wzdłuż północnej i zachodniej części łuku karpackiego[10][8]; występuje w Polsce, Czechach, na Słowacji i Węgrzech[4][12]. W Czechach dochodzi do Kotliny Górnomorawskiej[8]. W Polsce podawany jest z nielicznych stanowisk[10] na południu kraju, a większość doniesień pochodzi z I połowy XX wieku[13]. A. s. biharicus i A. s. detonaticus są endemitami Rumunii[4][14][15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Abax schueppeli – Bosak władczy. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2024-02-17].
- ↑ A.A. Palliardi: Dissertatio inauguralis physiographica sistens descriptiones decadum duarum Carabicorum novorum et minus cognitorum (Beschreibung zweyer Decaden neuer und wenig bekannter Carabicinen). Wien: Heubner, 1825, s. 43.
- ↑ L. Ganglbauer: Die Käfer von Mitteleuropa. Die Käfer der österreichisch-ungarischen Monarchie, Deutschlands, der Schweiz, sowie des französischen und italienischen Alpengebietes. Erster Band. Familienreihe Caraboidea. Wien: Carl Gerold's Sohn, 1891, s. 297.
- ↑ a b c d e Y. Bousquet, Pterostichini, [w:] Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume I. Archostemata - Myxophaga - Adephaga, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2003, s. 469-470, ISBN 87-88757-73-0.
- ↑ Wolfgang Lorenz, Abax (Abacopercus) schueppeli Palliardi, 1825, O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-17].
- ↑ a b c d e f g h Von Arved Lompe: Gattung: Abax Bonnelli 1810. [w:] Käfer Europas [on-line]. 2021. [dostęp 2024-02-17].
- ↑ a b c d e Jürgen Trautner, Kartin Geigenmüller: Tiger Beetles, Ground Beetles. Ilustrated Key to the Cicindellidae and Carabidae of Europe. Josef Margraf, 1987, s. 40-47, 61-69, 262-267.
- ↑ a b c d e f g h Karel Hůrka: Carabidae of the Czech and Slovak Republics. Zlin: Kabourek, 1996, s. 36-44, 248, 288-289.
- ↑ a b Jerzy Pawłowski. Endemiczne bezkręgowce Karpat. „Roczniki Bieszczadzkie”. 17, s. 89-128, 2009.
- ↑ a b c Bolesław Burakowski, Maciej Mroczkowski, Janina Stefańska, Chrząszcze – Coleoptera. Biegaczowate – Carabidae, część 2, „Katalog Fauny Polski”, 3, 13, Warszawa: Instytut Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk, 1974.
- ↑ Wolfgang Lorenz, Abax schueppeli schueppeli Palliardi, 1825, O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-17].
- ↑ Wolfgang Lorenz, Abax schueppeli rendschmidtii (Germar, 1839), O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-17].
- ↑ Paweł Sienkiewicz. Nowe dane o występowaniu kilku rzadkich biegaczowatych (Coleoptera: Carabidae) w południowej Polsce. „Wiadomości Entomologiczne”. 26 (4), s. 251-256, 2007.
- ↑ Wolfgang Lorenz, Abax schueppeli biharicus Maran, 1955, O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-17].
- ↑ Wolfgang Lorenz, Abax schueppeli detonaticus Maran, 1955, O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-17].