Tekst źródłowy strony Brema

{{Inne znaczenia|miasta w Niemczech|[[Brema (ujednoznacznienie)|inne znaczenia tego słowa]]}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa                        = Brema
 |nazwa oryginalna             = Bremen
 |zdjęcie                      = Bremen montage.jpg
 |opis zdjęcia                 = 
 |herb                         = Bremen Wappen(Mittel).svg
 |flaga                        = 
 |dopełniacz nazwy             = Bremy
 |państwo                      = Niemcy
 |1. jednostka administracyjna = {{Państwo|Brema}}
 |stanowisko zarządzającego    = burmistrz
 |zarządzający                 = [[Andreas Bovenschulte]] (SPD)<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.rathaus.bremen.de/detail.php?gsid=bremen02.c.732.de |tytuł = Bürgermeister |autor = rathaus.bremen.de |język = de |data dostępu = 2015-10-03}}</ref>
 |powierzchnia                 = 326,18<ref>[https://www.statistik-bremen.de/bremendat/abfrage.cfm?tabelle=11111-01-01&netscape=ja&titelname=Bremen%20Infosystem Gebietsfläche in km²]</ref>
 |wysokość                     = 11
 |rok                          = 31.12.2019
 |liczba ludności              = 567 559<ref>[https://www.statistik-bremen.de/bremendat/abfrage.cfm?tabelle=12411-01-01&netscape=ja&titelname=Stadt%20Bremen%20Infosystem Bevölkerung nach Geschlecht (Stand 31.12.)]</ref>
 |gęstość zaludnienia          = 1740
 |numer kierunkowy             = 0421
 |kod pocztowy                 = 28195 – 28779
 |tablice rejestracyjne        = HB
 |kod mapy                     = DEU
 |współrzędne                  = 53°05′N 08°48′E
 |commons                      = Category:Bremen
 |www                          = https://www.bremen.de
 |wikisłownik                  = Brema
}}
'''Brema''', '''Wolne Hanzeatyckie Miasto Brema'''<ref>{{cytuj książkę|autor=Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami RP|tytuł=Nazewnictwo geograficzne świata|url=http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/zeszyty/zeszyt_12.pdf|wydawca=Główny Urząd Geodezji i Kartografii|miejsce=Warszawa|data=2010|strony=149|isbn=978-83-254-0825-1|tom=12|tytuł tomu=Europa Część II}}</ref> ([[Język niemiecki|niem.]] ''Bremen'', ''Freie Hansestadt Bremen'') – [[miasto]] (niem. ''Stadtgemeinde'') w północnych [[Niemcy|Niemczech]], [[stolica]] najmniejszego [[Kraje związkowe Niemiec|kraju związkowego]] [[Brema (kraj związkowy)|Brema]], do którego należy również [[Bremerhaven]]. Leży nad rzeką [[Wezera|Wezerą]] w odległości ok. 60 km od jej ujścia do [[Morze Północne|Morza Północnego]].

Brema jest dużym ośrodkiem [[przemysł]]owym, a [[port Brema-Bremerhaven]] jest jednym z największych portów morskich Niemiec. Ośrodek handlowy (banki, siedziby wielu przedsiębiorstw); akwarium morskie, ogród botaniczny.

== Podział administracyjny ==
Brema składa się z pięciu dzielnic (''Stadtbezirk''):
* [[Mitte (okręg administracyjny Bremy)|Mitte]]
* [[Nord (okręg administracyjny Bremy)|Nord]]
* [[Ost (okręg administracyjny Bremy)|Ost]]
* [[Süd (okręg administracyjny Bremy)|Süd]]
* [[West (okręg administracyjny Bremy)|West]]

Dzielnice podzielone są na 23 części miasta (''Stadtteil''): [[Blumenthal (Brema)|Blumenthal]], [[Burglesum]], [[Findorff (Brema)|Findorff]], [[Gröpelingen]], [[Häfen]], [[Hemelingen]], [[Horn-Lehe]], [[Huchting (Brema)|Huchting]], [[Mitte (Brema)|Mitte]], [[Neustadt (Brema)|Neustadt]], [[Oberneuland]], [[Obervieland]], [[Osterholz (Brema)|Osterholz]], [[Östliche Vorstadt]], [[Schwachhausen (Brema)|Schwachhausen]], [[Vahr]], [[Vegesack (Brema)|Vegesack]], [[Walle (Brema)|Walle]] i [[Woltmershausen]].

A te z kolei dzielą się na 88 jednostek administracyjnych (''Ortsteil'').

== Historia ==
[[Plik:Rathaus Bremen 116thd.jpg|thumb|Ratusz w Bremie]]
[[Plik:Weserhb.jpg|thumb|Panorama Bremy]]

=== Kalendarium ===
* 787 – pierwsze wzmianki w źródłach pisanych
* 787 – [[Karol Wielki]] założył [[arcybiskupstwo Bremy|biskupstwo w Bremie]]
* 845 – [[arcybiskupstwo Bremy|arcybiskupstwo Hamburga-Bremy]]
* [[prawa miejskie]] w XIV wieku
* w ramach [[Hanza|Hanzy]]
* 1646 – [[wolne miasta Rzeszy|wolne miasto Rzeszy]], uwolnione spod władzy [[arcybiskupi Bremy i Hamburga|arcybiskupów]]
* 1815 – członek [[Związek Niemiecki|Związku Niemieckiego]]
* 1867 – członek [[Związek Północnoniemiecki|Związku Północnoniemieckiego]]
* 1871 – w [[Cesarstwo Niemieckie|II Rzeszy Niemieckiej]]<!-- https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/424737/edition/399969/content -->
* 1919 – [[Bremska Republika Rad]]
* 1943 – uruchomienie obozu koncentracyjnego Bremen-Farge dla Polaków, Rosjan i Francuzów, którzy budowali [[Bunkier okrętów podwodnych Valentin]]
* 1940–1945 – duże zniszczenia wskutek bombardowań [[Royal Air Force|RAF]]
* 1945 – zajęcie przez wojska aliantów
* 1949 – miasto wraz z [[Bremerhaven]] weszło w skład kraju związkowego [[Brema (kraj związkowy)|Brema]] [[Republika Federalna Niemiec (1949–1990)|Republiki Federalnej Niemiec]].

== Zabytki i turystyka ==
* Stare Miasto
** [[gotyk|gotycki]] [[Ratusz w Bremie|ratusz]] z XV wieku z [[fasada|fasadą]] w stylu [[Architektura renesansu|renesansu]] wezerskiego
** [[Rynek w Bremie|rynek]]
** [[Posąg Rolanda w Bremie|posąg Rolanda]], bohatera [[Pieśń o Rolandzie|„Pieśni o Rolandzie”]]
** [[Sztuka romańska|romańska]] [[Katedra Świętego Piotra w Bremie|katedra św. Piotra]] (''St. Petri Dom'')
** Kościół ewangelicki [[Kościół Najświętszej Maryi Panny w Bremie|Najświętszej Maryi Panny]] (''Liebfrauenkirche'')
** [[Muzykanci z Bremy]] (''Bremer Stadtmusikanten'') – pomnik słynnych osła, psa, kota i koguta po zachodniej stronie ratusza
* kamienice z XVI–XVII wieku
* Dom cechowy ''Schütting'' z XVI wieku
* ''[[Böttcherstraße (Brema)|Böttcherstraße]]'' z lat 20. XX wieku
* dzielnica rybacka [[Schnoor]]
* Browar Beck’s (muzeum, warzelnia i magazyn słodu)<ref>[https://wyborcza.pl/AkcjeSpecjalne/7,173430,25857884,city-break-odkryj-skarby-polnocnych-niemiec.html City break. Odkryj skarby północnych Niemiec]</ref>.

== Kultura ==
W mieście odbywają się: Volksfest, najstarszy i trzeci co do wielkości festyn ludowy w Niemczech, a także największy karnawał samby w Europie, największe europejskie sześciodniowe wyścigi kolarskie i festiwal muzyki klasycznej ''Musikfest''.

== Gospodarka ==
Ważny ośrodek przemysłowy. Znajdują się tam m.in. stocznie, huty żelaza, rafinerie ropy naftowej, fabryki z branży motoryzacyjnej. Duży [[Port Brema-Bremerhaven|port morski]] i śródlądowy. [[Awanport]]em miasta jest [[Bremerhaven]].

== Transport ==
[[Plik:BSAG 3102.jpg|thumb|Tramwaj GT8N-1 na przystanku ''Neuenlander Kämpe'']]

=== Kolejowy ===
Znaczący węzeł kolejowy, stacje kolejowe: [[Bremen Hauptbahnhof]], [[Bremen-Burg]], [[Bremen-Farge]], [[Bremen Mahndorf]], [[Bremen-Neustadt (stacja kolejowa)|Bremen-Neustadt]], [[Bremen Sebaldsbrück]].

=== Tramwaje ===
{{osobny artykuł|Tramwaje w Bremie}}
[[Tramwaj]]e elektryczne pojawiły się w Bremie w 1892 r. Posiadają [[rozstaw szyn|normalny rozstaw szyn]]. W 2009 było w mieście 67,5 km tras tramwajowych, a kursowało po nich zasadniczo 7 linii (z trzema dodatkowymi wariantami). Kursują także linie muzealne, obsługiwane zabytkowym taborem – nr 15 i 16. Taktowanie kursowania na liniach zwykłych wynosiło 10 minut. Planuje się otwarcie 6 nowych odcinków. Tabor reprezentują: GT4e/GT4f + GB4e/GB4f ([[Wegmann & Co.]]) – 18 sztuk, GT8N ([[AEG]]/[[Adtranz]]) – 77 sztuk, GT8N-1 ''Flexity Classic'' ([[Bombardier Transportation]]) – 34 sztuki. Ruch obsługuje firma BSAG (''{{link-interwiki |Bremer Straßenbahn |Q=Q6716847}} AG'') w ramach związku komunikacyjnego VBN (''Verkehrsverbund Bremen/Niedersachsen'')<ref>Robert Schwandl, ''Schwandl Tram Atlas Deutschland'', Robert Schwandl Verlag, [[Berlin]], 2009, s. 6–9, {{ISBN|978-3-936573-09-1}}.</ref>.

=== Lotniczy ===
W dzielnicy [[Neustadt (Brema)|Neustadt]] znajduje się międzynarodowy [[Port lotniczy Brema]].

== Nauka i oświata ==
Obok szkolnictwa podstawowego, ogólnokształcącego i zawodowego, w Bremie działają następujące uczelnie:
* [[Uniwersytet w Bremie]] (''Universität Bremen'') – od roku akademickiego 1971–1972, wcześniej od 1970 r. pod nazwą ''Marx & Moritz-Universität''
* Akademia Sztuk Pięknych – ''{{link-interwiki |Hochschule für Künste Bremen |Q=Q466664}}'' – pod tą nazwą od 1988 r. W 1979 połączona z bremeńskim konserwatorium muzycznym
* ''{{link-interwiki |Hochschule Bremen |Q=Q112614352}}'' – powstała w 1982 r. z połączenia szkół wyższych techniki, morskiej, ekonomii i pedagogiki społecznej oraz gospodarki
* {{link-interwiki |Jacobs University Bremen |Q=Q59114}} – uczelnia prywatna założona w 1999 r. jako International University Bremen, w 2006 r. po wsparciu uczelni przez szwajcarską fundację {{link-interwiki |Jacobs Foundation |Q=Q1677728}} przyjęła nową nazwę.

W mieście istnieją obecnie następujące instytucje naukowe:
* [[Instytut Mikrobiologii Morskiej Maxa Plancka]] – ''Max-Planck-Institut für Marine Mikrobiologie'' (MPI-MM)
* Instytut Fraunhofera Techniki Produkcyjnej i Stosowanych Badań Materiałowych (''{{link-interwiki |Fraunhofer-Institut für Fertigungstechnik und Angewandte Materialforschung |Q=Q1452002}}'' – IFAM)
* Instytut Gospodarki Morskiej i Logistyki (''{{link-interwiki |Institut für Seeverkehrswirtschaft und Logistik |Q=Q1662093}}'' – ISL).

== Sport ==
* [[Werder Brema]] – klub [[Piłka nożna|piłkarski]] (wielokrotny mistrz i wicemistrz Niemiec, uczestnik rozgrywek [[Liga Mistrzów UEFA|Ligi Mistrzów UEFA]], zdobywca Pucharu Niemiec i [[Puchar Zdobywców Pucharów w piłce nożnej|Pucharu Zdobywców Pucharów]]).
** [[Weserstadion]] – stadion
* [[FC Oberneuland]] – klub piłkarski

== Urodzeni w Bremie ==
* [[Angelique Kerber]] – niemiecka tenisistka

== Współpraca ==
Miejscowości partnerskie<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.rathaus.bremen.de/sixcms/detail.php?gsid=bremen54.c.2259.de |tytuł = Städtepartnerschaften |opublikowany = rathaus.bremen.de |język = de en |data dostępu = 2012-03-26}}</ref>:
* {{Flaga|SVK}} [[Bratysława]], [[Słowacja]]
* {{Flaga|NIC}} [[Corinto]], [[Nikaragua]]
* {{Flaga|CHN}} [[Dalian]], [[Chińska Republika Ludowa|Chiny]]
* {{Flaga|GBR}} [[Dudley]], [[Wielka Brytania]]
* {{Flaga|ZAF}} [[Durban]], [[Południowa Afryka|RPA]]
* {{Flaga|POL}} [[Gdańsk]], [[Polska]]
* {{Flaga|ISR}} [[Hajfa]], [[Izrael]]
* {{Flaga|TUR}} [[Izmir]], [[Turcja]]
* {{Flaga|IND}} [[Pune]], [[Indie]]
* {{Flaga|DEU}} [[Rostock]], [[Meklemburgia-Pomorze Przednie]]
* {{Flaga|LVA}} [[Ryga]], [[Łotwa]]
* {{Flaga|ISR}} [[Tamra]], Izrael
* {{Flaga|Namibia}} [[Windhuk]], [[Namibia]]
* {{Flaga|Polska}} [[Kwidzyn]], [[Polska]]

== Galeria ==
<gallery mode=packed>
Plik:Bremen-dom.jpg|Katedra w Bremie (''St. Petri Dom'')
Plik:Bremen, Rathaus -- 2021 -- 6354.jpg|Ratusz
Plik:Haus-der-Buergerschaft-01.jpg|Parlament (''Landtag'')
Plik:Bremer Stadtmusikanten.jpg|Pomnik „[[Muzykanci z Bremy|muzykantów z Bremy]]”, jeden z symboli miasta
Plik:SatBremen.jpg|Zdjęcia satelitarne Bremy
Plik:AaltoVahr-02.jpg|[[Aalto-Hochhaus]]
</gallery>

== Zobacz też ==
* [[Brema (kraj związkowy)|Bremen]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.stadtpanoramen.de/bremen/bremen.html galeria zdjęć Bremy]
* [http://www.rathaus-bremen.de/ oficjalna strona ratusza w Bremie]
* [https://www.statistik-bremen.de/bremendat/statwizard_step1.cfm?tabelle Bremen Infosystem]

{{Brema}}
{{Kraj związkowy Brema}}
{{Hanza}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Brema| ]]
[[Kategoria:Miasta w Wolnym Hanzeatyckim Mieście Brema]]