Tekst źródłowy strony Bullpup

{{Inne znaczenia|broni palnej|[[AGM-12 Bullpup]]}}
[[Plik:VHS-D assault rifle REMOV noBG.png|thumb|Chorwacki [[karabinek automatyczny]] [[Karabin VHS|VHS]]]]
[[Plik:MSB (both).png|thumb|Polski karabinek automatyczny [[Karabinek Grot|Grot]] w wersji:<br>klasycznej (na górze)<br>'''bezkolbowej (na dole)''']]
'''Bullpup''', '''układ bezkolbowy''' – układ konstrukcyjny [[broń indywidualna|broni indywidualnej]], w którym komora zamkowa znajduje się (patrząc od strony lufy) za mechanizmem spustowym.

Nazywany także układem bez [[Kolba (broń)|kolby]] właściwej, ponieważ w tym układzie jej funkcję spełnia zakończenie [[komora zamkowa|komory zamkowej]], lub układem bezkolbowym.

Po raz pierwszy zastosowano go w 1901 roku w karabinie powtarzalnym Thorneycrofta, powstałym po przerobieniu kb Lee Enfielda. W 1936 r. pistolet maszynowy w układzie bez kolby właściwej został opatentowany przez [[Francja|Francuza]] Henriego Delacre’a.

== Zalety układu ==
* Zwiększona długość [[lufa|lufy]] w porównaniu z układem tradycyjnym, dzięki czemu przy zachowaniu z góry określonej długości lufy można skrócić samą broń,
* Zmniejszony podrzut (a w konsekwencji zwiększenie celności ognia, zwłaszcza ciągłego) dzięki umieszczeniu kolby i lufy w jednej linii (współcześnie często spotykane także w układzie klasycznym).

== Wady układu ==
Opinię kontrowersyjnych i niepraktycznych, a w konsekwencji gorszych od tradycyjnych, systemy w układzie bull–pup zyskały przez następujące wady:

* Trudniej działający mechanizm spustowy (wada spowodowana koniecznością połączenia języka spustowego z resztą mechanizmu za pomocą szyny spustowej w postaci długiego pręta),
* Skomplikowana lub utrudniona wymiana magazynka, szczególnie w pozycji leżącej (według zwolenników układu bullpup – dużo łatwiejsza w porównaniu do układu tradycyjnego w przypadku podróżowania w pojeździe),
* Linia celownicza umieszczona wysoko nad lufą, a w konsekwencji zmuszanie strzelca do znacznego podnoszenia się ponad ewentualną osłonę (problem występuje czasem w układzie tradycyjnym)
* Zmniejszony zasięg ciosu w przypadku walki na [[bagnet]]y (problem praktycznie nieistotny w przypadku współczesnego pola walki),
* Odczuwanie przez strzelca wystrzału (gniazdo wylotowe łusek blisko twarzy),
* Ponadto typowe dla klasycznego układu jest wyrzucanie łusek na bok. W przypadku bullpupów powodowałoby to konieczność strzelania z jednej, odgórnie określonej strony ciała (odstępstwo powodowałoby, iż wyrzucane łuski trafiałyby strzelca w twarz). Zaradzono temu – w zależności od broni – poprzez umieszczenie okna wyrzutowego łusek w dolnej części komory zamkowej, umieszczenie przy oknie wyrzutowym występu odbijającego łuski do przodu, odprowadzanie łusek specjalnym kanałem do okna wyrzutowego umieszczonego w przedniej części broni lub poprzez umożliwienie przestawienia kierunku wyrzucania. Każda z tych metod ma swoje wady i zalety.

== Przykłady broni w układzie bullpup ==
* KBP [[Karabin KBP A-91M|A-91M]]
* Afanasiew [[karabin TKB-011M|TKB-011M]]
* [[Karabin Barrett M95]]
* [[Karabin Bor|Bor]]
* Bushmaster [[karabin Bushmaster M17S|M17S]]
* [[karabin EM-2|EM-2]]
* Enfield [[karabin L85|L85]]
* SIMA Electronica [[Karabin FAD|FAD]]
* [[karabin FN F2000|FN F2000]]
* [[pistolet maszynowy FN P90|FN P90]]
* GIAT [[karabin FAMAS|FAMAS]]
* [[Karabin Hajbar KH2002|Hajbar KH2002]]
* IMI [[karabin TAR-21|TAR-21]]
* [[Karabin Interdynamics MKR]]
* [[Karabin TKB-408]]
* Korobow [[Karabin TKB-022|TKB-022]]
* [[Karabin OC-14 Groza]]
* [[karabin NA-2]]
* [[karabin NA-4]]
* [[strzelba Pancor Jackhammer|Pancor Jackhammer]]
* [[karabin TKB-059|TKB-059]]
* [[karabin Typ 95|Typ 95]]
* [[karabin SAR-21|SAR-21]]
* [[Karabin Steyr ACR]]
* [[karabin Steyr AUG|Steyr AUG]]
* [[Karabin Tor|Tor (WKW Wilk)]]
* [[Karabin TVGK|TVGK]]
* [[karabin Typ 86|Typ 86]]
* [[karabin Valmet M82|Valmet M82]]
* [[Karabin VB Berapi LP06|VB Berapi LP06]]
* [[Karabin CR 21|Vector CR-21]]
* [[Wepr (karabin)|Wepr]]
* [[karabin Walther G22|Walther G22]]
* [[karabin Walther WA 2000|Walther WA 2000]]
* [[Karabinek wz. 2005 Jantar|Jantar]]

== Bibliografia ==
*{{cytuj książkę|nazwisko=Ciepliński|imię=Andrzej|nazwisko2=Woźniak|imię2=Ryszard|tytuł=Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku)|rok=1994 |wydawca= Wydawnictwo WiS|miejsce=Warszawa |isbn = 83-86028-01-7|strony=46}}

== Linki zewnętrzne ==
* {{cytuj stronę | url = http://www.militech.sownet.pl/bullpup/hist.html | tytuł = www.militech.sownet.pl | data dostępu = 2010-05-23 | autor =  | opublikowany =  | data =  | język =  | archiwum = https://web.archive.org/web/20090703045753/http://www.militech.sownet.pl/bullpup/hist.html | zarchiwizowano = 2009-07-03 }}

[[Kategoria:Budowa broni palnej]]