Tekst źródłowy strony Chipset

{{Dopracować|źródła=2024-04|aktualizacja=2024-04|format=2024-04}}[[Plik:Schemat blokowy chipsetu.svg|thumb|320px|Schemat współczesnego komputera typu PC IBM]]
'''Chipset''' – grupa specjalistycznych [[układ scalony|układów scalonych]], które są przeznaczone do wspólnej pracy. Mają zazwyczaj zintegrowane oznaczenia i zwykle sprzedawane są jako jeden produkt.

W komputerach termin ''chipset'' jest powszechnie używany w odniesieniu do specjalistycznego układu scalonego lub zestawu układów płyty głównej komputera lub karty rozszerzeń.

Wydajność i niezawodność komputera w znaczącej mierze zależy od tych układów. Układ ten organizuje przepływ [[informacja|informacji]] pomiędzy poszczególnymi podzespołami komputera. Podział chipsetu na układy scalone oraz umieszczenie w nich układów wejścia-wyjścia zależy od koncepcji producenta jak i rozwoju możliwości produkcji układów o coraz większym stopniu integracji.

W skład tradycyjnego chipsetu wchodzą zazwyczaj dwa układy zwane mostkami:
* [[Mostek północny]] odpowiada za wymianę [[dane|danych]] między [[procesor]]em a urządzeniami wymagającymi dużej szybkości wymiany danych takich jak: [[pamięć komputerowa|pamięcią]], magistral [[Accelerated Graphics Port|AGP]] lub [[PCI Express|PCI-E]];
* [[Mostek południowy]] odpowiada za współpracę z pozostałymi [[urządzenie wejścia-wyjścia|urządzeniami wejścia/wyjścia]], np. [[dysk twardy]] czy [[karta rozszerzenia|karty rozszerzeń]].
Mostek północny zwykle łączony był z południowym za pomocą magistrali [[Peripheral Component Interconnect|PCI]]{{r|tom}}.
Podstawowe układy występujące w chipsetach to:
* sterownik (kontroler) [[Pamięć dynamiczna (informatyka)|pamięci dynamicznych]];
* sterownik [[Procesor|CPU]];
* sterownik [[Pamięć podręczna|pamięci cache]];
* sterownik [[klawiatura komputerowa|klawiatury]];
* sterowniki [[magistrala komunikacyjna|magistral]], przerwań i [[Direct Memory Access|DMA]].

Chipsety mogą również zawierać [[zegar czasu rzeczywistego]], układy zarządzania energią, sterowniki dysków twardych IDE, dysków elastycznych, sterownik [[SCSI]], sterownik portów [[Port szeregowy|szeregowych]] i [[Port równoległy|równoległych]].

Termin ten był również stosowany w latach 80. i 90. do oznaczania układów graficznych i dźwiękowych w komputerach i w konsolach do gier, na przykład [[Amiga|Commodore Amiga]] [[Original Chip Set]] czy [[Sega]] [[System 16]].

== Modele chipsetów ==
=== [[Intel]] ===

==== Wczesne chipsety ====
Intel licencjonował chipset ZyMOS POACH dla procesorów [[Intel 80286]] i [[Intel 80386]]SX:
* 82350 [[Extended Industry Standard Architecture|EISA]]
* 82350DT [[Extended Industry Standard Architecture|EISA]]
* 82310 [[Micro Channel Architecture|MCA]]
* 82340SX PC AT
* 82340DX PC AT
* 82320 [[Micro Channel Architecture|MCA]]
* 82360SL był chipsetem dla rozwiązań mobilnych [[Intel 80386SL|80386SL]] i [[Intel 80486SL|80486SL]]. Zawierał w sobie zintegrowany kontroler [[Direct Memory Access|bezpośredniego dostępu do pamięci]], [[Programmable Interrupt Controller|Programowalny kontroler przerwań]], obsługę portów równoległego i szeregowego, oraz układ logiczny odpowiedzialny za zarządzanie zasilaniem procesora.

==== Chipsety serii 4x0 ====
===== Chipsety dla procesorów serii [[Intel 80486|80486]] =====
{| class="wikitable" style="font-size: 90%;"
!Chipset || Nazwa kodowa || Mostek południowy || Data premiery || Obsługiwane procesory || [[Front side bus|FSB]] || [[Wieloprocesorowość symetryczna|SMP]] || Typ Pamięci || Maksymalna ilość pamięci || [[Kontrola parzystości|Parzystość]]/[[Kodowanie korekcyjne|ECC]] || [[Pamięć podręczna procesora|L2 Cache]] Typ || Wsparcie dla [[Peripheral Component Interconnect|PCI]]
|-
|420TX || Saturn || SIO|| Listopad 1992 || 5&nbsp;[[Wolt|V]] 486 || Do 33&nbsp;MHz || {{Tabela-nie}} || [[FPM DRAM|FPM]] || 128&nbsp;[[megabajt|MB]] || {{Tabela-tak|Parzystość}} || Asynchroniczna || 2.0
|-
|420EX || Aries ||82426EX
| Marzec 1994 || 5&nbsp;V/3.3&nbsp;V 486 || Do 50&nbsp;MHz || {{Tabela-nie}} || [[FPM DRAM|FPM]] || 128&nbsp;[[megabajt|MB]] || {{Tabela-tak|Parzystość}} || Asynchroniczna || 2.0
|-
|420ZX || Saturn II || SIO|| Marzec 1994 || 5&nbsp;V/3.3&nbsp;V 486 || Do 33&nbsp;MHz || {{Tabela-nie}} || [[FPM DRAM|FPM]] || 160&nbsp;[[megabajt|MB]] || {{Tabela-tak|Parzystość}} || Asynchroniczna || 2.1
|}

===== Chipsety dla procesorów serii [[Intel Pentium|Pentium]] =====
Płyt z chipsetami Mercury and Neptune można znaleźć w parze z kontrolerami [[ATA (technologia)|IDE]] [[RZ1000]] i [[CMD640]] zawierającymi [[Błąd (informatyka)|bug]] korupcji danych.
{| class="wikitable" style="font-size: 90%;"
!Chipset || Nazwa Kodowa || Numer Partii || Mostek Południowy || Data premiery || Obsługiwane Procesory || [[Front side bus|FSB]] || [[Wieloprocesorowość symetryczna|SMP]] || Typ pamięci || Maksymalna ilość pamięci || Maksymalna ilość cache’owanej pamięci || [[Kontrola parzystości|Parzystość]]/[[Kodowanie korekcyjne|ECC]] || [[Pamięć podręczna procesora|L2 Cache]] Typ || Wsparcie dla [[Peripheral Component Interconnect|PCI]] || Wsparcie dla [[Accelerated Graphics Port|AGP]]
|-
|430LX || Mercury || S82434LX || SIO || Marzec 1993 || P60/66 || 66&nbsp;MHz || {{Tabela-nie}} || FPM || 192&nbsp;MB || 192&nbsp;MB || {{Tabela-tak|Częściowo Parzystość}} || Asynchroniczna || 2.0 || {{Tabela-nie}}
|-
|430NX || Neptune || S82433NX S82434NX || SIO || Marzec 1994 || P75+ || 66&nbsp;MHz || {{Tabela-tak}} || FPM || 512&nbsp;MB || 512&nbsp;MB || {{Tabela-tak|Częściowo Parzystość}} || Asynchroniczna || 2.0 || {{Tabela-nie}}
|-
|430FX || Triton || SB82437FX-66 SB82437JX || PIIX || Styczeń 1995 || P75+ || 66&nbsp;MHz || {{Tabela-nie}} || FPM/EDO || 128&nbsp;MB || 64&nbsp;MB || {{Tabela-nie|Żaden}} || Asynchroniczna/Pburst || 2.0 || {{Tabela-nie}}
|-
|430MX || Mobile Triton || 82437MX || MPIIX || Październik 1995 || P75+ || 66&nbsp;MHz || {{Tabela-nie}} || FPM/EDO || 128&nbsp;MB || 64&nbsp;MB || {{Tabela-nie|Żaden}} || Asynchroniczna/Pburst || 2.0 || {{Tabela-nie}}
|-
|430HX || [[Triton II]] || FW82439HX FW82439JHX || PIIX3 || Luty 1996 || P75+ || 66&nbsp;MHz || {{Tabela-tak}} || FPM/EDO || 512&nbsp;MB || 512/64&nbsp;MB Zależne od użytej pamięci || {{Tabela-tak|Obydwa}} || Asynchroniczna/Pburst || 2.1 || {{Tabela-nie}}
|-
|430VX || Triton || SB82437VX SB82438VX || PIIX3 || Luty 1996 || P75+ || 66&nbsp;MHz || {{Tabela-nie}} || FPM/EDO/[[SDR SDRAM|SDRAM]] || 128&nbsp;MB || 64&nbsp;MB || {{Tabela-nie|Żaden}} || Asynchroniczna/Pburst || 2.1 || {{Tabela-nie}}
|-
|430TX || || FW82439TX || PIIX4 || Luty 1997 || P75+ || 66&nbsp;MHz || {{Tabela-nie}} || FPM/EDO/SDRAM || 256&nbsp;MB || 64&nbsp;MB || {{Tabela-nie|Żaden}} || Asynchroniczna/Pburst || 2.1 || {{Tabela-nie}}
|}

==== Pozostałe ====
* i815/E (FSB 133 MHz bez AGP/ ver E z AGP SDR 133 MHz Dla Pentium III)
* i845E/GV (FSB 533 MHz AGPx4 2Go DDR PC2700 max)
* i850e, i855G (855GME dla Pentium M)
* i865G/P (FSB 533 MHz AGPx8 4Go DDR 2 serial ATA)
* i875p = zoptymalizowany i865
* E7205 (dla serwerów P4), E7500/E7501/E7505 (dla serwerów Xeon), E7520/E7525/E7530 (dla serwerów Bi-Xeon)
* 910GML/GMZ, 915GM/PM, 945PM/GM
** 945PM/GM + Intel PRO/Wireless 3945ABG + Intel Core Solo = Centrino (3. generacja)
** 945PM/GM + Intel PRO/Wireless 3945ABG + Intel Core Duo = Centrino Duo
* 910GL, 915P/PL/G/GL/GV, 925X/XE, 945P/PL/G/GZ, 955X (dla Pentium D/EE)
* 963Q, 965P/G/Q, 975X (dla Intel Core 2 Duo)
* 965PM/GM centrino Santa Rosa
* P31/G31
* G33
* P35/G35/Q35
* X38 (dla Intel Core 2 Duo w technologii 45nm, obsługa DDR3)
* P41
* P43/G43
* P45/G45
* X48
* [[Intel P55]] (dla Intel Core i5)
* [[Intel X58]] (dla Intel Core i7)
* P/H61
* P/H67
* Z68
* B75
* H77
* Z77
* X79
* H81
* B85
* H87
* Z87
* H97
* Z97
* X99
* X299
* Z170
* H170
* B150
* H110
* Z270
* B260
* H270
* Z390 (Dla Intel Core  7-9 generacji w technologii 14nm, obsługa DDR4)
* Z370 (Dla Intel Core 7-9 generacji w technologii 14nm, obsługa DDR4)
* B360 (Dla Intel Core 7-9 generacji w technologii 14nm, obsługa DDR4)
* H310 (Dla Intel Core 7-9 generacji w technologii 14nm, obsługa DDR4)
* Z490 (Dla Intel Core 10-11 generacji w technologii 14nm, obsługa DDR4)
* B460 (Dla Intel Core 10-11 generacji w technologii 14nm, obsługa DDR4)
* H410 (Dla Intel Core 10-11 generacji w technologii 14nm, obsługa DDR4)
* Z590 (Dla Intel Core 10-11 generacji w technologii 14nm, obsługa DDR4)
* B560 (Dla Intel Core 10-11 generacji w technologii 14nm, obsługa DDR4)
* H510 (Dla Intel Core 10-11 generacji w technologii 14nm, obsługa DDR4)
* Z690(Dla Intel Core 12-14 generacji w technologii 10nm, obsługa DDR4 i DDR5)
* B660 (Dla Intel Core 12-14 generacji w technologii 10nm, obsługa DDR4 i DDR5)
* H610 (Dla Intel Core 12-14 generacji w technologii 10nm, obsługa DDR4 i DDR5)
* Z790 (Dla Intel Core 12-14 generacji w technologii 10nm, obsługa DDR4 i DDR5)
* B760 (Dla Intel Core 12-14 generacji w technologii 10nm, obsługa DDR4 i DDR5)

[[Plik:K8t800pro.JPG|thumb|VIA K8T800Pro]]

=== [[VIA Technologies]] ===
* VIA KT133, KT133A
* VIA KT266A (FSB 200/266 MHz AGPx4)
* VIA KT333
* VIA Apollo KT400A
* VIA KT600 (wersja z i bez kontrolera Serial ATA)
* VIA KT880
* VIA P4X400
* VIA K8T400M
* VIA K8T800Pro

=== [[Silicon Integrated Systems]] (SiS) ===
* SiS 645 648
* SiS 650 651 655 672
* SiS 735 740

=== [[Nvidia]] ===
* [[nForce]] 2: Ultra 400Gb, Ultra 400R, Ultra 400
* nForce 3: Go, Professional
* nForce 4: SLI Intel, Series AMD, SLI/XE Ultra Intel, Intel x16
* nForce 5: 520, SLI/570/560/550 AMD, 590SLI AMD, 570 SLI Intel, 590 SLI Intel
* nForce 6: 610i, 630i, 650i, SLI/650i Ultra, 680a SLI, 680 SLI/680i LT SLI
* nForce 7: 730i, 750i, 780i, 790i (błędnie nazywany 780i Ultra)
* nForce 9: 980a SLI

=== [[ATI Technologies|ATI]] (kupiony przez AMD w lipcu 2006 roku) ===
* Chipsety dla procesorów AMD:
** AMD 480X CrossFire
** AMD 580X CrossFire
** AMD 690G, 690V, AMD M690 (mobilny)
** AMD 740G
** AMD 760G
** AMD 770
** AMD 780G
** AMD 785G
** AMD 790X CrossFire
** AMD 790FX CrossFire X
** AMD 790GX CrossFire
** AMD 870
** AMD 880G
** AMD 890FX CrossFire X
** AMD 890GX CrossFire
** AMD 970
** AMD 980G
** AMD 990X
** AMD 990FX
** AMD A75
** AMD A85
** AMD A85X
** AMD A88X
** ATI Radeon Xpress 1100 (chipset ze zintegrowaną grafiką)
** ATI Radeon Xpress 1150 (chipset ze zintegrowaną grafiką)
** ATI Radeon Xpress 200, 200M (mobilny) (chipset ze zintegrowaną grafiką)
** ATI SB600 (mostek południowy)
** ATI SB700 (mostek południowy)
** ATI SB710 (mostek południowy)
** ATI SB750 (mostek południowy)
** ATI SB850 (mostek południowy)
* Chipsety dla procesorów Intel:
** ATI CrossFire Xpress 3200 (dla procesorów Intel Core 2 Duo)
** ATI Radeon Xpress 1250 (chipset ze zintegrowaną grafiką)
** ATI Radeon Xpress 1100 (chipset ze zintegrowaną grafiką)
** ATI Radeon Xpress 200, 200M (chipset ze zintegrowaną grafiką)
** ATI SB600 Series (mostek południowy)

=== [[Acer Laboratories Incorporated]] (ALi) ===
* M1217 – chipset dla procesora [[Intel 80386]]SX
* M1429/M1431 – magistrala [[VESA Local Bus]] procesor [[Intel 80486]] i kompatybilne
* M1439/M1445 – magistrala [[Peripheral Component Interconnect|PCI]], [[Gniazdo procesora|podstawka]] [[Socket 3]]
* M1489 – PCI, Socket 3
* M1531/M1543 «ALADDiN IV» – [[Socket 7]] do 83 MHz [[FPM]], [[EDO]], [[SDRAM]] brak obsługi [[Accelerated Graphics Port|AGP]]
* M1531B «ALADDiN IV+» – Socket 7
* M1541, M1542 «ALADDiN V» – Socket 7 do 100 MHz, AGP (1x i 2x)
* M1561/M1535D «ALADDiN 7» – Socket 7
* M1621/M1543 «ALADDiN-Pro II» – [[Slot 1]] i [[Socket 370]]
* M1631 «ALADDiN TNT2» – Slot 1 i Socket 370 zintegrowana [[RIVA TNT2|Riva TNT2]]
* M1632M «CyberBLADE ALADDiN i1» – Slot 1 i Socket 370 zintegrowana [[Trident Microsystems]] CyberBlade3D (AGP 2x)
* M1641B/M1535D «ALADDiN-Pro 4» – Slot 1 i Socket 370, AGP (1x, 2x i 4x)
* M1644 «CyberALADDiN» – Slot 1 i Socket 370 zint. Trident CyberBlade XP
* M1644T «CyberALADDiN-T» (Tualatin)
* M1651T «ALADDiN-Pro 5» – [[DDR SDRAM|DDR]] PC2100
* M1651T/M1535D+ «Aladdin Pro 5T» MaGiK 1 – [[Intel Pentium|Pentium III]]
* M1671 «ALADDiN-P4» – [[Socket 478]], FSB 100x4
* M1672 «CyberALADDiN-P4» – Socket 478
* M1681 – Socket 478
* M1683 – Socket 478
* M1646 «CyberMAGiK» – [[Socket A]] i [[Slot A]], zint. Trident CyberBlade XP
* M1647 «MobileMAGiK 1» – Socket A i Slot A
* M1647/M1535D+ «MAGiK 1» – Socket A i Slot A
* M1667 «MAGiK 2» – Socket A i Slot A
* M1668 «MAGiK K8» – [[Socket 940]] i [[Socket 754]]
* M1687/M1565 «Hammer» – Socket 940 i Socket 754, [[HyperTransport]]
* M1688/M1563 «MAGiK K8G» – Socket 940 i Socket 754, zint. Trident Blade XP4 (AGP 8x)
* M1689/M1565 – AMD [[Athlon 64]], HyperTransport
* M1691/M1673
* M1695 – Athlon 64, [[PCI Express]], AGP, HyperTransport
* M1697 – Athlon 64, PCI Express, AGP, HyperTransport

== Przypisy ==
{{Przypisy|
<ref name="tom">{{Cytuj stronę | url = https://www.tomshardware.com/reviews/full-power,490-2.html | tytuł = Chipset's Basics | język = en | data dostępu = 2020-11-26}}</ref>
}}

{{wikisłownik|chipset}}
[[Kategoria:Sprzęt komputerowy]]