Łabędź krzykliwy
| ||
| Cygnus cygnus[1] | ||
| (Linnaeus, 1758) | ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | blaszkodziobe | |
| Rodzina | kaczkowate | |
| Podrodzina | gęsi | |
| Rodzaj | Cygnus | |
| Gatunek | łabędź krzykliwy | |
| Synonimy | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
 latem zimą cały rok | ||
Łabędź krzykliwy[6] (Cygnus cygnus) – gatunek ptaka z podrodziny gęsi (Anserinae) w rodzinie kaczkowatych (Anatidae)., zamieszkujący Palearktykę od Islandii po Kamczatkę. Zimuje w Europie oraz środkowej i wschodniej Azji. Przeloty w marcu – maju i wrześniu – listopadzie. W Polsce pierwsze gniazdowanie stwierdzono w 1973[7], obecnie gniazduje w ilości kilkudziesięciu par, szczególnie liczny jest na wybrzeżu Bałtyku zimą i podczas przelotów.
Jest to gatunek monotypowy[8][9]. Łabędź trąbiący (Cygnus buccinator), który niegdyś uznawany był za jego północnoamerykański podgatunek, obecnie jednoznacznie traktowany jest jako osobny gatunek.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 140–165 cm, rozpiętość skrzydeł 205–243 cm; masa ciała samic 5600–13100 g, samców 7200–15500 g[10]. Dorosłe ptaki jednolicie białe, dziób czarny z dużą, klinowatą żółtą plamą (większą niż u łabędzia czarnodziobego). Młode szare, plama na dziobie w kolorach bladożółtym i cielistym, szatę białą uzyskują w 3. roku życia. Jego okrzyki są charakterystyczne dla zimnych krajobrazów północy, zwłaszcza w czasie jesiennych przelotów. Dźwięki wydawane zarówno w locie, jak i na wodzie, przypominają klangor żurawi. Wtedy to ptaki lecą w regularnych formacjach. Prawie dorównuje wielkością łabędziowi niememu, choć nie ma tak okazałej sylwetki. W przeciwieństwie do łabędzia niemego, nie przyjmuje postawy grożącej z uniesionymi na kształt żagla skrzydłami, a pływając trzyma szyję prosto (łabędź niemy często wygina szyję w kształt S)[11]. Na wodzie ma wyprostowaną szyję i skrzydła położone na grzbiecie, a niemy szyję zgiętą w S i wzniesione skrzydła. Różnica polega też na tym, że w czasie jego lotu nie słychać szumu skrzydeł.
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Duże jeziora z pasem trzcin, śródleśne jeziorka, moczary, stawy i morskie wybrzeża na arktycznej tundrze, gdzie przybywa już w lutym i marcu. W Polsce najczęściej gniazduje na stawach rybnych (np. w Dolinie Baryczy), rzadziej na starorzeczach. Zimuje na wybrzeżach morskich i w ujściach rzek, a pod koniec tego okresu dobiera się w pary, które pozostają sobie wierne.
- Gniazdo
- Na lądzie, rzadziej w płytkiej wodzie na brzegu w trzcinach lub na wyspie. Tworzy je sterta roślinnych materiałów.
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając 3 do 7 białych jaj w kwietniu lub maju.
- Wysiadywanie i dorastanie
- Jaja wysiadywane są przez okres 35–40 dni tylko przez samicę. Samiec czuwa w pobliżu gniazda i w razie potrzeby broni go. Pisklęta wykluwają się w jednym czasie i są wyprowadzane na wodę zaraz po obeschnięciu. Młodymi zajmują się oboje rodzice. Rodzina trzyma się razem, pisklęta płyną sznurem za matką, czasem na jej grzbiecie. Samiec strzeże ich z tyłu. W przypadku zagrożenia reagują oboje rodzice – kąsają dziobem i uderzają skrzydłami. Młode dorastają powoli. Pierze porasta po 2 miesiącach. Żywią się roślinami, mięczakami i owadami.
- Pożywienie
- Części zielone roślin wodnych i ich nasiona. Pisklęta jedzą również drobne bezkręgowce.
Ochrona[edytuj | edytuj kod]
W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[12]. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (najmniejszej troski)[5].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Cygnus cygnus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 122. (łac.)
- ↑ ''Olor cygnus'', [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2013-11-16] (ang.).
- ↑ C.L. Brehm: Handbuch der Naturgeschichte aller Vögel Deutschlands. Ilmenau: B.F. Voigt, 1831, s. 832-833, ryc. XLI, fig. 1. (niem.)
- ↑ a b BirdLife International, Cygnus cygnus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2020-1 [dostęp 2020-07-11] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Cygnini Vigors, 1825 (wersja: 2020-01-10). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-07-11].
- ↑ Kawenczyński K., Koźniewski P., Luniak M., Lęg łabędzia krzykliwego Cygnus cygnus (L.) na Bagnie Ławki, „Przegl. Zool.”, 1974.
- ↑ Carboneras, C. & Kirwan, G.M.: Whooper Swan (Cygnus cygnus). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-10-10].
- ↑ Frank Gill, David Donsker (red.): Screamers, ducks, geese, swans (ang.). IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-10-11].
- ↑ C. Carboneras & G.M. Kirwan: Whooper Swan (Cygnus cygnus), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana(red. red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.whoswa.01. [dostęp 2020-07-11]. (ang.)
- ↑ L. Svesson, K. Mullarney, D. Zetterstrom, Collins Bird Guide, 2nd edition, ISBN 978-0-00-726814-6.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Karel, Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
- Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Cygnus cygnus (Łabędź krzykliwy). W: M. Gromadzki (red).: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 100–105.