Upiór filipiński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Emballonura alecto)
Upiór filipiński
Emballonura alecto[1]
(Eydoux & Gervais, 1836)
Ilustracja
Czaszka upiora filipińskiego o numerze katalogowym RMNH.MAM.30375 przechowywana w Muzeum Historii Naturalnej w Lejdzie
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

nietoperze

Podrząd

mroczkokształtne

Nadrodzina

Emballonuroidea

Rodzina

upiorowate

Podrodzina

upiory

Plemię

Emballonurini

Rodzaj

upiór

Gatunek

upiór filipiński

Synonimy
Podgatunki
  • E. a. alecto (Eydoux & Gervais, 1836)
  • E. a. anambensis G.S. Miller, 1900
  • E. a. palawanensis E.H. Taylor, 1934[7]
  • E. a. rivalis O. Thomas, 1915
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Upiór filipiński[9] (Emballonura alecto) – gatunek ssaka z podrodziny upiorów (Emballonurinae) w obrębie rodziny upiorowatych (Emballonuridae), występujący w południowo-wschodniej Azji; według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego nazwali w 1836 roku francuscy zoolodzy Joseph Fortuné Théodore Eydoux i Paul Gervais, nadając mu nazwę Vespertilio (Nycticeius) alecto[2]. Holotyp pochodził z Manili, na Luzonie, w Filipinach[10], został schwytany przez jednego z autorów podczas rejsu dookoła świata korwety Favorite w latach 1830–1832[2].

Porównanie sekwencji genów cytochromu b pomiędzy E. alecto z Borneo a E. monticola z Tajlandii wykazało dystans genetyczny wynoszący 9,2%[11]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają cztery podgatunki[12]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek Oryginalna nazwa Autor i rok opisu Miejsce typowe Holotyp
E. a. anambensis Emballonura anambensis G.S. Miller, 1900 Pulau Mubur, Wyspy Anambas, Wyspy Riau, Indonezja[13] Dorosła samica (USNM 101716)[13]
E. a. palawanensis Emballonura alecto palawanensis E.H. Taylor, 1934 Wzdłuż rzeki Iwahig u podnóża Thumb Peak, Palawan, Filipiny[14] Dorosła samica (AMNH 241780)[14]
E. a. rivalis Emballonura monticola rivalis O. Thomas, 1915 Bida, Sarawak, Borneo[15] Dorosły samiec (BMNH 3.11.2.2)[15]

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Emballonura: gr. έμβάλλω emballō „rzucać się”; ουρα oura „ogon”[16].
  • alecto: w mitologii greckiej Alekto (gr. Ἀληκτω Alēktõ, łac. Alecto) to jedna z trzech Erynii, zwykle przedstawiana ubrana na czarno, z głową owiniętą wężami i skrzydłami nietoperza, sprowadzająca zarazę, wojnę i zemstę[17].
  • anambensis: Wyspy Anambas, Indonezja[18].
  • palawanensis: Palawan, Filipiny[19].
  • rivalis: łac. rivalis „z potoku”, od rivus „potok, strumień”[20].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Upiór filipiński występuje w południowo-wschodniej Azji, zamieszkując w zależności od podgatunku[12]:

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 46,3–48,5 mm, długość ogona 11,6–17,4 mm, długość ucha 12–13 mm, długość tylnej stopy 7–10 mm, długość przedramienia 43,1–18,3 mm; masa ciała 4,5–7 g[21][22]. Grzbiet upiora filipińskiego jest jednolicie ciemnobrązowy do czerwonawobrązowego[21]. Nietoperz ten ma stosunkowo duże oczy[21]. Pomiędzy P1 i P2 występuje mała przerwa (diastema)[21]. Długość kondylobazalna czaszki wynosi 13,3–14,2 mm, długość od kłykcia do kła wynosi 12,5–13,4 mm oraz długość od pierwszego kła do ostatniego zęba trzonowego wynosi 5–5,8 mm[22]. Emballonura ma tę samą formułę zębową co Paremballonura i Mosia; wzór zębowy: I C P M = 34[21]. Ten wzór zębowy nie występuje w żadnym innym rodzaju upiorowatych[21].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Upiory filipińskie zamieszkują pierwotne i wtórne nizinne wilgotne lasy tropikalne (450 m n.p.m. i poniżej)[21][23]. W 1967 roku schwytano okazy z góry Mambajao na wyspie Camiguin na wysokości około 400–1000 m n.p.m.[23] Prowadzą zmierzchowy tryb życia i gnieżdżą się w wejściach do jaskiń, w tym w płytkich jaskiniach i szczelinach skalnych, a także pod nasypami ziemnymi i przyporami powalonych pni drzew[21]. Na żer wylatują w strefach głębokiego cienia lasu na długo przed zachodem słońca[21]. Upiory filipińskie mogą występować w koloniach kawalerskich i grupach mieszanych, liczących do 20 osobników[21]. Mogą gnieździć się w jaskiniach z wieloma innymi gatunkami nietoperzy, w tym upiorem górskim (E. monticola), płatkonosem płowym (Hipposideros cervinus) i podkasańcem nowokaledońskim (Miniopterus macrocneme)[21].

Upiory filipińskie są entomofagami[21].

Pełny cykl lęgowy upiorów filipińskich jest słabo poznany; ciężarne samice odnotowano w kwietniu (jedna samica (8 g) z pojedynczym zarodkiem (20 mm))[24] i czerwcu na Filipinach[21].

Status zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern „najmniejszej troski”)[8]. Upiór filipiński ma szeroki zasięg występowania, może być lokalnie pospolity i przypuszczalnie jego populacja jest liczna (choć liczebność populacji nie została dotychczas oszacowana), wykazując pewną tolerancję na zmodyfikowane siedliska[8]. Mimo że jego populacje zmniejszają się z powodu wylesiania w niektórych częściach jego zasięgu, jest mało prawdopodobne, aby działo się to w tempie wymaganym do umieszczenia go w wyższej kategorii zagrożenia[8]. Potencjalnymi zagrożeniami są wylesianie siedlisk i różnorodna działalność człowieka (wydobywanie wapienia i guana, niepokojenie kolonii lęgowych w jaskiniach)[8].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Miejsce typowe: Paracali, Luzon, Filipiny; holotyp: w oryginalnym opisie Peters nie podał szczegółów dotyczących liczby przebadanych okazów. W zbiorach dostępne są cztery egzemplarze, które prawdopodobnie stanowią oryginalną serię syntypów[3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Emballonura alecto, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c J.F.T. Eydoux & P. Gervais. Voyage autour du monde de la corvette la Favorite. Mammifères. „Magasin de zoologie”. 6, s. 7, 1836. (fr.). 
  3. ↑ Zijlstra ↓, s. N#16253.
  4. ↑ W.C.H. Peters. Über die von Hrn. F. Jagor bisher auf Malacca, Borneo, Java und den Philippinen gesammelten Säugethiere aus den Ordnungen der Halbaffen, Pelzflatterer und Flederthiere.. „Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1861 (2), s. 711, 1862. (niem.). 
  5. ↑ G.S. Miller. Mammals collected by Dr. W. L. Abbott on islands in the North China Sea. „Proceedings of the Washington Academy of Sciences”. 2, s. 236, 1900. (ang.). 
  6. ↑ O. Thomas. Notes on Emballonura, with descriptions of new species. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 15 (85), s. 140, 1915. (ang.). 
  7. ↑ E.H. Taylor. Philippine land mammals. „Monographs of the Bureau of Science”. 30, s. 197, 1934. (ang.). 
  8. ↑ a b c d e K.N. Armstrong & S. Wiantoro, Emballonura alecto, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-3 [dostęp 2022-06-26] (ang.).
  9. ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 99. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  10. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Emballonura alecto. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-06-26].
  11. ↑ F.A. Anwarali Khan, V.J. Swier, S. Solari, P.A. Larsen, B. Ketol, W. Marni, S. Ellagupillay, M. Lakim, M.T. Abdullah & R.J. Baker. Using genetics and morphology to examine species diversity of old world bats: report of a recent collection from Malaysia. „Occasional papers”. 281, s. 18, 2008. (ang.). 
  12. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 148. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  13. ↑ a b Zijlstra ↓, s. N#16254.
  14. ↑ a b Zijlstra ↓, s. N#16255.
  15. ↑ a b Zijlstra ↓, s. N#16256.
  16. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, 1904. (ang.). 
  17. ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 6. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
  18. ↑ The Key to Scientific Names ↓, anambensis [dostęp 2022-06-27].
  19. ↑ The Key to Scientific Names ↓, palawanensis [dostęp 2022-06-27].
  20. ↑ The Key to Scientific Names ↓, rivalis [dostęp 2022-06-27].
  21. ↑ a b c d e f g h i j k l m F. Bonaccorso: Family Emballonuridae (Sheath-tailed Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 359. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).
  22. ↑ a b N.R. Ingle & L.R. Heaney. A key to the bats of the Philippine Islands. „Fieldiana”. New series. 69, s. 15, 1992. (ang.). 
  23. ↑ a b L.R. Heaney, B.R. Tabaranza & D.S. Balete. Synopsis and Biogeography of the Mammals of Camiguin Island, Philippines. „Fieldiana”. New series. 106, s. 37, 2006. (ang.). 
  24. ↑ L.R. Heaney, D.S. Balete, E.A. Rickart, R.C.B. Utzurrum & P.C. Gonzales. Mammalian Diversity on Mount Isarog, a Threatened Center of Endemism on Southern Luzon Island, Philippines. „Fieldiana”. New series. 95, s. 25, 1999. (ang.). 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • J.S. Zijlstra: Home. Hesperomys project. [dostęp 2022-06-27]. (ang.).
  • The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Upiór_filipiński&oldid=72528299”