Harta

Harta
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	rzeszowski
Gmina	Dynów
Liczba ludności (2011)	2123
Strefa numeracyjna	16
Kod pocztowy	36-067
Tablice rejestracyjne	RZE
SIMC	0601484
Położenie wsi
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Harta
Położenie na mapie Polski Harta
49°51′36″N 22°12′20″E

Harta – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie rzeszowskim, w gminie Dynów.

Leży przy drodze powiatowej nr 1426R (501) z Dynowa do Błażowej. Na wschodzie graniczy z Bachórzem i Szklarami, na północy z Dylągówką, na zachodzie z Ulanicą, Futomą i Piątkową a na południu z Dynowem (Trakt Węgierski).

Harta obecnie liczy 2179 mieszkańców oraz zajmuje obszar 2568 ha, którego krajobraz tworzą pasma wzgórz, podzielone przez liczne wąwozy i potoki w zagłębieniach.

Położenie

Miejscowość ta leży w dolinie potoku Harta, dopływu Uleńki na wysokości 245-270 m n.p.m. Najwyższym wzniesieniem jest tzw. Czabajka (415,9 m), znajdująca się w północnej części wioski.

Części wsi

Integralne części wsi Czarna Sędziszowska

Rodzaj	Nazwy
części wsi	Berlin, Budy, Ciepła Połać, Górka, Grzybownia, Harta Dolna, Harta Górna, Koszary, Krzywda, Lipnik, Luzbarg, Mątewki, Miasteczko, Osiki, Pasieka, Pustki, Śliwy, Wysoka

Etymologia

Harta jest nazwą fizjograficzną lub kulturową pochodną od niemieckiego słowa hart, co oznacza ziemię twardą, trudną do uprawy, wymagającą dużego nakładu siły i pracy.

Historia

Wieś posiada bardzo bogatą historię. Znaleziska archeologiczne dowodzą, że osadnictwo ludzkie na tym terenie istniało już w czasach prehistorycznych. Najstarsza jednak wiadomość pisana pochodzi z 1429 roku, została odnotowana, przez sołtysa Więcko, z której wynika, że wieś posiadała prawo niemieckie. Harta w XV wieku była jedną z nielicznych, na ziemi sanockiej, a w dobrach dynowskich jedyną, wsią, w której przeważali mieszkańcy noszący nazwiska niemieckie. Zresztą do dziś mieszkańcy wioski twierdzą, że Harta została założona przez jeńców krzyżackich spod Grunwaldu.

W spisie 4 kwietnia 1448 roku Małgorzata z Kmitów Mościcowa z Dynowa odnotowana jest jako właścicielka Harty, Hadli i Jawornika Polskiego oraz wsi Hyżne, Szklary i Dylągówka.

Miejscowość wchodząca do włości Kmitów dynowskich dzieliła się pierwotnie na Hartę Antiqua (Starą) i Hartę Nową. Osobną wioską w pewnym okresie był Lipnik, dziś południowa część wsi. Miejscowość w swej historii dzieliła losy klucza dóbr dynowskich. W XV stuleciu była często przez właścicieli Dynowa zastawiana za długi lub dzierżawiona. Osada była dobrze zagospodarowana. We wsi był młyn, karczma i browar. U schyłku XV wieku z rąk Kmitów, określanych mianem Dedeńskich, przeszła na krótko na własność Rzeszowskich. Ci z kolei w 1496 roku sprzedali miejscowość Janowi Amorowi Tarnowskiemu, kasztelanowi krakowskiemu, wraz z Dynowem i innymi wioskami. Z rąk Tarnowskich wieś przeszła na własność Wapowskich, również i później dzieląc losy włości dynowskich. Harta wielokrotnie ulegała zniszczeniom wojennym. W 1624 roku zniszczyli ją Tatarzy, Szwedzi w 1655 roku a w 1657 roku uległa Siedmiogrodzianom. Również w latach 1704-1708 kilkakrotnie była grabiona w wyniku przemarszu wojsk obcych i własnych. U schyłku XVIII wieku miejscowość stała się własnością rodziny Skrzyńskich i także w XIX wieku stanowiła ich własność (właścicielem był m.in. urodzony w Harcie Zdzisław Skrzyński, ziemianin i poseł do Sejmu Krajowego Galicji).

Harta słynęła zawsze z tego, że jej mieszkańcy starali się być zorganizowanym społeczeństwem, a ich pracowitość i poczucie wspólnoty lokalnej znane było w całej okolicy. W ciężkiej pracy na roli jej mieszkańcy byli i są "zahartowani" od wielu pokoleń. W okresie przedwojennym rolnicy z Harty przodowali w zakresie wprowadzania różnych "nowinek agrotechnicznych", organizowaniu opłacalnego zbytu produktów rolnych - m.in. wybudowano mleczarnię ze składek mieszkańców, która funkcjonowała jeszcze przez cały okres PRL. Dopiero wprowadzenie zasad rynkowo-liberalnego gospodarowania w Polsce doprowadził do jej upadku. Harcanie zrzeszali się w kółku rolniczym, byli członkami Spółdzielni Oszczędnościowo-Pożyczkowej dla rolników tzw. Kasy Stefczyka.

Na początku lat trzydziestych XX wieku rodzina Skrzyńskich wybudowała młyn, który służy do dzisiaj mieszkańcom okolicznych miejscowości. Był on początkowo młynem wodnym, do którego woda doprowadzana była dzięki zastosowaniu akweduktu.

Harcanie zawsze byli społeczeństwem zaangażowanym. 19 sierpnia 1937 roku chłopi z Harty, Bachórza, Ulanicy i Przedmieścia Dynowskiego zabarykadowali drogę Przemyśl-Krosno na skrzyżowaniu dróg obok młyna w Harcie. Mieli oni zamiar zamanifestować potrzebę zmiany kierunku dotychczasowej polityki wewnętrznej w państwie i poprawy sytuacji gospodarczej na polskiej wsi. W trakcie tego zgromadzenia policja, strzelając do chłopów, spowodowała śmierć między innymi Andrzeja Galeja i Józefa Potocznego z Harty. Dla upamiętnienia tego wydarzenia w 1957 roku postawiono pomnik na skrzyżowaniu dróg Przemyśl-Krosno obok młyna w Harcie, a w 1987 roku stanął obelisk z tablicą pamiątkową przy szkole w Harcie.

W roku 1957 w Harcie przeprowadzono elektryfikację. W tej wsi jako pierwszej w gminie Dynów doprowadzono gaz do gospodarstw (1995 r.); podobnie było też z telefonizacją (2001 r.).

Od roku 1975 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego, a od 1998 do podkarpackiego.

Na terenie miejscowości aktualnie jest zarejestrowanych 68 podmiotów gospodarczych oraz 396 gospodarstw rolnych powyżej 1 ha. W Harcie znajdują się dwa kościoły, dwa cmentarze, dwie szkoły podstawowe, gimnazjum, dwa domy ludowe, dom strażaka, spółdzielnia kółek rolniczych, wiejski ośrodek zdrowia, dwie filie biblioteki gminnej, poczta i młyn.

Edukacja

Zespół Szkół nr 2

W oparciu o dostępne źródła, trudno jest ustalić, kiedy w Harcie powstała pierwsza szkoła. Należy przypuszczać, że na terenie Dynowszczyzny szkoły parafialne istniały już w XV wieku. Z wizytacji biskupich z lat 1646-1755 wynika, że w tych latach istniała szkoła parafialna w Harcie. Na jej bazie utworzono później we wsi szkołę ludową. Wydarzenie to miało miejsce 27 kwietnia 1875 roku, kiedy to na podstawie orzeczenia Rady Szkolnej Krajowej powołano do istnienia Szkołę Ludową w Harcie Dolnej. Była to jednoklasowa szkoła umieszczona w drewnianym budynku, zlokalizowana w dość kłopotliwym dla dzieci miejscu.

Adam Krynicki, ówczesny nauczyciel, podjął się budowy nowej szkoły w innym miejscu, przy znacznym wsparciu dziedzica, Ignacego Skrzyńskiego. Adam Krynicki pracował w szkole 42 lata, po nim Stanisław Bienia, Maria Konieczków, a następnie Wojciech Gładysz jako kierownik szkoły. W latach 1918-20 w szkole pracowało 4 nauczycieli a nauka odbywała się w 2 salach. Mimo obowiązku szkolnego, po wojnie dzieci nie były regularnie posyłane do szkoły. Dochodziło nawet do tego, że zatrzymywane były przez rodziców do pomocy w gospodarstwie przez 5 miesięcy a pozostałą część roku uczyły się w szkole.

Pierwsze lata państwowości polskiej wpłynęły dość niekorzystnie na rozwój szkolnictwa w Harcie. Przeprowadzano częste zmiany grona pedagogicznego, występowały trudności natury materialnej a w 1921 roku nastąpił wybuch epidemii czerwonki. Zarząd szkoły w Harcie Dolnej, zmuszony niejako fatalnym stanem budynku, zaapelował do Powiatowej Rady Szkolnej i do Kuratorium we Lwowie o przyznanie pieniędzy na remont szkoły. Z początkiem 1924 roku utworzono dzięki inicjatywie W. Gładysza, Komitet Odbudowy Szkoły, który zwrócił się do "krajan w Ameryce" o wsparcie tej akcji.

Na początku 1933 roku na emeryturę przeszedł wieloletni kierownik szkoły Wojciech Gładysz. Zastępstwo po nim przejęła Stefania Borkowska, a od 15 sierpnia 1933 roku urząd ten objął Jan Kwolek. W roku szkolnym 1934/1935 zobowiązanych do pobierania nauki w szkole w Harcie Dolnej było 229 dzieci, trwały zabiegi o 3 salę lekcyjną. W roku szkolnym 1937/1938 ukonstytuował się Komitet Budowy Szkoły, który jednak napotkał ogromne trudności w swym działaniu wśród biednej ludności wiejskiej. Dotychczasowa 3 klasowa szkoła w Harcie Dolnej przemianowana została z dniem 15 listopada 1937 roku na powszechną publiczną szkołę stopnia II. Pierwszego kwietnia 1940 r. zwolniona została po 15 latach pracy Stefania z Borkowskich Kwolkowa a kierownik szkoły Jan Kwolek został po 8 latach pracy w Harcie przeniesiony na to samo stanowisko do Bachórza. Na jego miejsce od 1 sierpnia 1951 roku rozpoczął pracę Mieczysław Błachut. Szkoła mieściła się w dwóch budynkach - starej szkole macierzystej, w której były 2 sale lekcyjne i kancelaria oraz w budynku wynajętym, w którym było 2 sale lekcyjne. Uczyło wtedy w szkole 5 nauczycieli: Mieczysław Błachut, Joanna Błachut, Stefania Kwolek, Janina Łomnicka, Maria Politowicz.

W roku szkolnym 1952/1953 rozpoczęto starania o budowę nowej szkoły. Prócz gromadzenia pieniędzy, zaczęto rozglądać się za miejscem dla założenia cegielni, by wypalać cegłę na nową szkołę. Budowano ją etapami.

Rok szkolny 1963/1964 został rozpoczęty niezwykle uroczyście w związku z otwarciem nowej szkoły w Harcie Dolnej. Szkoła ta była pierwszym Pomnikiem 1000-lecia Państwa Polskiego w dawnym powiecie brzozowskim. Otrzymała ona nazwę: "Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Bohaterów Walk Chłopskich w Harcie."

W roku szkolnym 1999/2000 w wyniku wprowadzenia reformy oświaty powołano ZS Nr 2 w Harcie i stanowisko dyrektora tej placówki powierzono Krzysztofowi Kędzierskiemu. Zdopingowany osiągnięciami swych poprzedników (Czesław Łukasiewicz, Jan Bilski, Stanisława Chruszcz, Helena Zawadzka) podjął się on opracowania strategii działań na przyszłość, w tym spełnienia wymogów założeń reformy edukacji.

Dzięki zaangażowaniu radnych Stanisława Husa i Witolda Wardzińskiego oraz przychylności rady gminy Dynów podjęto uchwałę o budowie hali sportowej jako zadania gminy. Po trzech latach od rozpoczęcia budowy, 17 września 2005 roku została ona poświęcona i oddana do użytku.

Szkoła w Harcie Górnej im. Bronisława Markiewicza

W 1899 roku utworzono drugą placówkę oświatową na terenie Harty. Szkoła ta mieściła się w Harcie Górnej w budynku dworskim, na folwarku. Był to obiekt stary, zawilgocony i zagrzybiały, dlatego też Wojciech Gładysz przekonał Radę Gminy do pozytywnego zaopiniowania wniosku o starania w Radzie Szkolnej Krajowej o subwencję na budowę nowej szkoły. 20 września 1911 roku odbyło się uroczyste poświęcenie kamienia węgielnego przez proboszcza Andrzeja Trzynę, a w październiku następnego roku ukończono budowę i oddano ją do użytku szkolnego.

Tego samego roku w lipcu Harta Górna została oddzielona od obwodu szkolnego Harty Dolnej, równocześnie tworząc szkołę dwuklasową. Kierownikiem szkoły, Rada Szkolna Krajowa mianowała w maju 1913 roku Wojciecha Gładysza. Szkoła w swej ponad 100-letniej historii przeżywała niejednokrotnie niedostatki materialne, ciągle zmieniali się nauczyciele, brakowało opału i funduszy szkolnych na bieżące remonty, zaniedbywana była opieka zdrowotna uczniów. Jednak budynek był wielokrotnie modernizowany i remontowany. Franciszek Makara, który rozpoczął tutaj pracę w roku 1950, gruntownie szkołę zmodernizował i jak na owe czasy bardzo dobrze wyposażył ją w pomoce naukowe i dydaktyczne. Za jego sprawą rozpoczęto w 1960 roku budowę domu ludowego w Harcie Górnej, którego uroczyste otwarcie nastąpiło 28 grudnia 1962 roku.

W budynku tym obecnie jest m.in. zastępcza sala gimnastyczna, wiejski ośrodek zdrowia, filia biblioteki gminnej. Kierownik Franciszek Makara pełnił przez dwie kadencje funkcję radnego Powiatowej Rady Narodowej w Brzozowie, a 27 kwietnia[1961 roku został wybrany zastępcą przewodniczącego Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Brzozowie. Obecnie szkoła jest gruntownie modernizowana przy udziale środków gminy Dynów przez obecnego dyrektora Bogdana Sieńkę. 14 października 2007 roku szkole nadano imię Bronisława Markiewicza.

Kierownicy i dyrektorzy szkoły

Wojciech Gładysz, Karol Romaniszyn, Jan Sanecki, Władysław Jaworski, Józef Wojdanowski, Władysław Naleziński, Łukasz Hałoń, Antoni Kuzy, Władysław Hałas, Franciszek Makara, Jan Bilski, Maria Bilska, Krzysztof Kędzierski Bogdan Sieńko.

Ochotnicza Straż Pożarna

Ochotnicza Straż Pożarna powstała w Harcie w 1912 roku, pod nazwą Straż Ogniowa. Budowę strażnicy rozpoczęto w latach 60. XX wieku a oddano do użytku w roku 1976. Jeszcze tego samego roku strażacy zostali posiadaczami pierwszego wozu pożarniczego. Był to samochód marki Żuk (typ GLM 8/8) wraz z motopompą.

Od roku 2008 OSP w Harcie znajduje się w krajowym systemie ratowniczo-gaśniczym. Od tego też roku strażacy mają pojazd ratowniczo-gaśniczy Mercedes-Benz 1124 GBA 2/20 oraz samochód osobowy marki Polonez.

Przy straży pożarnej od 1924 roku działa orkiestra dęta Strażacy współpracują z podobną jednostką w Újfehértó na Węgrzech.

Koło Łowieckie "Sarenka"

Pierwsze zebranie myśliwych i kandydatów na myśliwych z terenu Dynowszczyzny zorganizował w 1952 roku Andrzej Wąsowicz w Dynowie w sali kina "Oświata". Rzeszowska Wojewódzka Rada Łowiecka pismem w dnia 6 stycznia 1954 roku zezwoliła na utworzenie i zarejestrowanie Koła Łowieckiego "Jedność" w Dynowie. W marcu 1957 roku Walne Zebranie Członków Koła postanowiło podzielić Koło na Koło Łowieckie nr 2 w Harcie i Koło Łowieckie nr 4 w Szklarach. W kwietniu 1967 roku Walne Zebranie Członków Koła Łowieckiego nr 4 w Szklarach, które wcześniej przybrało nazwę "Sarenka", postanawia przenieść Koło Łowieckie "Sarenka" do Harty. Przewodniczącym Koła został Bolesław Ryba. W Kole dochodziło często do zmian zarządu, narastały wewnętrzne konflikty i pomówienia. spowodowało to, że 7 stycznia 1979 roku koło zostało zlikwidowane. W wyniku mozolnej pracy, starań i zabiegów szczególnie Stanisława Błońskiego - radnego Wojewódzkiej Rady Narodowej w Przemyślu 4 lipca 1981 roku zostało powołane Koło Łowieckie "Sarna" w Harcie.

Powołano również zespół, którego celem było organizowanie prac zmierzających do reaktywowania Koła "Sarenka" i zmiany nazwy Koła z "Sarna" na "Sarenka", które było ważne z uwagi na następstwa prawne i roszczenia wobec organów decyzyjnych co do zwrotu obwodów łowieckich. Zmiana nazwy odbyła się 17 grudnia 1990 roku. W 1992 roku z okazji czterdziestolecia koła myśliwi otrzymali okazały sztandar, a w 1999 roku koło zostało odznaczone Medalem Zasługi Myśliwskiej. W roku jubileuszu pięćdziesięciolecia do koła należało 61 członków, w tym 46 selekcjonerów oraz 4 niemacierzystych członków.

Przy kole działa Zespół Sygnalistów Myśliwskich Koła Łowieckiego "Sarenka". Powstał 21 kwietnia 2001 roku z inicjatywy Jana Drewniaka - prezesa OSP w Harcie. Głównym celem istnienia zespołu jest propagowanie i kultywowanie bogatej kultury, zwyczajów i tradycji łowieckiej. Członkowie zespołu doskonalą swoje umiejętności w grze na rogach myśliwskich różnych melodii związanych z tradycjami myśliwskimi jak: polowania, zawody strzeleckie, biesiady myśliwskie czy święto patrona myśliwych św. Huberta. Zespół ma na swoim koncie udane występy na krajowych i międzynarodowych festiwalach.

Kapela Ludowa "Młoda Harta"

Kapela powstała 19 grudnia 2004 roku z inicjatywy nauczyciela muzyki w Zespole Szkół nr 2 w Harcie Andrzeja Sowy. Repertuar kapeli to kontynuacja melodii i pieśni Kapeli Ludowej Sowów z Piątkowej. Kapela należy już do grona najlepszych w Polsce w swej kategorii, o czym świadczą nagrody i wyróżnienia: I nagroda w konkursie "Duży Mały" w kategorii kapel ludowych na Ogólnopolskim Festiwalu Kapel, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych w Kazimierzu Dolnym 26 czerwca 2005 roku, I miejsce w Ogólnopolskim Festiwalu "Bukowskie Prezentacje Folkloru Młodych" - Bukowsko 3 lipca 2005 roku.

Klub Sportowy "Orzeł Harta"

KS Orzeł Harta
Pełna nazwa	Klub Sportowy Orzeł Harta
Barwy	niebiesko-żółte, czarno-białe
Data założenia	lipiec 2005
Adres	36-067 Harta 376
Stadion	Bachórz
Prezes	Łukasz Potoczny
Trener	Wiesław Domin
Strona internetowa

Historia klubu Orzeł Harta rozpoczęła się latem 2005 roku dzięki zaangażowaniu Łukasza Potocznego - obecnego prezesa zespołu. W lipcu 2005 rozpoczynają się poszukiwania zawodników do nowo powstałego klubu. Odzew jest natychmiastowy i stąd już w lipcu zespół rozpoczął treningi. W 2006 roku Orzeł brał udział w turnieju o Puchar Wójta Gminy Dynów gdzie zajął dobre V miejsce. Po kilku przegranych nastąpiło przełamanie — Orzeł zajął I miejsce w Gminnym Turnieju Piłki Nożnej na własnym obiekcie. W roku 2007 drużyna rozpoczęła treningi pod wodzą nowego trenera - Wiesława Domina. Nowy szkoleniowiec stwierdził, iż przyjmuje propozycję Orła pod warunkiem że zawodnicy będą uczęszczać na treningi. Po kilkunastu ciężkich treningach zespół wziął udział w III Edycji Papieskiego turnieju piłki nożnej. Klub z Harty był stawiany w roli faworyta tego turnieju. Zawodnicy postawili wysoko poprzeczkę wszystkim drużynom dzięki czemu wygrali wszystkie swoje mecze i w ten sposób zdobywając I miejsce w turnieju. Obecnie Orzeł Harta jest w klasie B III Rzeszów. Mecz inauguracyjny odbył się w Bachórzu 10 sierpnia 2008 roku. Orzeł Harta w tym meczu przegrał 0-1 z Orłem Wysoka Łańcucka.

Samorząd wiejski, samorząd gminny, samorząd powiatowy

W okresie II Rzeczypospolitej i w czasach PRL (do 1950 roku) sołtys był organem pomocniczym zarządu gminnego, a później łącznikiem pomiędzy mieszkańcami wsi a gromadzką radą narodową. W latach 70. ubiegłego wieku sołtys pośredniczył między sołectwem a gminną radą narodową i naczelnikiem gminy. Zgodnie z ustawą o radach narodowych z 1983 roku sołtys jest organem samorządowym wsi, a od 1990 roku jest organem wykonawczym w sołectwie.

Ukształtowany w czasie zaborów samorząd terytorialny stopnia podstawowego przetrwał w odrodzonej Polsce w postaci gmin jednostkowych do 1933 roku. W II połowie XIX wieku cała Dynowszczyzna znalazła się w obrębie powiatu brzozowskiego. Bardzo poważną reorganizację samorządu niższego stanu wprowadziła ustawa z dnia 23 marca 1933 r., w oparciu o którą powstawały tzw. gminy zbiorowe. W skład powołanej wówczas do życia gminy zbiorowej Dynów weszła też i Harta.

We wrześniu 1944 r. stosownie do dekretu KRN reaktywowano podział administracyjno-terytorialny. Zgodnie z obowiązującym ustawodawstwem z 6 grudnia 1944 powstała gmina zbiorowa z siedzibą w Dynowie oraz ukonstytuowała się Gminna Rada Narodowa, której przewodniczącym został Stanisław Kocaj - rolnik ze wsi Harta. W latach 1955-1964 przewodniczącym GRN w Harcie był Andrzej Wąsowicz a w okresie 1964-1972 funkcję przewodniczącego GRN w Harcie pełnił Andrzej Gudyka.

Reforma terenowych organów władzy i administracji wprowadzona z dniem 1 stycznia 1973 r. spowodowała powołanie do życia wspólnej Rady Narodowej dla miasta Dynowa i gminy Dynów. Radnymi z Harty w ostatniej kadencji tej Rady byli: Antoni Drewniak, Mieczysław Drewniak, Stanisław Hus, Tadeusz Pękala i Stanisław Potoczny.

Od 1 stycznia 1992 funkcjonuje po podziale Dynowszczyzny na dwie jednostki samorządowe gmina Dynów, w skład której wchodzi Harta.

Osoby związane z Hartą

• Zdzisław Skrzyński (1846-1927) – właściciel dóbr Harta na przełomie XIX/XX wieku
• Bogusław Kośmider - sekretarz Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski.

Warto zobaczyć

• Kościół św. Mikołaja
• Dzwonnica z 1886 roku. Stoi na planie kwadratu o boku 5 m i wysokości 11 m. Posiada 2 dzwony. Mniejszy gotycki, o masie 150 kg, bardzo cenny, pochodzi prawdopodobnie z końca XV lub początku XVI wieku. Drugi jest większy, waży 280 kg i pochodzi z 1635 roku. Dzwonnica była odnawiana w 2004 r. na uroczystość jubileuszu 200-lecia kościoła parafialnego.
• Plebania z roku 1863 w miejsce starej i drewnianej z funduszy ks. proboszcza Konstantego Będaszewskiego. Budynek parterowy na niskich kamiennych fundamentach w kształcie litery "L". Plebania wielokrotnie była modernizowana i remontowana. W skład zespołu kościoła wchodzi też wikarówka, której budynek została wybudowany na przełomie XVIII i XIX wieku.
• Kościół Matki Bożej Różańcowej

Zobacz też

• Pogórzanie wschodni
• Parafia św. Mikołaja w Harcie

Bibliografia

• Aleksander Stochmal: Harta, jaką znam. [dostęp 2014-02-25]. (pol.)
• Zdzisław Wójcik. 100 lat OSP Harta. „Strażak”, maj 2013. Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej. ISSN 0562-1666 (pol.). 

Linki zewnętrzne

• Harta w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. III: Haag – Kępy. Warszawa 1882.
• Harta
• Strona OSP