Izabella Koziebrodzka
 Izabella Ścibor-Rylska, ok. 1900 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Język |
polski |
| Dziedzina sztuki | |
 Faksymile Izabelli Koziebrodzkiej | |
Izabella Ida Koziebrodzka z domu Ścibor-Rylska (ur. 13 marca 1880[1] w Uhrynowie, zm. 3 października 1963 w Krakowie)[2][3] – rzeźbiarka, jedna z pierwszych kobiet studiujących w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych[4].
Rodzina[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się w Uhrynowie jako trzecie dziecko Izabelli Ścibor-Rylskiej i Władysława Ścibor-Rylskiego. Władysław nie żył w momencie jej narodzin. Przez rodzinę zwana była Idą. Miała siostrę Marię i brata Eustachego. Siostra Róża zmarła jako małe dziecko[1][2][5].
Edukacja[edytuj | edytuj kod]
Ida chodziła do Szkoły Domowej Pracy Kobiet w Zakopanem, założonej przez generałową Jadwigę z Działyńskich Zamoyską. Potem do tej samej szkoły chodziła Magdalena Samozwaniec[6].
Początkowo swoich sił próbowała w malarstwie. Pierwszych lekcji udzielił jej w Zakopanem Stanisław Witkiewicz. On też wspierał Izabellę (zwaną przez niego Idalką) w jej dążeniach artystycznych, czego wyraz znajdziemy w listach Witkiewicza do syna Witkacego.
Aby rozwijać swój talent wyjechała kolejno do Monachium, Paryża i Wiednia. Po powrocie z Paryża zastała matkę pozującą do portretu rzeźbiarce Helenie Gnoińskiej (potem Zaborowskiej), uczennicy Wacława Szymanowskiego. Wtedy zapragnęła poświęcić się rzeźbie. Po powrocie z zagranicy przez krótki czas uczyła się na Wyższych Kursach dla Kobiet Adriana Baranieckiego. Przyjechała w II semestrze w roku akademickim 1919/1920. Zapisała się do pracowni Konstantego Laszczki. W pracowni były już inne kobiety: Zofia Baltarowicz, Natalia Milan, Olga Niewska, Roma Szereszewska, Janina Reichert[1].
Według Materiały do dziejów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie 1816-1895 studiowała trzy semestry, ona sama podaje, że tylko jeden[7][6].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W Zakopanem mieszkała wraz z rodziną w domu "Chata"[8]. 7 marca 1905 poślubiła we Lwowie o 15 lat starszego Ludwika Koziebrodzkiego[2][9], jednak ich małżeństwo trwało tylko kilka miesięcy[1]. W czasie pobytu w Monachium, po rozstaniu z mężem, kupiła majątek w Cielążu, który wyremontowała, a następnie straciła w czasie I wojny światowej[1].
W 1919 jej portret wykonał Witkacy. Portret jest w posiadaniu Eustachego Rylskiego (Ida była siostrą dziadka pisarza)[10].
W 1922 kupiła kamienicę przy Studenckiej 6. W podwórku zbudowała pracownię dla swojej czterometrowej rzeźby, wyrzeźbionej u Konstantego Laszczki. Nie była jednak zadowolona z rezultatu, dlatego sprzedała kamienicę wraz z pracownią (potem pracownia była wynajmowana przez Xawerego Dunikowskiego). Chciała zbudować nowy dom, specjalnie zaprojektowany pod rzeźbę w Warszawie na ulicy Frascati 8. Budowa trwała wiele lat. Ukończyła ją w 1939. Rzeźba miała w domu swoje specjalne miejsce. W 1942 jeden z Niemców na jej oczach rozbił czterometrową rzeźbę. Po wojnie nie zostało jej nic. Do końca życia mieszkała u krewnych, przenosząc się z miejsca na miejsce. Tuż przed śmiercią, ciężko chorą Idą postanowił się zaopiekować jej siostrzeniec, syn jej siostry Marii i Władysława Swieżawskiego, Eustachy Swieżawski. Zmarła 3 października 1963 w Krakowie. Została pochowana na cmentarzu Rakowickim[1][11].
W Bibliotece Ossolineum we Wrocławiu jest napisany przez nią Pamiętnik z lat 1884-1952, w którym opisała swoje losy[12].
Prace w zbiorach[edytuj | edytuj kod]
- Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego, Zbiory Rzeźby Współczesnej, Oddział Muzeum Narodowego w Warszawie (Amorek, brąz, 83 x 55 x 36 cm, płaskorzeźba, syg. 195204 MNW, Kobieta z kwiatem – projekt kariatydy, terakota, drewno, 45 x 20 x 5 cm, syg. 195206 MNW, Głowa mężczyzny, brąz, 33 x 24 x 17 cm, syg. 195205 MNW)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Ile właściwie było wielkich artystek?: #15 / Izabella Koziebrodzka [online], Radio Kapitał [dostęp 2022-10-31] (pol.).
- ↑ a b c Ida Izabella Ścibor-Rylska h. Ostoja [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2022-10-31].
- ↑ Family tree of Izabella Maria Krystyna SCIBOR-RYLSKA [online], Geneanet [dostęp 2023-07-06] (ang.).
- ↑ Iwona Demko, Walka kobiet o prawo do studiowania w Akademii w latach 1895–1919, Kraków: Wydawnictwo ASP w Krakowie, kwiecień 2018, s. 46.
- ↑ Family tree of Izabella Maria Krystyna SCIBOR-RYLSKA [online], Geneanet [dostęp 2023-07-06] (ang.).
- ↑ a b Izabela Koziebrodzka ze Ścibor-Rylskich, Pamiętnik z lat 1884-1952, Biblioteka Ossolineum we Wrocławiu, rkps 12894/II.
- ↑ Materiały do dziejów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie 1816-1895, Wrocław: Państwowy Instytut Sztuki, Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1959, s. 316.
- ↑ Pensjonat "Chata" - Zakopane [online], Nie tylko Zakopane, 7 sierpnia 2018 [dostęp 2022-10-31].
- ↑ Family tree of Ludwik Maria KOZIEBRODZKI [online], Geneanet [dostęp 2023-07-06] (ang.).
- ↑ Ktoś płaci za moje szczęście. Rozmowa Marty Strzeleckiej z Eustachym Rylskim, „Uroda życia” (7), lipiec 2018, s. 52.
- ↑ kw. HC, rząd południowy, grób po prawej Mojmirów
- ↑ Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy [online], www.dobrzyca-muzeum.pl [dostęp 2023-07-06].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Izabela Koziebrodzka ze Ścibor-Rylskich, Pamiętnik z lat 1884-1952, Biblioteka Ossolineum we Wrocławiu, rkps 12894/II.
- Piotr Szymon Łoś, Rody i rodziny Mazowsza: pierwsze studentki krakowskiej ASP, czyli jak kobiety walczyły o swoje prawa, rozmowa Iwony Demko z Piotrem Szymonem Łosiem [online], Polskie Radio RDC, 12 lutego 2022.
- Iwona Demko: Zofia Baltarowicz-Dzielińska. Pierwsza studentka Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Akademii Sztuk Pięknych, 2018, s. 100. ISBN 978-83-66054-35-6.
- Ile właściwie było wielkich artystek?: #15 / Izabella Koziebrodzka. Iwona Demko i Patrycja Bochenek Radio Kapitał. 29-04-2022, godz. 10.30.
- Stanisław Witkiewicz: Listy do syna. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1969.
- ARTGALLERY, Iwona Demko "Ile właściwie było wielkich artystek?" | oprowadzanie po wystawie [online], 2021.