Kościół świętych Marcina i Małgorzaty w Kłobucku
 R-478/56 z dnia 2.11.1956, 1111/69 z 27.12.1969 oraz 42/78 z 17.02.1978[1]
| |||||||||
| kościół parafialny | |||||||||
.jpg)
| |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Parafia | |||||||||
| Wezwanie |
św. Marcina z Tours i św. Małgorzaty z Antiochii Pizydyjskiej | ||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Kłobucka  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||
Położenie na mapie powiatu kłobuckiego  | |||||||||
Położenie na mapie gminy Kłobuck  | |||||||||
 50°54′13,65″N 18°56′13,22″E/50,903792 18,937006
| |||||||||
Kościół świętych Marcina i Małgorzaty – kościół w Kłobucku, główna część zespołu klasztornego kanoników regularnych. Wzniesiony w pierwotnej formie na przełomie XII i XIII wieku[3]. Od tego czasu wielokrotnie, trawiony przez pożary, odbudowywany a także poddawany przebudowom.
Jest on najważniejszym zabytkiem Kłobucka, umiejscowiony jest w sąsiedztwie kłobuckiego rynku. Obecnie utrzymany jest w stylu gotyckim[4] z elementami baroku[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Budowa kościoła[edytuj | edytuj kod]
Dokładna data budowy kościoła nie jest znana z powodu zagubienia lub zniszczenia dokumentów źródłowych kłobuckiej parafii. Według Jana Długosza, pierwsza murowana świątynia, wybudowana w stylu romańskim powstała w tym miejscu w 1144 r., a jej fundatorem miał być Piotr Dunin Włostowic ze Skrzynna. Informacja ta nie znajduje jednak nigdzie indziej potwierdzenia. Pewna jest natomiast wzmianka o rektorze kościoła w Kłobucku pochodząca z 1287 r., która jest dowodem na istnienie świątyni, nie daje jednak informacji na temat jaką formę miała ona w tym czasie. Jak wykazały badania przeprowadzone przez Helenę Ciszewską-Hohensee, był to najprawdopodobniej murowany, romański kościół. Inni badacze wskazują, że powstał on w miejscu starszego drewnianego kościoła, wybudowanego przez pierwszych osadników[3].
Kształt romańskiego kościoła nie jest dokładnie znany. Wyniki badań archeologicznych pokazały, że kościół posiadał najprawdopodobniej trzy nawy – nawę główną i dwie nawy boczne nad którymi znajdowały się empory, oraz transept z wieżą wzniesioną przy jego północnym ramieniu. Według domniemań Ciszewskiej-Hohensee, kościół w tym czasie mógł także posiadać drugą wieżę, znajdującą się po przeciwnej stronie kościoła jednak hipoteza ta została podważona przez innych badaczy i do tej pory kwestia ta nie została rozstrzygnięta[3].
Budowa klasztoru[edytuj | edytuj kod]
Najstarszymi dokumentami źródłowymi dotyczącymi kościoła są księgi parafialne z początków XV wieku. Kościół był wtedy siedzibą jednej z największych parafii Polski średniowiecznej o powierzchni ok. 800 km². W latach 1434-1448[4] proboszczem parafii w Kłobucku był kronikarz dziejów Polski – Jan Długosz[4]. W 1465 r. rozpoczęto rozbudowę kościoła, którą Długosz sfinansował[4]. Rozbudowa trwała około 12 miesięcy, nieznany jest jej dokładny zasięg. 28 marca 1469 r., z powodu zaprószenia ognia przez jednego z kowali, Kłobuck prawie doszczętnie spłonął. Poważnie ucierpiał również kościół, który wymagał odbudowy[5]. W 1471 r., w księdze gospodarczo-rachunkowej należącej do parafii, zapisano jeden ze średniowiecznych polskich cyzjojanów – tzw. cyzjojan kłobucki[6]. W 1476 r., Jan Długosz ufundował tutaj zespół klasztorny kanoników regularnych[3]. Kościół jest połączony z klasztorem za pomocą przejścia nad bramą[4].
Dzieje współczesne[edytuj | edytuj kod]
W 2006 r. narodził się pomysł otwarcia przy kościele Muzeum Jana Długosza, który jednak do tej pory nie doczekał się realizacji. 11 lipca 2011 r., w trakcie porannej mszy, w wieżę kościoła uderzył piorun powodując pożar jej wyższej, drewnianej części. Pożar nie wyrządził większych szkód ze względu na szybką reakcję straży pożarnej[7].
Rejestr zabytków[edytuj | edytuj kod]
Do rejestrów zabytków wpisano[1]:
- kościół z XIV wieku nr rej.: R-478/56 z 2.11.1956, 1111/69 z 27.12.1969 oraz 42/78 z 17.02.1978
- klasztor, obecnie plebania – XV wiek nr rej.: R/511/56 z 2.05.1956, 1112/69 z 27.12.1969 oraz 43/78 z 14.02.1978
- spichlerz – XV w. nr rej.: 1114/69 z 27.12.1969 oraz 45/78 z 14.02.1978
- wikarówka – XIX w. nr rej.: 1113/69 z 27.12.1969 oraz 44/78 z 14.02.1978
- ogrodzenie wraz z pozostałością ośmiobocznej baszty
Parafia[edytuj | edytuj kod]
Kościół jest obecnie siedzibą jednej z trzech kłobuckich parafii. Parafia św. Marcina, należy do dekanatu Kłobuck w archidiecezji częstochowskiej.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Od kościoła bieg rozpoczyna 
Zielony Szlak Kłobucki, przebiega tędy również 
Szlak Rezerwatów Przyrody.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2010-01-17].
- ↑ Aleksander Jaśkiewicz: Zabytki sztuki. W: Feliks Kiryk: Kłobuck – Dzieje miasta i gminy (do roku 1939). Kraków: Secesja, 1998, s. 433. ISBN 83-87345-55-5.
- ↑ a b c d Aleksander Jaśkiewicz: Zabytki sztuki. W: Feliks Kiryk: Kłobuck – Dzieje miasta i gminy (do roku 1939). Kraków: Secesja, 1998, s. 432. ISBN 83-87345-55-5.
- ↑ a b c d e f Janusz Brandys, Witold Mielczarek, Częstochowa i okolice: przewodnik, Warszawa: Sport i Turystyka, 1982, s. 107, ISBN 83-217-2397-7, OCLC 11972901 [dostęp 2023-01-16].
- ↑ Jacek Laberscheck: Na przełomnie wieków XVI i XVII. W: Feliks Kiryk: Kłobuck – Dzieje miasta i gminy (do roku 1939). Kraków: Secesja, 1998, s. 158. ISBN 83-87345-55-5.
- ↑ Maciej Włodarski: Polska poezja świecka XV wiek. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1997, s. 133. ISBN 83-04-04378-5.
- ↑ Maciej Hasik: Pożar kościoła św. Marcina w Kłobucku. Piorun uderzył w wieżę podczas mszy. naszemiasto.pl, 2011-07-11. [dostęp 2011-09-26]. (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Architektura I Rzeczypospolitej (województwo krakowskie)
- Zabytki nieruchome w Kłobucku
- Świątynie pod wezwaniem św. Marcina
- Świątynie pod wezwaniem św. Małgorzaty
- Kościoły w archidiecezji częstochowskiej
- Sanktuaria maryjne w archidiecezji częstochowskiej
- Zabytkowe kościoły w powiecie kłobuckim
- Zabytkowe klasztory katolickie w województwie śląskim
- Dawne kościoły i klasztory kanoników laterańskich
- Obiekty sakralne w Kłobucku
- Architektura gotyku w województwie śląskim