Tekst źródłowy strony Koncert noworoczny Filharmoników Wiedeńskich

[[Plik:Musikverein Goldener Saal.jpg|thumb|upright=1.2|Wielka („Złota”) Sala ''Wiener Musikverein'', w której grany jest Koncert Noworoczny]]
'''Koncert noworoczny Filharmoników Wiedeńskich''' ([[język niemiecki|niem.]] ''Neujahrskonzert der Wiener Philharmoniker'') – rokroczna inicjatywa muzyczna, zapoczątkowana przez [[Joseph Goebbels|Josepha Goebbelsa]], [[Ministerstwo Propagandy i Oświecenia Publicznego|ministra propagandy i oświecenia publicznego III Rzeszy]], (po [[Anschluss|anschlusie Austrii w 1938]]), który chciał uczynić nazistowski już wtedy Wiedeń miastem kultury i muzyki. W 1938 roku [[Wiener Philharmoniker|Filharmonicy Wiedeńscy]] byli już „oczyszczeni z Żydów” (''judenrein'') – orkiestra pozbyła się kilkunastu muzyków „niewłaściwego pochodzenia”, a w 1942 roku na stu dwudziestu trzech członków orkiestry sześćdziesięciu należało do [[Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników|NSDAP]]. Koncert jest wykonywany przez Filharmoników Wiedeńskich od 31 grudnia 1939 roku ([[sylwester (święto)|sylwester 1939]])<ref>{{Cytuj książkę |autor = [[Jacek Leociak]] |tytuł = Wieczne strapienie |wydawca = Wydawnictwo Czarne Sp. z o.o. |miejsce = Wołowiec |rok = 2020 |strony = 174 |isbn = 978-83-8191-113-9}}</ref>.

Koncert poświęcony jest głównie kompozytorom z rodziny Straussów (Johannom Straussom [[Johann Strauss (ojciec)|ojcu]] i [[Johann Strauss (syn)|synowi]], oraz [[Josef Strauss|Józefowi]] i [[Eduard Strauss|Eduardowi]]), ale zawiera także utwory innych kompozytorów. Sam koncert wzbogacany bywa występami zespołu [[balet]]owego [[Opera Wiedeńska|Opery Wiedeńskiej]], a także pewnymi elementami żartobliwymi<ref>W 2009 wykonywano Symfonię Pożegnalną [[Joseph Haydn|Haydna]]; zgodnie z konwencją tego utworu muzycy po kolei opuszczali swoje miejsca przy pulpitach, przy czym w tym wypadku ich gestykulacja (wznoszenie kieliszków szampana) wskazywała, że uciekają na zaplecze na zabawę noworoczną.</ref>, w tym z udziałem publiczności inspirowanej przez dyrygenta. Od 1959 transmitowany jest, w ramach odpowiednio Euroradia oraz [[Eurowizja (sieć telewizyjna)|Eurowizji]], przez liczne stacje radiowe i telewizyjne. W Polsce koncert transmitowany jest przez [[Polskie Radio Program II|Program Drugi]] [[Polskie Radio|Polskiego Radia]], [[TVP2|Program Drugi]] [[Telewizja Polska|Telewizji Polskiej]], oraz [[TVP Kultura]]. Wieloletnim komentatorem transmisji telewizyjnej był [[Bogusław Kaczyński]].
Pierwszy raz koncert wykonany był w sylwestra 1939, następne – począwszy od roku 1941 odbywały się w [[Nowy Rok]]. Tradycyjnie wykonywane są podczas tego koncertu [[walc]] „[[Nad pięknym modrym Dunajem]]” (od 1945) i „[[Marsz Radetzky’ego]]” (od 1946<ref>Z wyjątkiem roku 2005, kiedy zrezygnowano zeń po tragicznym [[Trzęsienie ziemi na Oceanie Indyjskim (2004)|trzęsieniu ziemi i tsunami na Oceanie Indyjskim]], które miało miejsce tydzień wcześniej.</ref>). Sala koncertowa przystrajana jest kwiatami. W latach 1980–2013 były one przekazywane w darze z włoskiego miasta [[San Remo]], zaś od 2014 pochodzą one z ogrodów miejskich Wiednia.

Koncert w 2021 odbył się bez udziału publiczności z powodu [[Pandemia COVID-19|pandemii COVID-19]] i był jak dotąd jedynym takim koncertem noworocznym<ref>{{Cytuj |tytuł = Będzie po co wstać 1 stycznia. "To wiadomość dla świata: gramy" - zapowiadają Filharmonicy Wiedeńscy |data = 2020-12-17 |data dostępu = 2024-01-07 |opublikowany = wyborcza.pl |url = https://wyborcza.pl/7,75410,26613712,noworoczny-koncert-z-wiednia-odbedzie-sie-mimo-koronawirusa.html |język = pl}}</ref>.

== Bilety ==
Miejsca w Filharmonii na Koncert Noworoczny rezerwowane są nie mniej niż rok naprzód. 
W rzeczywistości odbywają się trzy koncerty o takim samym repertuarze.
Najsłynniejszy z nich to Koncert Noworoczny (1 stycznia), wcześniej ma miejsce Koncert Sylwestrowy (31 grudnia), a 30 grudnia ma miejsce koncert próbny.
Na każdy z powyższych koncertów można wylosować bilety, jedynym warunkiem jest wypełnienie odpowiedniego formularza na stronie Filharmoników Wiedeńskich. Formularz taki pojawia się w styczniu bądź lutym na rok przed daną serią „koncertów noworocznych”. Formularz jest dostępny w języku niemieckim i angielskim. Na każdy z trzech wymienionych koncertów należy wypełnić osobny formularz. Ceny biletów zależą od rodzaju koncertu. Bilety na koncert noworoczny wahają się od 35 do 1200 euro, za koncert sylwestrowy – od 25 do 860 euro, a za koncert próbny – od 20 do 495 euro<ref>{{Cytuj |tytuł = Ticket Information |data dostępu = 2020-01-01 |url = https://www.wienerphilharmoniker.at/new-years-concert/ticket-information}}</ref>.
Osoby, którym powiedzie się w trakcie losowania, otrzymują w lutym lub marcu listowne zawiadomienie o wygranych biletach, należy zapłacić za nie przelewem do końca czerwca danego roku. Osoby, którym się nie powiodło, otrzymują zawiadomienie drogą elektroniczną (e-mail).

== Dyrygenci ==
* {{Flaga|AUT}} [[Clemens Krauss]], 1939, 1941–1945, 1948–1954
* {{Flaga|AUT}} [[Josef Krips]], 1946–1947
* {{Flaga|AUT}} [[Willi Boskovsky]], 1955–1979
* {{Flaga|USA}} [[Lorin Maazel]], 1980–1986, 1994, 1996, 1999, 2005
* {{Flaga|AUT}} [[Herbert von Karajan]], 1987
* {{Flaga|ITA}} [[Claudio Abbado]], 1988, 1991
* {{Flaga|AUT}} [[Carlos Kleiber]], 1989, 1992
* {{Flaga|IND}} [[Zubin Mehta]], 1990, 1995, 1998, 2007, 2015
* {{Flaga|ITA}} [[Riccardo Muti]], 1993, 1997, 2000, 2004, 2018, 2021, 2025 (planowany)
* {{Flaga|AUT}} [[Nikolaus Harnoncourt]], 2001, 2003
* {{Flaga|JPN}} [[Seiji Ozawa]], 2002
* {{Flaga|LVA}} [[Mariss Jansons]], 2006, 2012, 2016
* {{Flaga|FRA}} [[Georges Prêtre]], 2008, 2010
* {{Flaga|ARG}} [[Daniel Barenboim]], 2009, 2014, 2022
* {{Flaga|AUT}} [[Franz Welser-Möst]], 2011, 2013, 2023
* {{Flaga|VEN|urzędowa}} [[Gustavo Dudamel]], 2017
* {{Flaga|GER}} [[Christian Thielemann]], 2019, 2024 
* {{Flaga|LVA}} [[Andris Nelsons]], 2020

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.wienerphilharmoniker.at/new-years-concert/history Vienna Philharmonic]

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Koncerty]]
[[Kategoria:Muzyka w Wiedniu]]