Macierzyństwo (obraz Stanisława Wyspiańskiego)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Macierzyństwo
Ilustracja
Autor

Stanisław Wyspiański

Rodzaj

portret

Data powstania

1905

Medium

pastel na papierze

Wymiary

58,8 × 91,0 cm, 69,5 × 101,5 cm w ramie

Miejsce przechowywania
Miejscowość

Kraków

Lokalizacja

Muzeum Narodowe

Macierzyństwo (znany także pod tytułem Żona z Helenami) – obraz Stanisława Wyspiańskiego wykonany techniką pastelową w 1905 roku[1]. Znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie i jest prezentowany w Muzeum Stanisława Wyspiańskiego[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Kulisy powstawania obrazu Macierzyństwo zapisały się w listach oraz Raptularzu artysty z 1905 roku[2][3]. Obraz został zakupiony w lipcu 1905 roku przez Feliksa Jasieńskiego[2].

W poł. przychodzi Jasieński i zakupuje obraz „Żona z Helenami” oraz jeden pejzaż „z okna” i jest winien za obydwa 800 koron[4].

W 1920 roku podarował go Muzeum Narodowemu w Krakowie[5]. Stanisław Wyspiański przedstawił na nim swoją żonę, Teofilę, karmiącą najmłodszego syna, Stanisława[6][7][8]. Matce towarzyszy córka Helena, którą artysta namalował dwukrotnie - z profilu i en face[9][6]. Potwierdza to fragment listu do Stanisława Lacka z 15 kwietnia 1905 roku, w którym można przeczytać:

Rysowałem dzisiaj „Helenkę” i na jednym obrazku namalowałem ją dwukrotnie. Dziwne życie ma taki obrazek. Jest w nim coś dopowiedzianego[10].

Opis[edytuj | edytuj kod]

Obraz przedstawia scenę karmienia. W prawej części pola obrazowego znajduje się kobieta, w pozycji siedzącej, ukosem do widza. Pochylona, odsłania swoją prawą pierś dziecku położonemu na jej kolanach. Jej brązowe włosy swobodnie opadają wokół twarzy. Kobieta ubrana jest w zielony kaftan z dekoracyjnym motywem kwiatowym, rozpoznanym w literaturze jako fuksja[6][11]. Identyfikację tę potwierdza zapis z 8 czerwca 1905 roku w raptularzu artysty:

W poł. rysuję „żonę ze Stasiem” z dawnego rysunku na kartonie z fuksjami, przez co kaftan staje się haftowany we fuksje[12].

Chłopczyka okrywa jednolita, pomarańczowa sukienka. Karmiącej towarzyszą dwie bliźniaczo wyglądające dziewczynki, których włosy splecione są złotymi wstążkami. Dziewczynki ubrane są w barwne sukienki o dekoracyjnym motywie wici roślinnej. Pochylone nad niemowlęciem przyglądają się czynności karmienia. Na obrazie kobiety sportretowano w otoczeniu kwiatów, które w literaturze identyfikuje się jako pelargonie[13][6].

Interpretacja[edytuj | edytuj kod]

Stanisław Wyspiański przedstawiał pełne czułości sceny rodzinne[7]. Miłość małżeńska oraz ojcowska artysty przejawiała się w wyborze malarskich kadrów[7]. Podobne sceny matczynych objęć można zobaczyć na obrazach z 1902 i 1905 roku[14]. W Macierzyństwie (1905) artysta ukazał czułość i troskę matki wobec swojego dziecka, a także zainteresowanie nim ze strony rodzeństwa[8].

W warstwie symbolicznej podwójne sportretowanie Heleny może oznaczać budzącą się świadomość własnego ciała oraz instynktu macierzyńskiego córki[15]. Dowodem na to może być obecność stojącej Heleny, która z pewnym dystansem przygląda się swojej bliźniaczce i czynności karmienia[15]. Symbolikę potęgować mogą także otaczające dziewczynki kwiaty, będące oznaką witalności i naturalności[16]. W literaturze można znaleźć odniesienia do motywu Matki Bożej karmiącej oraz hortus conclusus[17][8]. Oba te motywy wskazują na wyjątkowość sceny, jaką jest moment karmienia i macierzyństwo[8].

Wystawy[edytuj | edytuj kod]

Macierzyństwo pojawiało się na wystawach tematycznych oraz monograficznych, tj. poświęconych twórczości Stanisława Wyspiańskiego. Oto wybrane z nich:

  1. Wystawa malarstwa i rzeźby krakowskiej w okresie Młodej Polski, 01.06.1956 - 29.06.1956, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie,
  2. Mille ans d’art en Pologne, 25.04.1969 - 31.07.1969, Petit Palais Musee de Beaux-Arts de la Ville de Paris,
  3. L'Avant printemps [Przedwiośnie], 02.10.2001 - 28.02.2002, Zamek Królewski w Warszawie Pomnik Historii i Kultury Narodowej,
  4. Wyspiański, 28.11.2017 - 05.05.2019, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  5. Skarbiec Wyspiańskiego, 11.10.2019 - 01.03.2020, Muzeum Narodowe w Krakowie[1].

Motyw macierzyństwa w obrazach Stanisława Wyspiańskiego[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Macierzyństwo [online], Zbiory Cyfrowe MNK [dostęp 2023-06-17].
  2. ↑ a b Danuta Godyń, Magdalena Laskowska, Rysunki, akwarele i pastele z kolekcji Feliksa Jasieńskiego w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków 2016, s. 52, ISBN 978-83-7581-213-8, W publikacji zauważa się, że obrazy ,,Macierzyństwo" i ,,Pejzaż z okna" były ostatnimi zakupami Feliksa Jasieńskiego odnotowanymi w raptularzu.
  3. ↑ Danuta Godyń, Magdalena Laskowska (red.), Wyspiański. Katalog wystawy dzieł ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków 2021, s. 35-37, ISBN 978-83-7581-385-2.
  4. ↑ Leon Płoszewski, Maria Rydlowa (red.), Listy Stanisława Wyspiańskiego różne – do wielu adresatów, Kraków 1998, s. 407, ISBN 83-08-02562-5, Fragment pochodzi z raptularza artysty i jest datowany na 19 lipca 1905 roku.
  5. ↑ Godyń i Laskowska 2021 ↓, s. 55.
  6. ↑ a b c d Irena Kossowska, Łukasz Kossowski, Malarstwo polskie. Symbolizm i Młoda Polska, Warszawa 2011, s. 340, ISBN 978-83-213-4597-0.
  7. ↑ a b c Godyń i Laskowska 2021 ↓, s. 37.
  8. ↑ a b c d Joanna Jaśkiewicz, Stanisław Wyspiański ,,Macierzyństwo" [online], Niezła Sztuka, 5 marca 2021 [dostęp 2023-06-17] (pol.), W 1905 roku chłopiec miał cztery lata. Można przypuszczać, że artysta skopiował wizerunek małego Stasia z rysunku wykonanego w 1902 roku.
  9. ↑ Wojciech Bałus, Do granic tożsamości. O portretach zdwojonych Stanisława Wyspiańskiego, „Przestrzenie Teorii” (9), 2008, s. 20, ISSN 1644-6763.
  10. ↑ Płoszewski i Rydlowa 1998 ↓, s. 334.
  11. ↑ Godyń i Laskowska 2021 ↓, s. 35.
  12. ↑ Płoszewski i Rydlowa 1998 ↓, s. 400.
  13. ↑ Bałus 2008 ↓, s. 19.
  14. ↑ Luba Ristujczina, Stanisław Wyspiański. Artysta i wizjoner, Warszawa 2021, s. 203, ISBN 978-83-8222-345-3.
  15. ↑ a b Bałus 2008 ↓, s. 20-21.
  16. ↑ Bałus 2008 ↓, s. 21.
  17. ↑ Ristujczina 2021 ↓, s. 205-206.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Wojciech Bałus, Do granic tożsamości. O portretach zdwojonych Stanisława Wyspiańskiego, „Przestrzenie Teorii” (9), Poznań 2008, s. 19-28, ISSN 1644-6763.
  • Danuta Godyń, Magdalena Laskowska, Rysunki, akwarele i pastele z kolekcji Feliksa Jasieńskiego w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków 2016, ISBN 978-83-7581-213-8.
  • Danuta Godyń, Magdalena Laskowska (red.), Wyspiański. Katalog wystawy dzieł ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków 2021, ISBN 978-83-7581-385-2.
  • Joanna Jaśkiewicz, Stanisław Wyspiański ,,Macierzyństwo” [online], Niezła Sztuka, 5 marca 2021 [dostęp 2023-06-17] (pol.).
  • Irena Kossowska, Łukasz Kossowski, Malarstwo polskie. Symbolizm i Młoda Polska, Warszawa 2011, ISBN 978-83-213-4597-0.
  • Leon Płoszewski, Maria Rydlowa (red.), Listy Stanisława Wyspiańskiego różne – do wielu adresatów, Kraków 1998, ISBN 83-08-02562-5.
  • Luba Ristujczina, Stanisław Wyspiański. Artysta i wizjoner, Warszawa 2021, ISBN 978-83-8222-345-3.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Macierzyństwo_(obraz_Stanisława_Wyspiańskiego)&oldid=73481801”