Przejdź do zawartości

Oficerskie sądy honorowe

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Oficerskie sądy honorowe – orzekały w sprawie zatargów, nieporozumień i kolizji na tle dotyczącym honoru i godności oficerów Wojska Polskiego. Sędziowie OSH orzekali na podstawie oficerskich statutów honorowych i własnego sumienia. Członkowie składów orzekających byli wybierani samorządnie z grona oficerów kilku jednostek. Zazwyczaj byli to oficerowie cieszący się szczególnym zaufaniem i szacunkiem, lub po prostu najwyższym stopniem. Orzeczenia OSH były wiążące dla organów władzy wojskowej. Wg art. 27 Ustawy z 23 marca 1922 o podstawowych obowiązkach i prawach oficerów Wojsk Polskich pozbawienie stopnia możliwe było tylko w razie utraty obywatelstwa polskiego bądź w drodze prawomocnego wyroku sądowego lub w drodze prawomocnego orzeczenia OSH[1]. Oficer w trakcie postępowania przeciw sobie był wyłączony od prawa do awansu, zaś orzeczona kara zawieszenia w czynnościach nie była wliczana do okresu wymaganego dla awansu (art. 47). Istotą kar orzekanych przez OSH było uderzenie w poczucie godności oficera.

Oficerskie sądy honorowe w II Rzeczypospolitej

[edytuj | edytuj kod]

16 grudnia 1918 roku Naczelny Wódz Józef Piłsudski zatwierdził rozpatrzony i przyjęty przez Radę Wojskową „Statut oficerskich sądów honorowych w Wojsku Polskim”[2].

Zgodnie z Rozporządzeniem Prezydenta RP z 8 sierpnia 1927 r. w sprawie statutu oficerskich sądów honorowych OSH dzieliły się na:

Poszczególne sądy podlegały nadzorowi dowódcy formacji przy której powstawały, oraz nadzorowi Ministerstwa Spraw Wojskowych. Podstawą wszczęcia postępowania był donos, lub prośba o skierowanie własnej sprawy do OSH. Sprawy rozpoznawane przed OSH dzielono w statystykach na

  • Czyny hańbiące o charakterze przeciwpaństwowym i antypatriotycznym
  • Czyny hańbiące z chęci zysku materialnego lub moralnego
  • Czyny hańbiące z poczucia braku dyscypliny
  • Czyny hańbiące z braku poczucia koleżeństwa
  • Czyny hańbiące z braku poczucia godności osobistej
  • Czyny hańbiące na tle stosunków z kobietami

Zasadą postępowania była ustność i tajność. Podstawowym środkiem dowodowym były przesłuchania świadków. Kary jakie można było orzekać to:

  • nagana
  • surowa nagana
  • wykluczenie z korpusu oficerskiego

Oficer ukarany surową naganą w ciągu 14 dni od jej ogłoszenia nie miał prawa uczęszczać do kasyna i utrzymywać kontaktów towarzyskich[3]. Kara wykluczenia z korpusu oficerskiego wymagała dla ważności zatwierdzenia przez Prezydenta Rzeczypospolitej jako Najwyższego Zwierzchnika Sił Zbrojnych[4], co stanowiło zaprzeczenie niezależności Oficerskich Sądów Honorowych[potrzebny przypis]. Pomimo to karę tę stosowano względnie często. Wykluczonego oficera usuwano z wojskowej służby zawodowej i uważano za honorowo zdyskwalifikowanego. Tracił on również wszystkie stopnie oficerskie oraz prawa emerytalne[3]. W 1921 przeprowadzono 674 rozprawy, w 1923 r. wykluczono z korpusu oficerskiego 106 oficerów, a w pierwszym półroczu 1926 13 oficerów. W latach 1928–1929 OSH przeprowadziły ponad 400 rozpraw[5]. Od orzeczenia OSH skazany oficer mógł wnieść odwołanie. Uczestniczenie w orzekaniu w Oficerskich Sądach Honorowych i kierowanie do nich spraw i donosów cieszyło się sporą popularnością wśród oficerów na co zwracano uwagę nawet w oficjalnych rozkazach Sztabu Generalnego. Wybory do kompletów orzekających odbywały się w każdym sądzie corocznie.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Dz.U. z 1922 r. nr 32, poz. 256
  2. Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 67 z 17 czerwca 1919 roku, poz. 2154. Treść z komentarzem: mjr Artur Ganczarski, Ochrona czci w wojsku polskim Lublin 1919 s. 45 – 82; z uwzględnieniem późniejszych zmian: Ludomir Brzostowski, Statut Oficerskich Sądów Honorowych w wojsku polskiem Warszawa 1925.
  3. a b Kusiak 1992 ↓, s. 254.
  4. Wg art. 20 § 1 d) Dekretu z 12 marca 1937 o służbie wojskowej oficerów (Dz.U. z 1937 r. nr 20, poz. 128) Oficera pozbawia się stopnia i skreśla z ewidencji oficerów z mocy samego prawa w przypadkach [...] zatwierdzenia przez Prezydenta Rzeczypospolitej prawomocnego orzeczenia oficerskiego sądu honorowego, orzekającego karę wykluczenia z korpusu oficerskiego. Art. 19 § 2 postanawiał, że w przypadkach mniejszej wagi Minister Spraw Wojskowych w czasie pokoju a Naczelny Wódz w czasie wojny może uznać, że wdrożenie postępowania karno-sądowego bądź honorowego nie stanowi przeszkody do mianowania oficera.
  5. Tamże, s. 255

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]