Tekst źródłowy strony Państwo socjalistyczne

'''Państwo socjalistyczne''' – [[państwo]] wcielające zasady [[socjalizm]]u. Może to oznaczać<ref name="Kowalski">{{odn|Kowalski|1982|s=248|ref=nie}}</ref>:
* [[typologia państw w ujęciu marksistowskim|typ państwa]] zakładany w [[marksizm]]ie: jest to pierwsza, lub niższa faza [[komunizm]]u, która powstaje po ukończeniu [[Tranzycja (politologia)|okresu przejściowego]] między społeczeństwem [[kapitalizm|kapitalistycznym]] a socjalistycznym;
* państwo należące do [[blok wschodni|bloku wschodniego]];
* (w najszerszym znaczeniu) każde państwo w okresie po II wojnie światowej, obierające niekapitalistyczny model rozwoju.

== Państwo socjalistyczne w marksizmie ==
[[Włodzimierz Lenin]] w pracy ''[[Państwo a rewolucja]]'' wyodrębnił 3 podstawowe etapy ustanowienia i rozwoju [[komunizm|komunistycznej]] [[formacja społeczno-ekonomiczna|formacji społeczno-ekonomicznej]]{{odn|Fiedosiejew|in|1967|s=257}}:
* przejście od kapitalizmu do socjalizmu
* socjalizm jako pierwsza faza społeczeństwa komunistycznego
* komunizm jako wyższa faza społeczeństwa komunistycznego<ref>[[Włodzimierz Lenin]]. ''[[Państwo a rewolucja]]''. [https://www.marxists.org/polski/lenin/1917/par/05.htm Rozdział V EKONOMICZNE PODSTAWY OBUMIERANIA PAŃSTWA]</ref>
Etap przechodzenia od kapitalizmu do socjalizmu jest nieunikniony we wszystkich państwach wkraczających na drogę budownictwa socjalizmu. W ''[[Krytyka programu gotajskiego|Krytyce programu gotajskiego]]'' (1875) [[Karol Marks]] pisał:

{{Cytat
 |treść = Między społeczeństwem kapitalistycznym a komunistycznym leży okres rewolucyjnego przeobrażenia pierwszego w drugie. Temu okresowi odpowiada też przejściowy okres polityczny i państwo tego okresu nie może być niczym innym jak tylko rewolucyjną [[dyktatura proletariatu|dyktaturą proletariatu]]
 |autor = 
 |źródło = Karol Marks ''[[Krytyka programu gotajskiego]]'', 1875
 |styl = środek
}}

Okres przechodzenia rozpoczyna się od zdobycia władzy politycznej przez [[klasa robotnicza|klasę robotniczą]], a kończy się wraz ze zbudowaniem socjalizmu — pierwszej fazy społeczeństwa komunistycznego{{odn|Fiedosiejew|Afanasjew|Brutenc|Burłackij|1978|s=162}}. Według teorii [[naukowy komunizm|naukowego komunizmu]] nie ma innej drogi do wyższej fazy komunizmu jak przez socjalizm{{odn|Fiedosiejew|Afanasjew|Brutenc|Burłackij|1978|s=202}}{{odn|Fiedosiejew|1975}}. Obowiązywać w nim miała formuła [[sprawiedliwość|sprawiedliwości]]: ''Od każdego według jego zdolności, każdemu według jego pracy''{{odn|Dziabała|1982|s=236}}.

Zgodnie z teorią naukowego komunizmu [[Jerzy Kochan]] podobnie jak jego mistrz i nauczyciel, [[Jarosław Ładosz]], epokę postkapitalistyczną dzieli na okres przejściowy od kapitalizmu do socjalizmu, socjalizm i komunizm<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Karolczuk | imię = Edward | tytuł = O socjalizmie w nowej perspektywie (na marginesie książki Jerzego Kochana pt. "Socjalizm") | czasopismo = [[Nowa Krytyka]] | język = pl | data = 02/11/2014 | url = http://www.nowakrytyka.pl/pl/artykuly/Nk_on-line/?id=760/___O_socjalizmie_w_nowej_perspektywie_}}</ref>. [[Kazimierz Mijal]] zakwestionował zgodność z marksizmem tego trójpodziału formacji komunistycznej. Zdaniem Kazimierza Mijala, współcześni rewizjoniści, tj. prawicowi oportuniści w rodzaju [[Nikita Chruszczow|Nikity Chruszczowa]] i jemu podobni w całym obozie socjalizmu dopuścili się jawnego fałszowania stanowiska Marksa w sprawie „okresu przejściowego”, określając go np. ogólnikowym zwrotem „od kapitalizmu do socjalizmu”<ref name="Mijal">{{Cytuj stronę | url = http://smp.edu.pl/archiwum/kazimierz-mijal-okres-przejsciowy-od-spoleczenstwa-kapitalistycznego-do-komunistycznego/ | tytuł = Okres przejściowy od społeczeństwa kapitalistycznego do komunistycznego | nazwisko = Mijal | imię = Kazimierz | autor link = Kazimierz Mijal | data = 30 czerwca 1996 | opublikowany = [[Stowarzyszenie Marksistów Polskich]] | język = pl | data dostępu = 2020-10-14}}</ref>.

W nomenklaturze marksistowskiej, aby odróżnić je od realnie istniejących państw socjalistycznych, było ono nazywane ''państwem zbudowanego socjalizmu''<ref name="Kowalski"/>.

== Państwo socjalistyczne jako państwo bloku wschodniego ==
{{osobny artykuł|demokracja ludowa|blok wschodni}}
Mianem „państwa socjalistycznego” określano także państwa należące do [[blok wschodni|bloku wschodniego]]. Były to [[państwo satelickie|państwa satelickie]] [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], w których pełnię władzy posiadały [[partia komunistyczna|partie komunistyczne]] i kierowały się [[leninizm|ideologią marksizmu-leninizmu]]. Ustrojem modelowym był ustrój [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związku Radzieckiego]]. Były one często nazywane [[demokracja ludowa|demokracjami ludowymi]]. W opinii promowanej przez ich władze, były to państwa dopiero budujące socjalizm. Polegać to miało na „wypieraniu kapitalistycznych i tworzeniu socjalistycznych stosunków społeczno-ekonomicznych”<ref name="Kowalski"/>.

Według teorii politycznej [[trockizm]]u państwa te nie były w rzeczywistości socjalistyczne. Trockiści nie są zgodni co do ich prawdziwej natury; padały określenia takie jak [[zdegenerowane państwo robotnicze]], [[biurokratyczny kolektywizm]] i [[kapitalizm państwowy]].

== Państwo socjalistyczne jako państwo nie-kapitalistyczne ==
[[Plik:Non M-L socialist states.png|thumb|350px|Mapa przedstawiające państwa socjalistyczne (nie [[Marksizm-leninizm|marksistowsko-leninowskie]]) według konstytucji, obecnie i w przeszłości]]
W najszerszym znaczeniu, ''państwem socjalistycznym'' określa się państwa, które jako takie się deklarują (najczęściej w swojej [[konstytucja|konstytucji]]). Deklaracja taka oznaczała szukanie innej niż kapitalistyczna drogi rozwojowej dla danego państwa<ref name="Kowalski"/>.

W większości współczesnych krajów socjalistycznych pierwszymi partiami, które dochodziły do władzy po upadku rządów kolonialnych, były [[Lewica|partie lewicowe]]. [[Socjalizm arabski]] był dawniej elementem konstytucji [[Libia|Libii]] (w latach 1969–2011) i [[Egipt]]u (w latach 1952–1978). Ustrój [[Tanzania|Tanzanii]] określa się mianem ''[[Afrykański socjalizm|socjalizmu afrykańskiego]]''. Termin „państwo socjalistyczne” jest używany również wobec państw gdzie władzę sprawuje [[partia komunistyczna]].

=== Lista  państw socjalistycznych ===
*{{państwo|Korea Północna|nazwa=Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna}} (od 1945)
* {{państwo|Indie|nazwa=Republika Indii}}<ref>Zgodnie z preambułą [[Konstytucja Indii|Konstytucji Indii]] Indie są "Indie są suwerenną, socjalistyczną, demokratyczną, świecką republiką", [https://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2021/02/Konstytucja-Indii-tlumaczenie.pdf Konstytucja Republiki Indii]</ref>
* {{państwo|Chiny|nazwa=Chińska Republika Ludowa}} (od 1949)
* {{państwo|Syria|nazwa=Syryjska Republika Arabska}} (od 1963)<ref>[http://www.servat.unibe.ch/icl/sy00000_.html Constitution of Syria], Article 1: ''(1) The Syrian Arab Republic is a democratic, popular, socialist, and sovereign state.''</ref>
* {{państwo|Tanzania|nazwa=Zjednoczona Republika Tanzanii}} (od 1964)<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.issafrica.org/cdct/mainpages/pdf/Corruption/Legislation/Tanzania/Tanzania%20Constitution%20in%20English.pdf | tytuł = Constitution of Tanzania, Article 1 | opublikowany = issafrica.org | archiwum = https://web.archive.org/web/20110928110158/http://www.issafrica.org/cdct/mainpages/pdf/Corruption/Legislation/Tanzania/Tanzania%20Constitution%20in%20English.pdf | zarchiwizowano = 2011-09-28}}: ''The United Republic is a democratic and socialist state which adheres to multi-party democracy.''</ref>
* {{państwo|Bangladesz|nazwa=Ludowa Republika Bangladeszu}} (od 1971)<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.parliament.gov.bd/Constitution_English/part1.htm#1. | tytuł = Constitution of Bangladesh | opublikowany = parliament.gov.bd | archiwum = https://web.archive.org/web/20120615150032/http://www.parliament.gov.bd/Constitution_English/part1.htm#1. | zarchiwizowano = 2012-06-15}}, Preamble: ''Further pledging that it shall be a fundamental aim of the State to realise through the democratic process to socialist society [...];''</ref>
* {{państwo|Wietnam|nazwa=Socjalistyczna Republika Wietnamu}} (od 1975)
* {{państwo|Sri Lanka|nazwa=Demokratyczna Socjalistyczna Republika Sri Lanki}} (od 1978)
* {{państwo|Gujana|nazwa=Kooperacyjna Republika Gujany}} (od 1980)<ref>[http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Guyana/guyana96.html The Constitution of Guyana, 1980 with 1996 reforms], Article 1: ''Guyana is an indivisible, secular, democratic sovereign state in the course of transition from capitalism to socialism [..].''</ref>

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę |imię r= Stefan |nazwisko r=Dziabała |rozdział=Okres przejściowy od kapitalizmu do socjalizmu|inni= [[Tadeusz M. Jaroszewski]] (red.) |tytuł=Słownik filozofii marksistowskiej |wydawca=[[Wiedza Powszechna]] |miejsce= [[Warszawa]] |rok= 1982 |strony= |isbn=83-214-0222-4 |odn=tak}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Fiedosiejew | imię = Piotr | autor link = Piotr Fiedosiejew | tytuł = Komunizm i filozofia (Tyt. oryg.: Komunizm i filosofiâ) | wydawca = [[Książka i Wiedza]] | miejsce = [[Warszawa]] | data = 1975 | strony = 374-422 | inni = [przekł.: Danuta Boczkowska] | rozdział = Dialektyka przerastania socjalizmu w komunizm | imię r = Piotr | nazwisko r = Fiedosiejew | autor r link = Piotr Fiedosiejew | język = pl |odn = tak}} 755, [1] s. : err. ; 21 cm.
* {{cytuj książkę |imię r= Jerzy |nazwisko r=Kowalski | autor r link = Jerzy Kowalski (prawnik) |rozdział=Państwo socjalistyczne |inni= Tadeusz M. Jaroszewski (red.) |tytuł=Słownik filozofii marksistowskiej |wydawca=[[Wiedza Powszechna]] |miejsce= [[Warszawa]] |rok= 1982 |strony= |isbn =83-214-0222-4 |odn=tak}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Fiedosiejew | imię = Fiodor | autor link = Piotr Fiedosiejew | tytuł = [[Naukowy komunizm]] | wydawca = [[Państwowe Wydawnictwo Naukowe]] | miejsce = [[Warszawa]] | data = 1978 | nazwisko2 = Afanasjew | imię2 = Wiktor | autor link2 = Wiktor Afanasjew (filozof) | nazwisko3 = Brutenc | imię3 = Karen | autor link3 = Karen Brutenc | nazwisko4 = Burłackij | imię4 = Fiodor | autor link4 = Fiodor Burłackij | nazwisko5 = Krasin | imię5 = Jurij | autor link5 = Jurij Krasin | nazwisko6 = | imię6 = | autor6 = i in. | autor link6 = | wydanie = II | inni = Pod redakcją [[Piotr Fiedosiejew|Piotra Fiedosiejewa]], tł. Mirosław Skwiecińskii | odn = tak}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Fiedosiejew | imię = Piotr | autor link = Piotr Fiedosiejew | tytuł = Основы научного коммунизма (Podstawy naukowego komunizmu) | url = https://archive.org/details/osnovy_nauchnogo_kommunizma | wydawca = Политиздат | miejsce = [[Moskwa]] | data = 1967 | seria = [[Akademia Nauk Społecznych przy KC KPZR]] | nazwisko2 = Krasin | imię2 = Jurij | autor link2 = Jurij Krasin | nazwisko3 = Brutenc | imię3 = Karen | autor3 = | autor link3 = Karen Brutenc | nazwisko4 = | imię4 = | autor4 = i in. | autor link4 = | inni = Pod redakcją [[Piotr Fiedosiejew|Piotra Fiedosiejewa]] | rozdział = Сущность переходного периода от капитализма к социализму (Istota okresu przejściowego od kapitalizmu do socjalizmu) | nazwisko r = Fiedosiejew | imię r = Piotr | autor r = | autor r link = Piotr Fiedosiejew | nazwisko2 r = in | imię2 r = i | autor r2 link = Jurij Krasin | strony = 257-261 | język = ru |odn=tak}}
{{Socjalizm}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Socjalizm]]
[[Kategoria:Teoria państwa]]
[[Kategoria:Marksistowska teoria społeczna]]