Pelikan różowy
| Pelecanus onocrotalus[1] | |||
| Linnaeus, 1758 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
pelikan różowy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 okres lęgowy występuje przez cały rok zimowiska | |||
Pelikan różowy[4], pelikan baba[5] (Pelecanus onocrotalus) – gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny pelikanów (Pelecanidae), zamieszkujący wyspowo południowo-wschodnią Europę, zachodnią, środkową i południową Azję oraz Afrykę Subsaharyjską. Sporadycznie zalatuje do Polski. Nie jest zagrożony.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Jest to gatunek monotypowy[6][7]. Niektóre populacje afrykańskie i azjatyckie wydzielano dawniej do podgatunku P. o. roseus, jednak ze względu na dużą zmienność osobniczą nie jest on obecnie uznawany[7].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Pelikan różowy występuje wyspowo w Afryce Subsaharyjskiej, na Bliskim Wschodzie, subkontynencie indyjskim, nad Morzem Kaspijskim, Aralskim, nad jeziorem Bałchasz, w górnym biegu Irtyszu, w delcie Dunaju, oraz być może na pograniczu grecko-albańskim. Północne populacje są wędrowne, pozostałe są osiadłe (rozpraszające się poza sezonem lęgowym) lub koczownicze (przemieszczające się w poszukiwaniu odpowiednich żerowisk)[3].
Do Polski zalatuje sporadycznie[8] – do 2020 roku odnotowano 79 stwierdzeń, łącznie obserwowano około 109 osobników[9].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Wygląd zewnętrzny
Upierzenie białe, w okresie godowym intensywnie różowe. Na głowie w okresie godowym wyrasta czub, na piersi i wokół oka żółte plamy, lotki pierwszorzędowe czarne, drugorzędowe czarne od spodu, a białe z wierzchu. Dziób niebieski w górnej części zakończony małym haczykiem, torba żółta o pojemności ok. 13 litrów. Młode brunatne, dziób i torba niebieskie.
- Rozmiary
- Masa ciała
7–12 kg
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Środowisko[edytuj | edytuj kod]
Tereny podmokłe, delty rzek, jeziora z wyspami lub szerokim pasem trzcin, zalewy, rzadziej morskie wybrzeża.
Zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Są one ptakami stadnymi, często można je obserwować, gdy lecą w charakterystycznym, ukośnym szyku.
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
- Pelikany są głównie ptakami rybożernymi, chociaż od czasu do czasu żywią się skorupiakami, pierścienicami i szczątkami organicznymi.
- Technika łowienia ryb u poszczególnych gatunków pelikanów bywa różna. Pelikany różowe najchętniej łowią wspólnie, podczas gdy pelikany brunatne chwytają zdobycz podczas nurkowania.
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
- Okres lęgowy
- Okres lęgowy pelikanów różowych w klimacie umiarkowanym przypada na wiosnę; w Afryce lęgnie się przez cały rok, a w Indiach od lutego do kwietnia[3].
- Gniazdo
- Tworzy duże kolonie lęgowe. Gniazdo w formie platformy z udeptanych roślin wodnych (najczęściej trzciny), gałązek i błota, wyłącznie na ziemi.
- Jaja
- Samica składa 2–3 białych jaj o średniej masie 165 g. Są to – proporcjonalnie do masy ciała samicy – jedne z najlżejszych jaj ptasich: stosunek masy jaja do średniej masy samicy (ok. 10 000 g) wynosi zaledwie 1,65%, a całego zniesienia (średnio 2,5 jaja) – ok. 4,1%[11].
- Wysiadywanie
- Jaja wysiadywane są przez okres 30 dni przez obydwoje rodziców.
- Pisklęta i dorastanie
- Gniazdowniki, młodymi opiekują się oboje rodzice. Pisklęta są po wykluciu nagie. Pozostają w gnieździe od 85 do 105 dni. Rodzice połykają zdobycz i przetwarzają ją w wolu na papkę, a potem zwracają ją do rozciągliwej kieszeni, znajdującej się pod dolną szczęką. Pisklęta wkładają do kieszeni całą głowę i zjadają pokarm. Pelikany osiągają dojrzałość płciową w wieku 3–4 lat.
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje pelikana różowego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. W 2015 roku liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International, mieściła się w przedziale 265–295 tysięcy osobników. Globalny trend liczebności populacji nie jest znany[3].
W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[12]. Obserwowany m.in. w Wielikącie.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Pelecanus onocrotalus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b D. Lepage: Great White Pelican Pelecanus onocrotalus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-15]. (ang.).
- ↑ a b c d Pelecanus onocrotalus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Pelecanidae Rafinesque 1815 – pelikany – Pelicans (Wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-21].
- ↑ pelikany, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-05-21].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, Hamerkop, Shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-21]. (ang.).
- ↑ a b Great White Pelican (Pelecanus onocrotalus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-19)]. (ang.).
- ↑ Ciekawostka ornitologiczna koło Ełku - przyleciał różowy pelikan. [w:] Nauka w Polsce [on-line]. Polska Agencja Prasowa (PAP), 2010-06-14. [dostęp 2019-09-03].
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 37. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2020. „Ornis Polonica”. 62, s. 113–148, 2021.
- ↑ a b P. Sterry, A. Cleave, A. Clements, P. Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-341-X.
- ↑ Makatsch Wolfgang: Ptak i gniazdo, jajo, pisklę, wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1957, s. 160
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).