V Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego 2003r.

Pałac w Balicach, jednej z najstarszych podkrakowskich wsi, znajduje się w otoczeniu kilkuhektarowego, pięknego parku, w którym rośnie wiele gatunków rzadko występujących krzewów i drzew. W średniowieczu wieś należała do rodu Toporczyków z Morawicy, którzy mieszkając tutaj, przyjęli od nazwy siedziby nazwisko Balickich. Kolejnymi właścicielami byli Seweryn Betman, a od 1519 r. jego zięć Seweryn Boner, który przebudował stary pałac w duchu włoskiego renesansu i uczynił z niego podmiejską rezydencję, gdzie gościł najznamienitszych intelektualistów tamtych czasów. Po nim odziedziczył dobra balickie jego syn, Jan Boner, a następnie przekazał je swojej siostrze, Zofii z Bonerów Firlejowej. Począwszy od połowy XVI w., Balice pozostawały w rękach Firlejów przez półtora stulecia. Odnowili oni pałac oraz założyli ogród z sadem owocowym. W okresie najazdu wojsk szwedzkich pałac zniszczono i złupiono. Pod koniec XVII w. właścicielami Balic zostali Szembekowie. Jan, kanclerz wielki koronny, odbudował pałac, który jednak już po połowie XVIII w. popadł w ruinę. Odnowiony na początku kolejnego stulecia przez Urszulę Darowską, wielokrotnie zmieniał właścicieli. Pod koniec XIX w. trafił w ręce księcia Dominika Radziwiłła. Na jego zlecenie w latach 1887-1894 krakowski architekt Tadeusz Stryjeński przeprowadził gruntowną przebudowę pałacu. Po II wojnie pałac przekazano Uniwersytetowi Jagiellońskiemu, a od początku lat 50. służy on Instytutowi Zootechniki jako centrum konferencyjne oraz hotel. Murowany, piętrowy pałac złożony jest z kwadratowego korpusu z ryzalitem na osi oraz bocznych skrzydeł. Utrzymany jest w historyzującej formie, nawiązującej do barokowych rezydencji. Najbardziej dekoracyjną częścią budowli jest jego partia środkowa z parterowym ryzalitem otoczonym dwuramiennymi, półkolistymi schodami wiodącymi na taras, pod którym mieści się hall wejściowy. Piętro pałacu otwiera się na taras czterokolumnowym portykiem, zwieńczonym trójkątnym przyczółkiem z kartuszem herbowym w polu. Szczególnie ozdobne i różnorodne są obramienia okien: od skromnych, tynkowych opasek okulusów po rozbudowane z trójkątnymi nadokiennikami, wspartymi na wolutowych konsolkach i dekorowanych motywami roślinnymi. We wnętrzach pałacu zadziwia mnogość sztukatorskich zdobień sufitów i ścian; uwagę przyciągają również intarsjowane podłogi oraz XIX-wieczne detale stolarki.

---

Mansion in Kraków’s Balice

The mansion in Balice, one of the oldest villages in the Kraków area, is surrounded with a beautiful, spacious park, boasting many rare species of trees and shrubbery. In the Middle Ages the village belonged to the Toporczyk clan of Morawica, who changed their family name into Balicki, after the appellation of their dwelling. Subsequent owners included Seweryn Betman and, from 1519, his son-in- -law, Seweryn Boner, who had the old mansion rebuilt after Italian Renaissance fashion. His son, Jan Boner, inherited the Balice property and then handed it over to his sister, Zofia Firlej née Boner. From the mid-16th century, Balice remained in the Firlej family for one and a half centuries. They refurbished the palace and planted a garden and an orchard. During the Swedish attacks, the mansion was plundered and demolished. In the late-17th century, the Szembek family acquired Balice. Jan Szembek, the King’s Chancellor, had the mansion restored – yet in the 18th century, the estate fell into ruin. Renovated at the beginning of the 19th century by Urszula Darowska, the palace changed hands many times. At the end of the 19th century, it became the property of Duke Dominik Radziwiłł. The latter commissioned a Kraków architect, Tadeusz Stryjeński, to completely remodel the mansion; the works were carried out from 1887 to 1894. After the second world war, the estate was given to the Jagiellonian University, and since the 1950s it has served the Institute of Zootechnics as a conference centre and a hotel. The brick, two-storey mansion consists of a square corpus, projected forth at the axis, and side wings. It was fashioned in a historical style, resembling Baroque mansions. The most decorative part is the central section, its ground floor set forth and surrounded with semicircular double stairs leading to a terrace, where the vestibule is located. The upper floor opens to the terrace with a four-column portico, closed with a triangular attic bearing a coat-of-arms. The variety of window decorations is striking: from modest, plaster oculus bands to elaborate structures with triangular lintels, supported upon volute consoles and decorated with floral stuccoes. Inside, the plenitude of stuccoed decorations is amazing, and the inlaid patterns of wooden floors and 19th-century wood-crafted details captivate the visitor’s attention.