Tekst źródłowy strony Płyn Lugola

'''Płyn Lugola''' ([[łacina|łac]]. ''Iodi solutio aquosa'') – [[roztwór wodny|wodny roztwór]] czystego [[jod]]u w roztworze [[jodek potasu|jodku potasu]], opracowany przez [[Jean Lugol|Jeana Lugola]] w roku 1829. Jest to przykład roztworu otrzymanego przez [[solubilizacja|solubilizację]]<ref name="test">{{Cytuj książkę | nazwisko= Janicki | imię=Stanisław | nazwisko2= Fiebig | imię2=Adolf | nazwisko3= Sznitowska | imię3=Małgorzata | nazwisko4= Achmatowicz | imię4=Teresa | tytuł= Farmacja stosowana: podręcznik dla studentów farmacji | rok=2003 | wydawca=Wydawnictwo Lekarskie PZWL | miejsce=Warszawa | isbn=8320028477 | strony=401}}</ref>: pierwiastkowy jod jest bardzo trudno rozpuszczalny w wodzie, ale dzięki obecności jodku potasu, który jest w tym układzie solubilizatorem, można otrzymać roztwór jodu o pożądanym stężeniu (w praktyce 1%, 2% lub 5%).

Jod cząsteczkowy tworzy z jodkiem potasu rozpuszczalny w wodzie kompleksowy [[Polijodki|jon trójjodkowy]]:
{{Chem2|I2 + I- \arrow I3-}}

== Otrzymywanie ==
Jodek potasu należy rozpuścić w niewielkiej objętości wody i w tym stężonym roztworze jodku potasu rozpuszcza się jod. Po całkowitym rozpuszczeniu uzupełnia się wodą do 100 części (jeśli rozpuszczono 1 gram jodu, uzupełnia się wodą do masy 100 g)<ref name="test"/>. Gotowy płyn Lugola przechowuje się w naczyniach z korkiem szklanym, chroniąc go przed światłem<ref name="test"/>.

== Zastosowanie ==
[[Plik:Wheat starch granules.JPG|mały|Barwienie skrobi płynem Lugola]]
Ma działanie odkażające, jest stosowany w leczeniu pewnych schorzeń [[tarczyca|tarczycy]], w zależności od dawki pobudza lub hamuje [[nadczynność tarczycy|czynność]] tego [[gruczoł]]u. W postaci rozcieńczonej (kilka kropel na 100 ml wody) ma zastosowanie jako antyseptyk do płukania gardła<ref name="test"/>.

Poza medycyną, płyn Lugola służy do wykrywania [[skrobia|skrobi]]. Dodany do płynów zawierających skrobię zmienia ich barwę na fioletowoczarną, przy niewielkich stężeniach na niebieskofioletową. Technika ta jest prostą metodą wykrywania prób fałszowania mleka i śmietany [[mąka|mąką]], zmierzających do zwiększenia ich [[lepkość|lepkości]] i zakłócenia w ten sposób pomiaru zawartości białka w [[Mleko|mleku]] (rozwodnienia). Metoda stosowana jest także do badania [[zacier]]u w [[browar]]nictwie ([[próba jodowa]]). Płyn Lugola wykorzystuje się do oceny stopnia rozkładu skrobi przy wyznaczaniu [[dojrzałość zbiorcza owoców|dojrzałości zbiorczej]] jabłek i gruszek przeznaczonych do długiego przechowywania.

Płynu Lugola używa się do utrwalania [[preparat (biologia)|preparatów]] [[fitoplankton]]u na krótki okres (do 6 miesięcy), jako że mniej niszczy materiał biologiczny niż tradycyjnie używana do konserwacji takich prób [[formalina]]<ref>{{Cytuj | url = http://www.gios.gov.pl/images/dokumenty/pms/monitoring_wod/wytyczne_PMPL.pdf | tytuł = Wytyczne do przeprowadzenia badań terenowych i laboratoryjnych fitoplanktonu jeziornego | autor = Andrzej Hutorowicz | data = listopad 2009}}</ref>.

=== Katastrofa czarnobylska ===
Płyn Lugola, na wniosek specjalistów z [[Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej|Centralnego Laboratorium Ochrony Radiologicznej]] w Warszawie ze [[Zbigniew Jaworowski|Zbigniewem Jaworowskim]] na czele<ref>{{Cytuj stronę | url = http://rozmowy.onet.pl/1,artykul.html?ITEM=1082171&OS=46483 | tytuł = „Nie było zagrożenia” – rozmowa „Onetu” z prof. Jaworowskim 17 kwietnia 2002 | opublikowany = rozmowy.onet.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20040905224819/http://rozmowy.onet.pl/1,artykul.html?ITEM=1082171&OS=46483 | zarchiwizowano = 2004-09-05}} (link archiwalny web.archive.org)</ref>, zaaplikowano bezpłatnie wielu obywatelom, szczególnie dzieciom, w całej Polsce w roku 1986 po [[katastrofa w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej|wybuchu w elektrowni jądrowej w Czarnobylu]] w celu zapobieżenia wchłanianiu [[radioaktywność|radioaktywnego]] [[Izotopy|izotopu]] jodu <sup>131</sup>I z opadów promieniotwórczych powstałych w wyniku wybuchu i pożaru elektrowni. Nadwyżki [[jod]]u przyjęte w płynie Lugola miały za zadanie powstrzymywać wbudowywanie radioaktywnych izotopów jodu w [[Hormony zwierzęce|hormony]] tarczycowe – [[tyroksyna|tyroksynę]] i [[Trijodotyronina|trójjodotyroninę]] (profilaktyka [[Nowotwory tarczycy|raka tarczycy]]).

Zastosowanie płynu Lugola, z perspektywy czasu, było zbędne w opinii samego Jaworowskiego, który w rozmowie z dziennikarzem [[Polityka (tygodnik)|„Polityki”]] stwierdził w 2006: ''…gdybym miał wówczas obecną wiedzę na temat skali skażeń i tego, co dokładnie wydarzyło się w czarnobylskiej elektrowni, nie rekomendowałbym nawet podawania ludności płynu Lugola''<ref>[https://archiwum.polityka.pl/art/zabojczy-mit-czarnobyla,374808.html „Zabójczy mit Czarnobyla” artykuł w „Polityce” z 26 kwietnia 2006]</ref>. Główną motywacją tego działania była całkowita blokada informacyjna ze strony [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] – naukowcy, nie znając prognozy nasilenia promieniowania, brali pod uwagę najbardziej pesymistyczny wariant.

== Zobacz też ==
{{wikisłownik|płyn Lugola}}
* [[jodyna]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę | nazwisko= Janicki | imię=Stanisław | nazwisko2= Fiebig | imię2=Adolf | nazwisko3= Sznitowska | imię3=Małgorzata | nazwisko4= Achmatowicz | imię4=Teresa | tytuł= Farmacja stosowana: podręcznik dla studentów farmacji | rok=2003 | wydawca=Wydaw. Lekarskie PZWL | miejsce=Warszawa | isbn=8320028477 | strony=401}}

{{Zastrzeżenia|Medycyna}}

[[Kategoria:Leki sporządzane w aptece]]
[[Kategoria:Roztwory wodne]]
[[Kategoria:Wskaźniki chemiczne]]