Petersburg

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Sankt Petersburg)
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „Leningrad”. Zobacz też: inne znaczenia słów Leningrad, Petersburg.
Petersburg
Санкт-Петербург
Ilustracja
twierdza Pietropawłowska, gmach Sztabu Głównego, sobór monasteru Smolnego, sobór Świętej Trójcy, pomnik Piotra Wielkiego, pałac Zimowy
Herb Flaga
Herb Petersburga Flaga Petersburga
Państwo  Rosja
Gubernator Aleksandr Biegłow
Powierzchnia 1399 km²
Wysokość 3 m n.p.m.
Populacja (2010)
• liczba ludności
• gęstość
5 323 300 (2017)
3541 os./km²
Nr kierunkowy 7812
Kod pocztowy 190000-199406
Tablice rejestracyjne 78, 98 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS
Podział miasta 20 rejonów
Położenie na mapie Rosji
Mapa lokalizacyjna Rosji
Petersburg
Petersburg
Położenie na mapie Europy
Mapa lokalizacyjna Europy
Petersburg
Petersburg
Położenie na mapie obwodu leningradzkiego
Mapa lokalizacyjna obwodu leningradzkiego
Petersburg
Petersburg
Ziemia59°56′N 30°16′E/59,933333 30,266667
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikicytaty Cytaty w Wikicytatach
Wikisłownik Hasło w Wikisłowniku
Wikipodróże Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Portal Portal Rosja

Petersburg (forma zalecana)[1], Sankt Petersburg (egzonim wariantowy)[2] (ros. Санкт-Петербург, Sankt-Pietierburg, potocznie Петербург, Pietierburg, Пи́тер, Pitier; dawniej Piotrogród, ros. Петроград, Leningrad, ros. Ленинград) – miasto w Rosji, położone w delcie Newy nad Zatoką Fińską. W latach 1712–1918 stolica Imperium Rosyjskiego. Powierzchnia 1439 km², liczba ludności 5 323 300[3].

Petersburg jest miastem wydzielonym Federacji Rosyjskiej i stanowi jej odrębny podmiot. Jest stolicą Północno-Zachodniego Okręgu Federalnego i obwodu leningradzkiego, chociaż sam do niego nie należy.

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Nazwa miasta w ciągu wieków ulegała zmianie. Pierwotnie na cześć św. Piotra miasto nazywało się Сан(к)тпитербурхъ, co było wzorowane na niderlandzkiej wymowie Sint Petersburg, a wynikało z faktu, iż car Piotr I w młodości przebywał przez pewien czas w Holandii. Później ustabilizowała się nazwa w obecnym odniemieckim brzmieniu.

Nazwa Leningrad w petersburskim porcie morskim w 2009

Po wybuchu I wojny światowej, 31 sierpnia 1914 roku[4] niemiecko brzmiącą nazwę zamieniono ze względów patriotycznych na jej rosyjskie tłumaczenie Piotrogród (Петроград). Prawie dziesięć lat później, 26 stycznia 1924 Piotrogród stał się Leningradem – w ten sposób uczczono pamięć Włodzimierza Lenina, zmarłego przywódcy Rosji Radzieckiej. 6 września 1991 miastu przywrócono dawną nazwę[5][6].

Piter (Пи́тер) – to z kolei nieoficjalna, pieszczotliwa, potoczna nazwa miasta, która funkcjonowała już w XIX wieku, było używane zarówno w czasach radzieckich, jak też obecnie. Stosuje się też określenia Культурная столица (Stolica Kultury), Северная столица (Północna Stolica), Вторая столица (Druga Stolica), Северная Венеция (Wenecja Północy), Северная Пальмира (Palmyra Północy), Петрополь (Pietropolis), Невоград (Newograd), Окно в Европу (Okno do Europy).

Zalecaną polską nazwą miasta (egzonimem), zgodnie z ustaleniami Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych jest tradycyjna forma Petersburg[1]. W 2006 Komisja dopuściła używanie egzonimu wariantowego Sankt Petersburg, w dalszym ciągu zalecając w języku polskim używanie nazwy Petersburg[2].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Miasto widziane z tarasu soboru św. Izaaka

Petersburg jest największym po Moskwie ośrodkiem gospodarczym, kulturalnym i naukowym Rosji, jednak pod względem odwiedzin turystów przewyższa stolicę, i tak np. w 2004 było ich 3,4 mln. Przez UNESCO został ogłoszony ósmym najbardziej atrakcyjnym turystycznie miastem świata, m.in. w związku z opiniami, że jest jednym z najwspanialszych zespołów urbanistycznych świata.

Według map i danych topograficznych z 1864 r. przyjęło się podawać, że Petersburg położony jest w delcie Newy na 101 wyspach. W rzeczywistości pod wpływem czynników naturalnych oraz na skutek działalności ludzkiej liczba ta od tego czasu systematycznie malała. Na początku lat 70. XX w. było już tylko 50 wysp[7]. Wyspy te spięte są 396 mostami, z których 14 największych jest co noc otwieranych w celu umożliwienia statkom przedostania się na jezioro Ładoga. Z tego względu nazywany bywa Wenecją Północy.

W mieście istnieje 41 szkół wyższych, w tym Petersburski Uniwersytet Państwowy, ponad 170 instytucji naukowo-badawczych, ponad dwa tysiące bibliotek (w tym Biblioteka im. Michaiła Sałtykowa-Szczedrina), obserwatorium astronomiczne Pułkowo, Teatr Maryjski, który w latach 1920–1992 funkcjonował jako Teatr Opery i Baletu im. Sergieja Kirowa. Funkcjonuje ciesząca się światową sławą filharmonia, założona w 1862.

Petersburg jest jednym z głównych centrów muzealnych świata. Swoje zasoby udostępnia jedno z trzech największych muzeów świata – Ermitaż – a ponadto Państwowe Muzeum Rosyjskie, Muzeum Antropologii i Etnografii (Kunstkamera) oraz kilkaset mniejszych. W pobliżu miasta znajdują się liczne miejscowości turystyczno-wypoczynkowe z kompleksami parkowo-pałacowymi byłych carów Rosji: Carskie Sioło, Peterhof, Pawłowsk, Zielenogorsk, Gatczyna.

Części miasta[edytuj | edytuj kod]

Lp. nazwa rejonu nazwa rosyjska mieszkańców:
1 stycznia 2004 		mieszkańców:
1 stycznia 2005
1 admirałtiejskij Адмиралтейский район 184 400 181 704
2 centralnyj Центральный район 231 100 225 821
3 krasnogwardiejskij Красногвардейский район 330 200 327 484
4 krasnosielskij Красносельский район 304 300 302 890
5 frunzienskij Фрунзенский район 402 700 398 994
6 kalininskij Калининский район 467 200 464 570
7 kirowskij Кировский район 336.100 332.413
8 kołpinskij Колпинский район 174 800 176 213
9 kronsztadskij Кронштадтский район 43 100 42 992
10 kurortnyj Курортный район 67 100 67 235
11 łomonosowskij Ломоносовский район 37 300 37 420
12 moskowskij Московский район 272 400 268 873
13 niewskij Невский район 434 500 435 097
14 pawłowskij Павловский район 16 100 16 006
15 pietrodworcowyj Петродворцовый район 76 800 77 574
16 pietrogradskij Петроградский район 131 500 128 469
17 primorskij Приморский район 397 500 401 609
18 puszkinskij Пушкинский район 101 000 103 009
19 wasileostrowskij Василеостровский район 198 700 196 815
20 wyborgskij Выборгский район 417 300 414 812

Warunki naturalne[edytuj | edytuj kod]

Klimat[edytuj | edytuj kod]

Średnia temperatura i opady dla Petersburga
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Rekordy maksymalnej temperatury [°C] 8,7 10,2 15,3 25,3 33,0 34,6 35,3 37,1 30,4 20,2 11,4 10,9 37,1
Średnie temperatury w dzień [°C] -3,2 -2,9 2,1 9,3 16,1 20,2 23,0 20,9 15,2 8,6 2,3 -1,0 9,2
Średnie dobowe temperatury [°C] -5,7 -5,5 -1,0 5,4 11,6 16,1 19,1 17,3 12,1 6,3 0,4 -3,2 6,1
Średnie temperatury w nocy [°C] -8,1 -8,2 -4,1 1,5 7,1 11,9 15,1 13,6 9,0 4,0 -1,5 -5,4 2,9
Rekordy minimalnej temperatury [°C] -34,7 -27,7 -21,7 -12,5 -2,6 0,7 5,8 3,8 -1,6 -9,7 -20,1 -26,5 -34,7
Opady [mm] 45,3 34,1 33,8 33,4 45,7 68,8 81,4 88,9 63,5 65,5 57,8 52,8 671,0
Źródło: Климат Санкт-Петербурга

Historia miasta[edytuj | edytuj kod]

Wiek XVIII[edytuj | edytuj kod]

Grawiura: St. Petersburg i Newa 1753. Valeriani Joseph i Machaew Michaił Iwanowicz
Historyczne mapy miasta:
Mapa miasta z 1744
Mapa miasta z 1776
Mapa St. Petersburga, Meyers Konversationslexikon, 1888
Mapa St. Petersburga i jego okolic, Meyers Konversationslexikon, 1888
Plan Leningradu z 1978
Pomnik Piotra Wielkiego

Sprawą prestiżową dla władców Rosji z dynastii Romanowów było uzyskanie dostępu do Morza Bałtyckiego. Przez ponad sto lat kolejni carowie bezskutecznie starali się osiągnąć wyznaczony cel. Dopiero w okresie rządów Piotra I Rosjanie znaleźli się nad Bałtykiem. Dzięki wojnie północnej, którą toczył ze Szwedami w latach 1701-1721 oraz zwycięstwie w bitwie pod Połtawą w 1709, a także korzystnych ustaleniach pokoju w Nystad (fin. Uusikaupunki), mógł przystąpić do zagospodarowywania nadmorskich obszarów.

Głównym marzeniem cara było zbudowanie od podstaw miasta, które miało świadczyć o narodzinach potęgi państwa rosyjskiego. Prace budowlane, w których brali udział najwybitniejsi architekci ówczesnej Europy, rozpoczęły się już w 1703 na zdobytej rok wcześniej od Szwecji Wyspie Zajęczej (fin. Jänissaari), położonej w Ingrii u ujścia Newy. Był to obszar podmokły i słabo zaludniony, toteż osuszenie tych terenów było podstawowym wyzwaniem dla budowniczych. Pierwszą budowlą wzniesioną na obszarze Wyspy Zajęczej była Twierdza Pietropawłowska, którą rozpoczęto wznosić na mocy rozkazu cara z dnia 16 maja (27 maja według kalendarza gregoriańskiego) 1703. Dzień ten jest uznawany za datę założenia miasta. Na płycie kamiennej specjalnie przygotowanej na tę uroczystość wyryto następujący napis:

Roku pańskiego 1703, 16 maja założone zostało przez cara i wielkiego księcia Piotra Aleksiejewicza miasto Sankt-Petersburg.

Caryca Elżbieta kazała wybudować sobie w Petersburgu pałac, wzorowany na francuskim Wersalu – tzw. Pałac Zimowy. Jako pierwsza zamieszkała w nim cesarzowa Katarzyna II.

Wiek XIX[edytuj | edytuj kod]

Wiek XX[edytuj | edytuj kod]

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Skład narodowościowy:

w 1897[8]:

  1. Rosjanie - 1 094 029 (86,49%)
  2. Niemcy - 50 780 (4,01%)
  3. Polacy - 36 729 (2,90%)
  4. Finowie - 21 006 (1,66%)
  5. Estończycy - 12 238 (0,97%)
  6. Żydzi - 12 037 (0,95%)
  7. Łotysze - 6 277 (0,50%)
  8. Ukraińcy - 5 203 (0,41%)
  9. Tatarzy - 4 942 (0,39%)
  10. Szwedzi - 4 623 (0,37%)

w 1939:

  1. Rosjanie - 2 775 979 (86,99%)
  2. Żydzi - 201 542 (6,32%)
  3. Ukraińcy - 54 660 (1,71%)
  4. Białorusini - 32 353 (1,01%)
  5. Tatarzy - 31 506 (0,99%)
  6. Polacy - 20 605 (0,65%)
  7. Estończycy - 15 161 (0,48%)
  8. Niemcy - 10 104 (0,32%)
  9. Łotysze - 9 554 (0,30%)
  10. Finowie - 7 923 (0,25%)

w 1979[9]:

  1. Rosjanie - 4 097 629 (89,69%)
  2. Żydzi - 142 730 (3,12%)
  3. Ukraińcy - 117 412 (2,57%)
  4. Białorusini - 81 575 (1,79%)
  5. Tatarzy - 39 403 (0,86%)
  6. Polacy - 9 607 (0,21%)
  7. Ormianie - 7 995 (0,18%)
  8. Estończycy - 6 237 (0,14%)
  9. Czuwasze - 6 057 (0,13%)
  10. Finowie - 5 719 (0,13%)

w 2010:

  1. Rosjanie - 3 908 753 (79,10%)
  2. Ukraińcy - 64 446 (1,32%)
  3. Białorusini - 38 136 (0,78%)
  4. Tatarzy - 30 857 (0,63%)
  5. Żydzi - 24 132 (0,49%)
  6. Uzbecy - 20 345 (0,42%)
  7. Ormianie - 19 971 (0,41%)
  8. Azerowie - 17 717 (0,36%)
  9. Tadżycy - 12 072 (0,25%)
  10. Gruzini - 8 274 (0,17%)

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Twierdza Pietropawłowska
Pałac Zimowy
Zespół pałacowo-ogrodowy Peterhof

Zabytkowe świątynie[edytuj | edytuj kod]

Nauka i kultura[edytuj | edytuj kod]

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Oświata[edytuj | edytuj kod]

Uczelnie w Petersburgu[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Uczelnie w Petersburgu.

W Leningradzie funkcjonowała Leningradzka Szkoła Choreografii[10].

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Dzięki dogodnemu położeniu geograficznemu rozwinął się w nim przemysł stoczniowy (np. Stocznia Bałtycka), maszynowy (Zakłady Elektrosiła, Zakłady Kirowskie), elektrotechniczny i elektroniczny, hutnictwo żelaza i metali kolorowych, przemysł chemiczny, a zwłaszcza gumowy, włókienniczy, odzieżowy, skórzano-obuwniczy, poligraficzny, drzewny, papierniczy, materiałów budowlanych oraz spożywczy. W Petersburgu znajduje się zatrudniająca 6700 osób fabryka aut, w której produkowany jest model Chevrolet Cruze.

Transport[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Transport w Petersburgu.
Metro – stacja Awtowo

Petersburg jest wielkim węzłem kolejowym i drogowym oraz jednym z największych portów morskich Rosji. Port rzeczny połączony jest drogami wodnymi z morzami: Białym, Azowskim, Kaspijskim i Czarnym. Znajduje się tu także międzynarodowy port lotniczy Pułkowo.

Sport[edytuj | edytuj kod]

Stadion Kriestowskij
 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
 Z tym tematem związana jest kategoria: Sport w Sankt Petersburgu.

Miasto jest jednym z centrów sportowych Rosji. Istnieje tu Petersburski Kompleks Sportowo-Koncertowy. Działają tutaj kluby Zenit Petersburg (piłka nożna), SKA Sankt Petersburg (mający sekcję hokeja na lodzie oraz piłki nożnej), Dynamo Petersburg, Spartak Petersburg (koszykówka). W mieście rozgrywany jest także tenisowy turniej Sankt Petersburg Open. W rejonie miasta działa także skocznia narciarska Kawgołowo.

Polonica[edytuj | edytuj kod]

Wojsko[edytuj | edytuj kod]

Miasto jest siedzibą dowództwa Zachodniego Okręgu Wojskowego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej[11].

Współpraca zagraniczna[edytuj | edytuj kod]

Ludzie związani z miastem[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Petersburgiem.

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Nazewnictwo geograficzne świata. T. 6: Białoruś, Rosja, Ukraina. Warszawa: Główny Geodeta Kraju, 2005. ISBN 83-239-9020-4. [dostęp 2009-07-04].
  2. ↑ a b Zmiany w polskim nazewnictwie geograficznym świata od 2001.
  3. ↑ dane Federalnej Służby Statystyki Państwowej na 1 stycznia 2010.
  4. ↑ Ludwik Bazylow, Polacy w Petersburgu, 1984, s. 410.
  5. ↑ Указ Президиума ВС РСФСР от 06.09.91 N 1643-1 О возвращении городу Ленинграду его исторического названия Санкт Петербург.
  6. ↑ Według: Anna Reid „Leningrad. Tragedia oblężonego miasta 1941-1944” strona 566, Wydawnictwo Literackie 2012, ​ISBN 978-83-08-04729-3​, zmiana nazwy nastąpiła z dniem 1 października 1991, a poprzedziło je „zacięte” referendum.
  7. ↑ (k): Ile jest wysp w Leningradzie?, w: "Poznaj Świat" R. XIX, nr 9 (226), wrzesień 1971, s. 41
  8. ↑ Demoscope Weekly - Annex. Statistical indicators reference, demoscope.ru [dostęp 2017-11-26].
  9. ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей, demoscope.ru [dostęp 2017-11-26].
  10. ↑ Abrosimow 2009 ↓.
  11. ↑ Указ Президента РФ от 20.09.2010 № 1144 «О военно-административном делении Российской Федерации»
  12. ↑ Севастополь и Санкт-Петербург - города-побратимы. Города славы Русского Флота (ros.). sevpatriot.ru, 2010-05-26. [dostęp 2014-07-25].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Igor Abrosimow: Советская Россия: 1917-1991 - государство, политика, экономика, наука, культура, литература, искусство. proza.ru, 2009.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Petersburg&oldid=60340507”