Tekst źródłowy strony Sekwencja (pieśń)

{{inne znaczenia|2=[[sekwencja|inne znaczenia słowa „sekwencja”]]}}'''Sekwencja''' – w [[chrześcijaństwo|chrześcijaństwie]] rodzaj religijnej kompozycji wokalnej zbliżonej do [[hymn]]u, popularnej w [[Średniowiecze|średniowieczu]]. Wykonuje się ją ''[[unisono]]'', zaś jej tekst, niepochodzący z [[Biblia|Biblii]], układano po [[łacina|łacinie]]. Wykonywana była po ''[[Alleluja]]'' ([[Aklamacja (liturgia)|Aklamacji przed Ewangelią]])<ref name="Kraków">{{Cytuj książkę |autor = Jacek Baluch, Piotr Gierowski |tytuł = Czesko-polski słownik terminów literackich |wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego |miejsce = Kraków |data = 2016 |strony = 343 |isbn = 978-83-233-4066-9}}</ref>.

Cechą charakterystyczną budowy sekwencji jest sukcesywne powtarzanie melodii kolejnych wersów. W praktyce najczęściej po dwa kolejne wersy miały taką samą melodię.

== Historia sekwencji ==
Mimo licznych badań, dokładna geneza sekwencji pozostaje niejasna. Wynalezienie sekwencji przypisuje się najczęściej [[Notker Balbulus|Notkerowi Balbulusowi]] (ok. 840–912), mnichowi z opactwa w [[St. Gallen|Sankt Gallen]]. Jedna z teorii wywodzi sekwencje z opatrywania tekstem [[melizmat]]ów Alleluja. Solista wykonywał tekst na tle chóru, który śpiewał wokalizę ostatniego „a” ze słowa ''Alleluja''. Rozwój sekwencji nastąpił od IX do XVI wieku, w dwóch okresach:
* IX–XI wiek, w zakonach benedyktyńskich Francji i Szwajcarii,
* XII–XVI wiek, główny ośrodek w Paryżu, doskonalsze formy.
Dziś znanych jest około 5 tysięcy tekstów sekwencji. Najstarsze polskie sekwencje, spośród około 150 zachowanych (tekstów), łączą się z kultem [[Święty Wojciech|Św. Wojciecha]] i pochodzą z XI wieku (16 przykładów sekwencji ku jego czci, m.in. ''[[Hac festa die]]''). Kolejne tworzone były z okazji kanonizacji [[Stanisław ze Szczepanowa|Św. Stanisława]] (1253) – 12, [[Jadwiga Śląska|Św. Jadwigi]] (1267) – 7. Z muzycznego punktu widzenia polskie sekwencje w większości przypadków były oparte na znanych melodiach, powszechnie używanych bądź twórczo dostosowanych. Niektóre opracowano wielogłosowo. Głównymi ośrodkami twórczości były [[Kraków]], [[Gniezno]], [[Poznań]] i [[Śląsk]].

== Forma nadzwyczajna rytu rzymskiego ==
Zreformowany Mszał [[Pius V|Piusa V]] z 1570 roku, na mocy [[Sobór trydencki|Soboru Trydenckiego]] pozostawił 4 sekwencje:
* ''[[Victimae paschali laudes|Victimae Paschali Laudes]]'' (''Niech w święto radosne Paschalnej Ofiary...'') – na [[Wielkanoc]], z połowy [[XI wiek]]u, autorstwa prawdopodobnie [[Wipo|Wipona z Burgundii]]<ref>J. Pikulik. ''Sekwencje Polskie'' w: Musica Medii Aevi. T. 4. Kraków 1973. s. 70.</ref>,
* ''[[Veni Sancte Spiritus]]'' (''Przybądź Duchu Święty, ześlij z nieba wzięty...'') – na Święto [[Zesłanie Ducha Świętego|Zesłania Ducha Świętego]]. Autorstwo najczęściej przypisuje się papieżowi [[Innocenty III|Innocentemu III]]<ref>J. Pikulik. ''Sekwencje Polskie'' w: Musica Medii Aevi. T. 4. Kraków 1973. s. 66.</ref> ([[1161]]–[[1216]]) lub [[Wipo|Wiponowi z Burgundii]],
* ''[[Lauda Sion Salvatorem]]'' (''Zbawiciela chwal, Syjonie...'') – na [[Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa|Boże Ciało]], z końca [[XIII wiek]]u, powstała we francuskim ośrodku dominikańskim<ref>J. Pikulik. ''Sekwencje Polskie'' w: Musica Medii Aevi. T. 4. Kraków 1973. s. 65.</ref>. Jej autorem jest [[Tomasz z Akwinu|św. Tomasz z Akwinu]],
* ''[[Dies irae]]'' (''Dzień gniewu...'') – na msze żałobne<ref name=":0" />, z przełomu [[XII wiek|XII]] i [[XIII wiek]]u, przypisywana [[Tomasz z Celano|Tomaszowi z Celano]], chociaż nie jest on jej autorem<ref>Ks. Jan Wierusz-Kowalski, ''Liturgika'', Warszawa 1956, s. 327.</ref>.

Do tego zestawu dołączona została w 1727 roku sekwencja ''[[Stabat Mater]]'' (''Stała Matka...''), przewidziana na święto [[Matka Boska Bolesna|Siedmiu Boleści Najświętszej Maryi Panny]], przypisywana zależnie od źródła [[Jacopone da Todi|Jacoponowi da Todi]] z przełomu [[XIII wiek|XIII]] i [[XIV wiek]]u (tekst), papieżowi [[Innocenty III|Innocentemu III]] ([[1161]]–[[1216]]), bądź [[Święty Bonawentura|Św. Bonawenturze]] (ok. [[1217]]–[[1274]])<ref>W. Apel. ''Gregorian Chant''. Bloomington 1958.</ref>.

== Forma zwyczajna rytu rzymskiego ==
Po [[Sobór watykański II|Soborze Watykańskim II]] w [[liturgia|liturgii]] [[Kościół katolicki|Kościoła katolickiego]], sekwencję wykonuje się obowiązkowo podczas dwóch [[Uroczystość liturgiczna|uroczystości]] w roku: w [[Wielkanoc|Niedzielę Zmartwychwstania]] (''[[Victimae paschali laudes|Victimae Paschali Laudes]]'') oraz w Uroczystość [[Zesłanie Ducha Świętego|Zesłania Ducha Świętego]] (''[[Veni Sancte Spiritus]]''). Dopuszcza się wykonanie ''[[ad libitum]]'' sekwencji ''Victimae Paschali Laudes'' w [[Oktawa (religia)|Oktawie]] [[Wielkanoc|Wielkiej Nocy]], ''[[Lauda Sion Salvatorem]]'' w [[Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa|Boże Ciało]] (w całości, bądź od słów ''Ecce Panis'') oraz ''[[Stabat Mater]]'' (całą lub od słów ''Sancte Mater, istud agas'')<ref>''Ordo lectionum missae''.</ref>. Sekwencję ''[[Dies irae]]'' wyłączono z użycia w czasie mszy świętej. Nie została ona jednak całkowicie usunięta z liturgii – wprowadzono ją bowiem do [[Liturgia godzin|liturgii godzin]] jako fakultatywny [[hymn]] śpiewany w ostatnim tygodniu roku liturgicznego<ref name=":0">{{Cytuj stronę | url = https://www.liturgia.pl/Sekwencje/ | tytuł =  Sekwencje| autor = Marcin Syzdek | opublikowany = liturgia.pl | data = 2007-04-18 | data dostępu = 2021-08-31}}</ref>.

Zmianie uległo także umiejscowienie sekwencji w strukturze mszy. Została ona przeniesiona przed [[Aklamacja (liturgia)|Aklamację przed Ewangelią]]. Co prawda [[Ogólne wprowadzenie do mszału rzymskiego|Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego]] z 2000 roku przywróciło ją na pierwotne miejsce – po ''[[Alleluja]]'', zmiana jednak przetrwała jedynie do publikacji nowego wydania w 2002. W Polsce sekwencje wykonuje się najczęściej w polskim przekładzie.

Sekwencję zawsze należy śpiewać, a nie recytować<ref>Punkt 64 ''Ogólnego wprowadzenia do Mszału Rzymskiego'' mówi: „Sekwencję (...) '''śpiewa się'''” – zob. {{Cytuj stronę |url = http://vademecumliturgiczne.pl/2017/04/26/pytanie-o-sekwencje-w-liturgii/ |tytuł = Sekwencje w liturgii |autor = D. Ostrowski |opublikowany = Vademecum liturgiczne |data = 2017-04-26 |data dostępu = 2019-05-07}}</ref>. Sekwencja bowiem jest po prostu pieśnią – a jeżeli pieśni się nie śpiewa, to wówczas się jej nie recytuje. Jeżeli z jakiejś uzasadnionej przyczyny (np. brak odpowiednio przygotowanej osoby) nie może zostać odśpiewana, należy ją opuścić – nawet wtedy, gdy jest obowiązkowa<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Pawlak |imię = Ireneusz |tytuł = Sekwencje w liturgii mszalnej po Soborze Watykańskim II |url = https://rbl.ptt.net.pl/index.php/RBL/article/download/779/862/ |strony = 264–265 |cytat = We wspomnianym już ''Ordo Cantus Missae'' umieszczono następującą uwagę: „Jeśli nie śpiewa się „Alleluja” z wersetem, opuszcza się także sekwencję (n. 8)”. Został więc jasno wytyczony kierunek, w jakim należy pójść przy wykonywaniu sekwencji. Jest ona ze swej natury śpiewem, a w liturgii polskiej jest wprost pieśnią. Na pieśń składają się melodia i tekst, jako czynniki równorzędne i istotne. Jeśli pieśni się nie śpiewa, wówczas jej się nie recytuje. Tak też należy rozumieć wskazania zawarte w księgach liturgicznych. Chodzi bowiem o ducha liturgii, a nie o wypełnienie li tylko jej litery. Niestosowną jest zatem rzeczą recytowanie samego tekstu sekwencji. Lepiej w ogóle ją opuścić, nawet wówczas, gdy jest nakazana, niż recytować. Nie należy jednak z tego sądzić, że odpowiedzialni za kształt i całość liturgii mogą się łatwo dyspensować od przygotowania śpiewu sekwencji. Przyczyną tego nie może być np. wygoda. Możliwość opuszczenia tego śpiewu istnieje tylko wówczas, gdy mimo wysiłków nie udało się go przygotować albo też gdy przygotowany śpiew nie może zostać wykonany z powodu innych przeszkód, np. choroby kantora |data dostępu = 2019-04-29}}</ref>.

W czasie wykonywania sekwencji obowiązuje postawa siedząca<ref>{{Cytuj książkę |tytuł = Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski o muzyce kościelnej |url = https://archibial.pl/liturgia/8-instrukcja-kep-o-muzyce-koscielnej-2017-r/dokumenty_do_pobrania/instrukcja-kep-o-muzyce-koscielnej-z-2017-r-20181127135830.pdf |cytat = Sekwencję przed Alleluja śpiewa zespół śpiewaczy lub kantor. Może ją wykonać w postawie siedzącej całe zgromadzenie |data dostępu = 2021-06-19}}</ref>.

== Zobacz też ==
* [[Liturgia słowa|Liturgia Słowa]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
* [https://archive.fo/4tOMv Sekwencja w słowniku liturgicznym]
* {{Cytuj stronę | url = http://rzeszow.biblista.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=35&Itemid=1%2F | tytuł = Śpiewy między czytaniami – sekwencja | opublikowany = rzeszow.biblista.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20090617083326/http://rzeszow.biblista.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=35&Itemid=1%2F | zarchiwizowano = 2009-06-17}}

{{Msza rzymska}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Formy liturgiczne]]
[[Kategoria:Liturgia Słowa]]
[[Kategoria:Sekwencje (pieśni)| ]]