Alumnat – Zakład Dla Inwalidów Wojennych w Tykocinie

Hotel Alumnat (2011)

Widok Alumnatu w Tykocinie – Encyklopedia staropolska Zygmunta Glogera

Alumnat – Zakład Dla Inwalidów Wojennych w Tykocinie – wzniesiony w latach 1633–1636 jako przytułek i szpital dla żołnierzy weteranów pochodzenia szlacheckiego i wyznania katolickiego. Trzeci tego typu obiekt w Polsce i jedyny tego typu zachowany do dzisiejszych czasów, zaliczający się do najstarszych w Europie. Przytułek przeznaczony inwalidom wojennym, założony przez marszałka wielkiego księstwa litewskiego, starostę tykocińskiego, Krzysztofa Wiesiołowskiego zapisując na ten cel dobra w Dolistowie. Budowlę usytuowano w miejscu, gdzie wcześniej, w XVI w. funkcjonował stary dwór królewski.

W 1633 roku Sejm zatwierdził fundację przytułku:

Fundacya szpitala żołnierskiego w Tykocinie, którą Wielmożny Krzysztof Wessolowski, Marszałek nasz Nadworny W. X. L. na maiętności swey dziedziczney w Woiewodztwie Podlaskim, nazwaney Dolistowie, uczynił, y onę w Kancellaryi naszey Koronney Wielkiey, personaliter przyznał: za proźbą onego, a zgodą y konsensem wszech Stanów, we wszystkich pun­ktach in toto approbuiemy; y żeby pomienione dobra, ani in toto, ani in parte, na żadną inszą rzecz, przez Nas, ani Potomki nasze, obrócone nie były; mocą tego Seymu, in perpetuum waruiemy.

{{Cytat}} Brakujące pola: treść. Przestarzałe pola: 1.

Po śmierci kolatora w 1637 i jego żony Aleksandry z Sobieskich (1645), fundację potwierdził sąd sejmowy w roku 1646. Na rzecz Domu Inwalidów Wojskowych (przytułku) dalszego zapisu dokonał następny ówczesny starosta tykociński Wojciech Wessel z żoną Marianną z Potockich w 1655 roku.

Przytułek dawał schronienie 12 pensjonariuszom. Podlegał bezpośrednio królowi, a w jego zastępstwie hetmanowi wielkiemu koronnemu. Pozostawał na utrzymaniu starostów, a następnie kolejnych właścicieli dóbr tykocińskich, pełniąc swą funkcję do czasów I Wojny światowej. Szpitalem opiekowały się siostry zakonne z klasztoru benedyktynek w Grodnie. Budynek został zniszczony w latach 1914–1920. Odbudowano go po 1930 roku. W okresie międzywojennym, zarządzany przez magistrat miasta, użytkowany był jako mieszkanie dla najuboższych rodzin. Po II wojnie światowej, został przeznaczony na cele turystyczne.

Obecnie znajduje się w nim hotel i restauracja. Dostępny do zwiedzania.

Nazwa

Samo słowo Alumnat pochodzi od słowa łacińskiego alumnare – żywić, wychowywać. W Polsce Alumnatami nazywano zakłady zapewniające bezpłatnie mieszkanie, opiekę i naukę. Nazwa ta przeszła na domy dla inwalidów wojennych. Zakład w Tykocinie dodatkowo zapewniał opiekę medyczną, oraz kwartalną wypłatę świadczeń dla pensjonariuszy.

Architektura

Obiekt wpisany do rejestru zabytków. Murowany, jednokondygnacyjny budynek w stylu późnorenesansowym, założony na planie czworoboku, z wewnętrznym dziedzińcem, posiadał dawniej dwie wieże od strony rzeki Narew. Kształtem architektonicznym nawiązuje do tradycji zamku, mocno zakorzenionej w budownictwie świeckim w XVII w. na Podlasiu i Litwie. Jednotraktowe skrzydła mieściły pierwotnie 12 sklepionych izb oraz kaplicę. Przebudowany w połowie XVIII w. i włączony w układ kompozycyjny rynku, zyskał cechy budowli późnobarokowej.

Linki zewnętrzne

• http://www.monki.com.pl/historia/dzieje_jaswil/dzieje15.html

Bibliografia

• Sebastian Wicher "Alumnat wojskowy w Tykocinie" [w:] Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego Z. 8/9 (2003), 7-47