Izydor Borowski
Izydor Borowski (ur. ok. 1770/1776 (?), zm. 24 czerwca 1838) – generał i wezyr perski; uczestnik powstania kościuszkowskiego (?), rzekomy oficer Legionów Polskich.
Domniemany życiorys[edytuj | edytuj kod]
Informacje na temat pochodzenia i wczesnych lat życia Izydora Borowskiego, przed jego przybyciem do Persji, są sprzeczne i niepewne.
Według jednych źródeł urodził się w Warszawie, miał być synem księcia Radziwiłła (nie wiadomo którego) i Żydówki, po wyjeździe z Polski znalazł się w Ameryce Północnej, potem trafił do Ameryki Południowej, gdzie służył pod dowództwem Simóna Bolívara, następnie znalazł się w Egipcie, gdzie dawał lekcje angielskiego i matematyki samemu Muhammadowi Aliemu, władcy tego kraju[1].
Inne źródła podają, że urodził się ok. 1770 w Wilnie, mógł być bratem poety Leona Borowskiego (choć polskie źródła to wykluczają[2]), po rozbiorach Polski wyjechał do Anglii, potem służył w Południowej Afryce i w Indiach[3].
Z kolei, według polskich autorów (m.in. Janusz Fedirko), którzy bezkrytycznie powtarzają informacje podane w książce Wojciecha Sulewskiego Konterfekty dziwnych Polaków, Izydor Borowski urodził się w 1776, w rodzinie szlacheckiej, w okolicach Pułtuska, brał udział w powstaniu kościuszkowskim, po jego upadku wstąpił w szeregi walczących we Włoszech Legionów gen. Dąbrowskiego i otrzymał oficerski awans, walczył również na San Domingo, gdzie wybuchło antyfrancuskie powstanie byłych niewolników. Tam ponoć porzucił służbę wojskową i przystąpił do powstańców, a następnie przyłączył się do korsarskiego "Bractwa Wybrzeża"; w 1806 miał się przyłączyć się do oddziału gen. Francisco de Mirandy, w 1810 poznał Simóna Bolívara i został jego adiutantem oraz generałem, biorąc udział w wojnie wyzwoleńczej ludów Ameryki Południowej; dowodził wyprawą forsującą Andy i miał znaczący udział w zwycięskiej bitwie z Hiszpanami nad Boyacá (7 sierpnia 1819)[4][5][6].
Borowski miał przybyć do Persji około 1821 roku, tam uzyskał nominację na emira, z czasem na wezyra i dowódcę wojsk operujących przeciwko Afganom i emiratom arabskim. Zreorganizował armię perską na wzór francuski. Brał udział w wojnie z Turkmenami w 1838. Poległ jako dowódca wojsk oblegających twierdzę Herat. Pochowano go w Isfahanie; uznawany jest za bohatera narodowego Persji.
Jego syn Antoni Borowski (1803–1858), który z ojcem w 1821 znalazł się w Persji, także został oficerem. W 1850 odznaczył się w walkach przeciwko Afganom, uwieńczonych zdobyciem twierdzy Herat i uzyskał wtedy stopień generała.
Kontrowersje[edytuj | edytuj kod]
Informacjom o służbie Izydora Borowskiego w Legionach Polskich przeczą prace historyka Jana Pachońskiego, autora czterotomowego dzieła Legiony Polskie 1794-1807. Prawda i legenda oraz słownika biograficznego oficerów Legionów[7]. Historyk ten w ogóle nie wspomina o Izydorze Borowskim, ani o żadnym innym oficerze o takim lub podobnym nazwisku, którego losy byłyby zbliżone do życiorysu I. Borowskiego.
Biogramu Izydora Borowskiego nie zawiera również Słownik podróżników polskich Wacława i Tadeusza Słabczyńskich, ani Polski Słownik Biograficzny.
Postaci Izydora Borowskiego nie wymienia czeski historyk Jan Klíma, autor biografii Simón Bolívar (Wydawnictwo Śląsk, 1988), ani brytyjski historyk Robert Harvey, autor książki Libertadores. Bohaterowie Ameryki Łacińskiej (Wydawnictwo W.A.B., 2004), przedstawiającej biogramy m.in. F. de Mirandy oraz S. Bolívara.
Informacji o pobycie Borowskiego w Ameryce Płd. i jego udziale w walkach przeciwko Hiszpanom nie potwierdzają też dostępne internetowe źródła hiszpańskojęzyczne.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Herman Rosenthal, Peter Wiernik: BOROWSKI, ISIDOR. jewishencyclopedia.com. [dostęp 2022-10-19]. (ang.).
- ↑ Elżbieta Aleksandrowska: Borowski Leon. W: Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, 2000, s. 95. ISBN 83-02-075223-X.
- ↑ BOROWSKY, ISIDORE. Encyclopaedia Iranica, 2002-07-20. [dostęp 2022-10-19]. (ang.).
- ↑ Fedirko J., TRAGICZNY BOHATER WYPRAWY HERACKIEJ: Generał Izydor Borowski, 2007, Alma Mater 94, s. 121 – 125.
- ↑ Wojciech Sulewski: Konterfekty dziwnych Polaków. Warszawa: Iskry, 1973, s. 30-41.
- ↑ Piotr Czyżewski, Perski wezyr i adiutant Simona Bolivara - niezwykła historia Izydora Borowskiego [online], HISTORIA.org.pl, 9 lipca 2015 [dostęp 2022-10-12] (pol.).
- ↑ Jan Pachoński: Oficerowie Legionów Polskich 1796-1807. T. 2: Słownik biograficzny oficerów Legionów Polskich 1796-1807. Kraków: Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 1998-2003. ISBN 83-7188-003-0.