Rada królewska

Rada królewska, rada książęca (łac. Curia Regis) – w średniowiecznych monarchiach europejskich grupa najwyższych dostojników, w których gronie panujący podejmował najważniejsze decyzje; w wielu krajach przekształciła się w wyższą izbę parlamentu.

Rada królewska w Polsce

Rada królewska Kazimierza Wielkiego

W Polsce we wczesnym średniowieczu skład Rady zależał wyłącznie od woli monarchy - powoływał on do niej ludzi, których darzył swym zaufaniem. Z czasem zaczęto przyjmować, iż niektórzy najwyżsi urzędnicy (kanclerz, podkanclerzy, marszałek i podskarbi, dygnitarze ziemscy, arcybiskup gnieźnieński i lwowski oraz biskupi katoliccy) wchodzą do niej z racji sprawowanych funkcji, zaś król ma prawo powoływać do rady nowych członków wedle swego uznania.

Rada zajmowała się decydowaniem o najważniejszych sprawach państwa. Jej prawa nie były prawnie ustalone - określał je zwyczaj i praktyka. Jedyna prawna regulacja kompetencji Rady pochodzi z 1422 r., gdy postanowiono, iż król musi uzyskać zgodę rady w sprawach dotyczących bicia monety. Pod koniec XV wieku Rada przerodziła się w senat. Rada wraz z królem tworzyła sąd królewski.

Rada królewska we Francji

We Francji w XIII wieku z Rady Królewskiej wykształcił się organ sądowniczy, który od XIV wieku był zwany parlamentem. Przejął on po części obowiązki Rady jako sądu królewskiego, ponieważ ten mógł orzekać tylko w obecności króla, a wraz z rozrostem domeny królewskiej rozrastała się również jurysdykcja królewska, w związku z czym sąd królewski nie był w stanie orzekać we wszystkich sprawach. Od XIV wieku parlament paryski działał już jako sąd królewski w Cité. W późniejszym czasie powstawało coraz więcej parlamentów, tak że w XVIII wieku we Francji działało już 16 Parlamentów.

Parlament francuski składał się z 82 sędziów, którzy to kupowali swoje stanowiska. Polegało to na wpłaceniu do kasy królewskiej określonej kwoty pieniężnej, która miała stanowić zabezpieczenie przed usunięciem sędziego ze stanowiska (często w kasie królewskiej nie było tyle pieniędzy żeby móc spłacić danego sędziego). W ten sposób sędziowie uniezależnili się od króla i mogli działać niezawiśle.

Parlament orzekał w 3 rodzajach spraw - w sprawach karnych, cywilnych i administracyjnych. Od wyroków wydawanych przez Parlament nie można było wnosić apelacji. Jedynym wyjściem była kasacja dokonywana przez Radę Królewską.

Parlament składał się z czterech izb:

• Izba Wielka (zwana także Izbą Rozpraw)
• Izba Dochodzeń
• Izba Wieżyczki
• Izba Skarg

Jednym z uprawnień parlamentu jako najwyższej władzy sądowniczej było również rejestrowanie uchwał królewskich. Parlament mógł jednak nie wyrazić zgody na zarejestrowanie ustawy wydanej przez króla, a taki przypadek nazywano wetem kieszonkowym. Od tego systemu istniał jednak wyjątek. Było nim pojawienie się króla w parlamencie. Król zasiadał wtedy w łożu sprawiedliwości - tym samym Parlament stawał się na powrót częścią Rady Królewskiej i musiał zaakceptować wszystkie decyzje króla.

Na początku XVIII wieku powołano jeszcze Radę do spraw handlowych.