Jorge Manrique: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
dodatki, drobne merytoryczne |
biblio |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Dopracować|źródła=2010-03}} |
|||
[[Plik:Jmanrique.jpg|thumb|Portret (należący do kolekcji Lorenzana, namalowany w XVIII wieku, z tego powodu nie przedstawia prawdziwego wyglądu twórcy) Jorge Manrique, poeta i żołnierz w służbie [[Izabela I Kastylijska|Izabeli I Kastylijskiej]]]] |
[[Plik:Jmanrique.jpg|thumb|Portret (należący do kolekcji Lorenzana, namalowany w XVIII wieku, z tego powodu nie przedstawia prawdziwego wyglądu twórcy) Jorge Manrique, poeta i żołnierz w służbie [[Izabela I Kastylijska|Izabeli I Kastylijskiej]]]] |
||
'''Jorge Manrique''' ([[Paredes de Nava]], prowincja [[Palencia]], [[1440]]? – † [[Santa María del Campo]], [[prowincja Cuenca]], [[1479]]), poeta hiszpański. Jest autorem ''Strof na śmierć ojca'' (''[[Coplas por la muerte de su padre]]''), jednego z klasycznych tekstów [[literatura hiszpańska|literatury hiszpańskiej]] wszech czasów. |
'''Jorge Manrique''' ([[Paredes de Nava]], prowincja [[Palencia]], [[1440]]? – † [[Santa María del Campo]], [[prowincja Cuenca]], [[1479]]), poeta hiszpański. Jest autorem ''Strof na śmierć ojca'' (''[[Coplas por la muerte de su padre]]''), jednego z klasycznych tekstów [[literatura hiszpańska|literatury hiszpańskiej]] wszech czasów. |
||
Linia 8: | Linia 7: | ||
Ojciec, któremu Jorge poświęcił swój najważniejszy poemat, [[Rodrigo Manrique]], hrabia Paredes de Nava, był wielkim mistrzem [[Zakon Santiago|Zakonu Santiago]] (chociaż nigdy nie został oficjalnie nim uznany) i jednym z najpotężniejszych ludzi swoich czasów. Walczył zarówno przeciwko muzułmanom, jak i przeciwnikom politycznym - należał do stronnictwa przeciwstawiającego się [[Jan II Kastylijski|Janowi II Kastylijskiemu]] i jego faworytowi [[Álvaro de Luna|Alvarowi de Luna]]. Próbował także swoich sił w poezji - zachowało się kilka jego utworów. W 1476 roku, mając siedemdziesiąt lat, zmarł na raka, który zniekształcił jego twarz<ref> Dane biograficzne podaje m.in. Fernán del Pulgar w swej kronice ''Claros varones de Castilla''. Zob. Augusto Cortina, ''Jorge Manrique y el despuntar renacentista'', w: Jorge Manrique, ''Obra completa'', [http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/obra-completa--0/html/ff6c9480-82b1-11df-acc7-002185ce6064_2.html#I_2_ Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes]</ref>. Matka, Mencía de Figueroa, zmarła kiedy Jorge Manrique był dzieckiem. Jego wuj, [[Gómez Manrique]], był również wybitnym poetą i dramaturgiem, w rodzinie było mnóstwo wojskowych i pisarzy. Ród [[Manrique de Lara]] był jednym z najstarszych szlacheckich rodów Hiszpanii i posiadał niektóre z najważniejszych tytułów Kastylii, jak tytuły: książę Nájera, hrabia Treviño i markiz Aguilar de Campo, a także różne stanowiska kościelne. |
Ojciec, któremu Jorge poświęcił swój najważniejszy poemat, [[Rodrigo Manrique]], hrabia Paredes de Nava, był wielkim mistrzem [[Zakon Santiago|Zakonu Santiago]] (chociaż nigdy nie został oficjalnie nim uznany) i jednym z najpotężniejszych ludzi swoich czasów. Walczył zarówno przeciwko muzułmanom, jak i przeciwnikom politycznym - należał do stronnictwa przeciwstawiającego się [[Jan II Kastylijski|Janowi II Kastylijskiemu]] i jego faworytowi [[Álvaro de Luna|Alvarowi de Luna]]. Próbował także swoich sił w poezji - zachowało się kilka jego utworów. W 1476 roku, mając siedemdziesiąt lat, zmarł na raka, który zniekształcił jego twarz<ref> Dane biograficzne podaje m.in. Fernán del Pulgar w swej kronice ''Claros varones de Castilla''. Zob. Augusto Cortina, ''Jorge Manrique y el despuntar renacentista'', w: Jorge Manrique, ''Obra completa'', [http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/obra-completa--0/html/ff6c9480-82b1-11df-acc7-002185ce6064_2.html#I_2_ Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes]</ref>. Matka, Mencía de Figueroa, zmarła kiedy Jorge Manrique był dzieckiem. Jego wuj, [[Gómez Manrique]], był również wybitnym poetą i dramaturgiem, w rodzinie było mnóstwo wojskowych i pisarzy. Ród [[Manrique de Lara]] był jednym z najstarszych szlacheckich rodów Hiszpanii i posiadał niektóre z najważniejszych tytułów Kastylii, jak tytuły: książę Nájera, hrabia Treviño i markiz Aguilar de Campo, a także różne stanowiska kościelne. |
||
Niewiele wiadomo na temat jego dzieciństwa Jorgego Manrique, które być może spędził w Segura de la Sierra, ani o młodości do 1465 roku, w którym pewien dokument po raz pierwszy o nim wspomina. Pewne jest natomiast, że przyjął całkowicie rodzaj działalności politycznej i swojej licznej rodziny kastylijskiej: jak jego krewni, był zwolennikiem walki przeciw muzułmanom i uczestniczył również w walkach i intrygach, skierowanych przeciwko [[Henryk IV (król Kastylii i Leónu)|Henrykowi IV Bezsilnemu]] czy związanych z wstąpieniem na tron [[Królowie Katoliccy|Królów Katolickich]]. Studiował nauki humanistyczne i ćwiczył się w rzemiośle żołnierskim. Ożenił się w 1470 z siostrą swojej macochy doñą Guiomar de Castañeda. W 1479 zginął w bitwie. |
Niewiele wiadomo na temat jego dzieciństwa Jorgego Manrique, które być może spędził w Segura de la Sierra, ani o młodości do 1465 roku, w którym pewien dokument po raz pierwszy o nim wspomina. Pewne jest natomiast, że przyjął całkowicie rodzaj działalności politycznej i swojej licznej rodziny kastylijskiej: jak jego krewni, był zwolennikiem walki przeciw muzułmanom i uczestniczył również w walkach i intrygach, skierowanych przeciwko [[Henryk IV (król Kastylii i Leónu)|Henrykowi IV Bezsilnemu]] czy związanych z wstąpieniem na tron [[Królowie Katoliccy|Królów Katolickich]]. Studiował nauki humanistyczne i ćwiczył się w rzemiośle żołnierskim. Ożenił się w 1470 z siostrą swojej macochy doñą Guiomar de Castañeda. W 1479 zginął w bitwie przeciwko wojskom [[Enrique de Villema|Henryka de Villena]], który sprzeciwiał się wstąpieniu na tron [[Izabela Kastylijska|Izabeli Kastylijskiej]]<ref> Domingo Ynduráin, ''Los poetas mayores del XV (Santillana, Mena, Manrique)'', [http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/los-poetas-mayores-del-xv-santillana-mena-manrique/html/b0373b52-c0eb-11e1-b1fb-00163ebf5e63_10.html#I_0_ Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes]</ref>. |
||
== Twórczość == |
== Twórczość == |
||
Jego twórczość poetycka nie jest bardzo obfita, liczy zaledwie 40 kompozycji. Przyjęło się dzielić ją na trzy grupy: poezja miłosna, satyryczna i doktrynalna. Są to w większości utwory satyryczne i miłosne |
Jego twórczość poetycka nie jest bardzo obfita, liczy zaledwie 40 kompozycji. Przyjęło się dzielić ją na trzy grupy: poezja miłosna, satyryczna i doktrynalna. Są to w większości utwory satyryczne i miłosne o charakterze konwencjonalnej poezji dworskiej, pozostające nadal pod wpływem prowansalskiej pieśni. Tematyka erotyczna wyrażona jest w nich najczęściej za pomocą subtelnych alegorii, militarnych lub religijnych. |
||
Bez wątpienia wśród jego utworów wyróżniają się poprzez połączenie tradycji i oryginalności ''[[Coplas por la muerte de su padre]]''. W nich Jorge Manrique składa pośmiertny hołd swojemu ojcu, Rodrigo Manrique, wskazując go jako wzór bohaterstwa, cnót i spokoju przed śmiercią, a zarazem snuje rozważania nad nietrwałością ziemskich dóbr i ulotnością ludzkiego życia (motyw ''[[Ubi sunt]]''). Doczesną egzystencję opisuje metaforami drogi ku wieczności oraz - w najczęściej przywoływanej strofie - jako rzekę dążącą do rozpłynięcia się w morzu śmierci. Charakterystyczne jest także stosowane przez niego metrum, tzw. strofa kulawa (hiszp. ''copla de pie quebrado''). [[Lope de Vega]] powiedział o ''Coplas'', że «''zasługiwały, na to, aby zostać zapisane złotymi literami''»<ref>{{cytuj pismo |nazwisko =Vallarino |imię =Jesus M. |tytuł =Leer hoy a Jorge Manrique |czasopismo =Razón y Fe. Revista Hispanoamericana de Cultura |numer =236 (Nov. 1997) |wydanie = |strony = |rok = no 236 (nov. 1997), s. 350 }}</ref>. |
Bez wątpienia wśród jego utworów wyróżniają się poprzez połączenie tradycji i oryginalności ''[[Coplas por la muerte de su padre]]''. W nich Jorge Manrique składa pośmiertny hołd swojemu ojcu, Rodrigo Manrique, wskazując go jako wzór bohaterstwa, cnót i spokoju przed śmiercią, a zarazem snuje rozważania nad nietrwałością ziemskich dóbr i ulotnością ludzkiego życia (motyw ''[[Ubi sunt]]''). Doczesną egzystencję opisuje metaforami drogi ku wieczności oraz - w najczęściej przywoływanej strofie - jako rzekę dążącą do rozpłynięcia się w morzu śmierci. Charakterystyczne jest także stosowane przez niego metrum, tzw. strofa kulawa (hiszp. ''copla de pie quebrado'')<ref> Sześciowersowe strofy rymujące się ''abcabc'', w których trzeci i szósty wers liczą cztery sylaby, a pozostałe osiem. Zob. D. Ynduráin, ibidem. </ref>. [[Lope de Vega]] powiedział o ''Coplas'', że «''zasługiwały, na to, aby zostać zapisane złotymi literami''»<ref>{{cytuj pismo |nazwisko =Vallarino |imię =Jesus M. |tytuł =Leer hoy a Jorge Manrique |czasopismo =Razón y Fe. Revista Hispanoamericana de Cultura |numer =236 (Nov. 1997) |wydanie = |strony = |rok = no 236 (nov. 1997), s. 350 }}</ref>. |
||
Wersja z 13:46, 20 cze 2014
Jorge Manrique (Paredes de Nava, prowincja Palencia, 1440? – † Santa María del Campo, prowincja Cuenca, 1479), poeta hiszpański. Jest autorem Strof na śmierć ojca (Coplas por la muerte de su padre), jednego z klasycznych tekstów literatury hiszpańskiej wszech czasów.
Biografia
Generalnie przypuszcza się, że urodził się w Paredes de Nava (prowincja Palencia), chociaż jest również możliwe, że przyszedł na świat w Segura de la Sierra (prowincja Jaén), siedzibie rodu Manrique i centrum posiadłości, którymi administrował jego ojciec Rodrigo Manrique. Także przyjmuje się, że urodził się pomiędzy drugą połową roku 1439, a pierwszą 1440, ale jedyne pewne jest, że nie urodził się przed 1432, kiedy zawarte zostało małżeństwo jego rodziców, ani po 1444, kiedy Rodrigo Manrique poprosił o dyspensę, aby ożenić się ponownie.
Ojciec, któremu Jorge poświęcił swój najważniejszy poemat, Rodrigo Manrique, hrabia Paredes de Nava, był wielkim mistrzem Zakonu Santiago (chociaż nigdy nie został oficjalnie nim uznany) i jednym z najpotężniejszych ludzi swoich czasów. Walczył zarówno przeciwko muzułmanom, jak i przeciwnikom politycznym - należał do stronnictwa przeciwstawiającego się Janowi II Kastylijskiemu i jego faworytowi Alvarowi de Luna. Próbował także swoich sił w poezji - zachowało się kilka jego utworów. W 1476 roku, mając siedemdziesiąt lat, zmarł na raka, który zniekształcił jego twarz[1]. Matka, Mencía de Figueroa, zmarła kiedy Jorge Manrique był dzieckiem. Jego wuj, Gómez Manrique, był również wybitnym poetą i dramaturgiem, w rodzinie było mnóstwo wojskowych i pisarzy. Ród Manrique de Lara był jednym z najstarszych szlacheckich rodów Hiszpanii i posiadał niektóre z najważniejszych tytułów Kastylii, jak tytuły: książę Nájera, hrabia Treviño i markiz Aguilar de Campo, a także różne stanowiska kościelne.
Niewiele wiadomo na temat jego dzieciństwa Jorgego Manrique, które być może spędził w Segura de la Sierra, ani o młodości do 1465 roku, w którym pewien dokument po raz pierwszy o nim wspomina. Pewne jest natomiast, że przyjął całkowicie rodzaj działalności politycznej i swojej licznej rodziny kastylijskiej: jak jego krewni, był zwolennikiem walki przeciw muzułmanom i uczestniczył również w walkach i intrygach, skierowanych przeciwko Henrykowi IV Bezsilnemu czy związanych z wstąpieniem na tron Królów Katolickich. Studiował nauki humanistyczne i ćwiczył się w rzemiośle żołnierskim. Ożenił się w 1470 z siostrą swojej macochy doñą Guiomar de Castañeda. W 1479 zginął w bitwie przeciwko wojskom Henryka de Villena, który sprzeciwiał się wstąpieniu na tron Izabeli Kastylijskiej[2].
Twórczość
Jego twórczość poetycka nie jest bardzo obfita, liczy zaledwie 40 kompozycji. Przyjęło się dzielić ją na trzy grupy: poezja miłosna, satyryczna i doktrynalna. Są to w większości utwory satyryczne i miłosne o charakterze konwencjonalnej poezji dworskiej, pozostające nadal pod wpływem prowansalskiej pieśni. Tematyka erotyczna wyrażona jest w nich najczęściej za pomocą subtelnych alegorii, militarnych lub religijnych.
Bez wątpienia wśród jego utworów wyróżniają się poprzez połączenie tradycji i oryginalności Coplas por la muerte de su padre. W nich Jorge Manrique składa pośmiertny hołd swojemu ojcu, Rodrigo Manrique, wskazując go jako wzór bohaterstwa, cnót i spokoju przed śmiercią, a zarazem snuje rozważania nad nietrwałością ziemskich dóbr i ulotnością ludzkiego życia (motyw Ubi sunt). Doczesną egzystencję opisuje metaforami drogi ku wieczności oraz - w najczęściej przywoływanej strofie - jako rzekę dążącą do rozpłynięcia się w morzu śmierci. Charakterystyczne jest także stosowane przez niego metrum, tzw. strofa kulawa (hiszp. copla de pie quebrado)[3]. Lope de Vega powiedział o Coplas, że «zasługiwały, na to, aby zostać zapisane złotymi literami»[4].
- ↑ Dane biograficzne podaje m.in. Fernán del Pulgar w swej kronice Claros varones de Castilla. Zob. Augusto Cortina, Jorge Manrique y el despuntar renacentista, w: Jorge Manrique, Obra completa, Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes
- ↑ Domingo Ynduráin, Los poetas mayores del XV (Santillana, Mena, Manrique), Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes
- ↑ Sześciowersowe strofy rymujące się abcabc, w których trzeci i szósty wers liczą cztery sylaby, a pozostałe osiem. Zob. D. Ynduráin, ibidem.
- ↑ Jesus M. Vallarino. Leer hoy a Jorge Manrique. „Razón y Fe. Revista Hispanoamericana de Cultura”, no 236 (nov. 1997), s. 350.